Абдулла БУГЛЕНЛИ:

Абдулла Залимханов къумукъ адабиятгъа мекенли хаты булан–таъсирли, чебер, охувчуну ой къурма, пикирлешме чакъырагъан шиърулары булан гирген. Ону ата-анагъа, тувуп оьсген юртуна, элине, сюювге, табиатгъа ва оьзге темалагъа багъышлап язгъан шиъруларын охувчулар кёп сююп къабул эте. Ол дёрт шиъру китапны автору. Бу гезик ону янгы шиъруларын охувчуларыбызны тергевюне беребиз.

 

Тарих эси тирилер

 

Къыйнагъанда къагьрулары къысматны

Къаламыма сырдашымдай базгъанман.

Къуванч булан аралашгъан агьымны,

Сыр яшырып, сатырлагъа язгъанман.

 

Къаным къайнап тувгъан жанлы жумлада

Хош болгъанда хозгъалышгъан «харс» да бар;

Мени яныкъ мелте йимик гёнгюмде

Эс этсегиз ярыкъ да бар, чарс да бар.

 

Охусагъыз оюгъузну оьрчютюп

Миллет учун ичкъынгъаным сезерсиз,

Асру сайын алжап, азып барагъан

Ана тилни дерьясында юзерсиз;

 

Тюрк  къаны бар къавумлар гьис этежек

Ювшан ийис гелеген генг маканын.

Хараплангъан Хазар эли эжелде

Тас этгенге халкъ оьзюню хаканын.

 

Тюрк тамурун сезип гьиси гьакисе,

Къавумумну тарих эси тирилер,

Къагьруманы кёп къырылгъан Къумукъда

Тувмасмыкен Эл Табардай1 тири эр!

 

Дослар булан бавур этдей бириксек

Гелир бугъай девюр дёнмей балкъыма.

Сюе эдим тувса ала хадиргюн

Кёп азаплар чекген асил халкъыма!!!

 

Къонгуравдай оькюре

 

Къулакъ ассанг гьакимпавну сёзюне

Политика – бек нас зат… — деп кант эте,

Гьарамланы гьалал этип оьзюне

Артда: къолум таза… — деп де ант эте.

 

Бу яшавда эслегенмен бир затны –

Гьакъыллылар аз сёйлеп, кёп уьйрене;

Токътап билмей такъасы бош такъ-такълар,

Алимлеге «дарс» бермеге кюйлене.

 

Олар сёйлей моюгъандай мекенли

Гече-гюнлер егилип «халкъ ишине»

Билме къыйын ашы нечик экенни

Къозну ярып къарамасанг ичине.

 

Жыйынларда, тёрню елеп олтуруп,

Герти затны сёйлейгенге «екире».

Гьакъыкъатда къагъып, чертип къарасанг

Къувуш почке къангуравдай оькюре.

 

Гюн тувгъанда

 

Гюн тувгъанда къувлуп гете дёрт де ян,

Чечек аста хозгъалыша бюрюнден,

Балдай татли юхусундан уянып,

Махлукъ илгьам ала ону нюрюнден.

 

Инаныгъыз, хошум алай бузула

Гюн тав артгъа батылгъанда къызарып,

Юхумну да болмай онча пакары

Турагъангъа танг ярыкъгъа бозарып.

 

Гече шыплыкъ къуршагъанда къырланы

Бек сезиле къартлыгъымны «къувуну».

Чертип-чертип гёнгюлюмню къылларын,

Ругьума ругь къоша Гюнню тувуву…

 

* * *

Гюнлер гете бир-бирине тагъылып,

Тав башлагъа ошап бара акъ башым.

Бу дюньяны ялгъанындан безгенмен,

Бир айланып чыкъ да, гьалал къурдашым.

 

Айта турма тюшмей дагъы кимге де

Ичингдеги  сырынг булан дертингни.

Чагъым уллу болгъан чакъы сюемен

Эшитмеге къурдашлардан гертини.

 

Сенсен мени сююнчюм

 

Магъа бир пакары ёкъ

Гече булан гюнлени.

Жыжымдай гюе ичим

Меселинде юллени.

 

Сенсиз къалгъангъа, сенсиз

Оьз-оьзюмню ашайман.

Къанатлары къавшалгъан

Къарчыгъагъа ошайман.

 

Къургъакъ къысса тереклер

Чакъсыз чечегин тёгер.

Сюер эдим къайтарма

Яшлыкъны болсам эгер.

 

Къоймас эдим шо заман

Сен аривню биревге.

Йиберер эдим сизге

Малайикни тилевге…

 

Якъмадынг сен чырагъын

Мени тунукъ «къошумну».

Энниги эсделиклер

Бузукъ эте хошумну.

 

Мюгьлетлер ёрта, гете,

Бошамай агъа заман.

Арекде яшасанг да

Сен барынг магъа таман.

 

Юхуявлу  дертим кёп,

Савлай ичим тююн чю!

Дюньяда янгыз сенсен

Биргине бир сююнчюм.

 

Биревге кагъыз

 

Йыллар  бизин алып бара арекге,

Чачыбызны аста-аста акъ этип.

Пашманлыкъны югъун сюртюп юрекге

Авур ойлар къоя башым къах этип.

 

Сени булан бир тюгюлюм яндыра,

Баргъан сайын шону терен сеземен.

Дертлер мени баврума ув тамдыра,

Оьз-оьзюмню «чайнайман» ва эземен.

 

Къапул вакъти алып сени къачырма

Тав йыгъардай тавакаллыкъ етмеди.

Кёкрегимде гьуя салды гьёкюнчлер,

Сонгъу сенсиз яшав магъа нетмеди!

 

Не билейим не де геле оюма,

Гьанцукъал гьал салландырта башымны

Геч англадым яшав деген тарлавда

Къынгыр этип сюргенимни харшымны.

 

Ичим янып сагъа язгъан хатымны

Китирлери чыкъгъан кантгъа санама.

Сагъынч сыгъып тувагъан гьакъ сёзлени

«Атирлери» битген антгъа санама.

 

… геч болду

 

Сувну йимик агъып гетген йылларым

Яшлыгъымны отун-хотун сёндюрдю.

Къысмат десенг аз сама да къызгъанмай

Сююнчлерим эсделикге дёндюрдю.

 

Янгылышлар яра къоя юрекде,

Авур бола эки гьашыкъ айрылса

Онсуз гьалгъа тарый эмен терек де

Бутакълары оьзегинден майрылса.

 

Насип деген женнет жандыр эпсиз сакъ,

Бир къутгъарсанг къайтып къолгъа гелмейген.

Кёп чырмалсанг чачынг болур чакъсыз акъ,

Нюрю сёнюп, гёзюнг болур гёрмейген.

 

Эс тапгъандан берли мекен мюкюрмен

Гьашыкълыкъны гьатсыз уллу гючюне!

Къанатлары къув ташлагъан къуш йимик

Юрек энни учма негьакъ гючене.

 

«Ёнкюмекден» елеп болмай гьислени

Магъа гьалал нече досну тас этдим.

Артда буса, бир аривге алданып,

Мен ичимден сес чыгъармай «яс» этдим.

 

Йыллар гетди хантавлукъда маънасыз

Хаталарым тюзлемеге геч болду.

Сююв ёлда «паранзагъа» сюрюндюм,

Яшагъаным гьай бир къадар гьеч болду.

 

Гёз алдыма геле ону келпети

 

Шагьардагъы бир танышым чакъырып,

Тойгъа бардым оьзгелерден кёп артда.

Жагь уланлар, вая, бийий шаркъ уруп,

Баргъан сайын йыбав къыза, кеп арта.

 

Гёбелекдей къызлар залны ичинде,

Гелгенлени гьайын этип, аш ташый,

Миллет алып айланагъан той есси

Чола тийсе рагьатланып баш хашый…

 

Истолума гелип гёзел тиштайпа

Гёк гёзлерин тигип магъа къарады;

«Сизге не аш гелтирейим хапмагъа,

Оьзюнг не зат истейсен?» – деп сорады.

 

Алдымдагъы аривлюкге манг болуп,

Чечек гюнге йимик огъар базардым:

Не айтарым билмей пысдым бир гесек,

Жыжым ютгъан затдай бишдим, къызардым.

 

«Уллулугъум ёкъ, – дедим, бир рызкъыгъа»

Истол уьстде не сюйсене бар ашайгъан»,

Къулагъына ювукъ болуп астаракъ:

«Чай гелтирсенг, дедим, сагъа ошайгъан!».

 

Пияланы бергенде ол гелтирип

Йымышдады юрегимни «къатыву».

Уялса да, къуймур кюйде иржайып.

«Менде, – деди, – бу «от» чайны татыву»….

 

Шо гюн тойдан къайтдым ичмей эсирип,

Айыгъардай тюгюл гьалым ювукъда.

Гьислер тебип тувгъан умут къартыллай

Гёзюн ачгъан гюлдей къышда, сувукъда.

 

Тёшюнгдеги тынгъан гьислер хозгъалса

Чагъынг эсден таягъаны геп – герти,

Гьар не мюгьлет чай ичмеге урунсам

Гёз алдыма геле ону келпети.

 

Адабият бёлюк.