Кёбюсю яшлар оьзлени болажакъ касбусун 9-10-нчу класларда охуйгъанда танглай. Танглагъан касбусуна байлавлу предметлеге кёп тергевню бакъдыра. Шо предметлерден пачалыкъ экзаменлеге гьазирленмек муратда, ягъадан муаллимлени-касбучуланы тутуп, къошум дарслар ала, билимлерин беклешдире.
Гьасили, алданокъ бирикген пачалыкъ экзаменлени бермеге гьазирлик гёре. Шоланы гьасиллерине гёре муаллимлени ишине де багьа бериле. Муаллим оьзюню предметинден яхшы ишлей буса, яшлар экзаменлерден де яхшы баллар ала.
– Мадина Арсланалиева охутагъан яшлар да гьар йыл орус тилден ва адабиятдан бирикген пачалыкъ экзаменлеринден яхшы гьасиллер гёрсете. Гетген охув йылда да Мадина Гьамитовна охутагъан яшлар экзаменлеге яхшы гьазирленип, лап яхшы къыйматлар алды. Ол ишлейгенден къайры да, бирикген пачалыкъ экзаменни береген яшлар булан айрыча къошум дарслар эте. Мен Мадина Гьамитовнаны дарс береген къайдалары, ишлейген кюю булан разимен. Яхшы муаллимлик сынаву да, къаныгъывлу гьаракаты да булангъы педагог. Ону школаны коллективини ва охувчу яшланы арасында, бажарывлу муаллим гьисапда, яхшы абуру бар, — дей, Мадина Арсланалиеваны ишине багьа бере туруп, Хумторкъали районну Тёбе поселокдагъы школасыны директору Барият Османова.
– Мадина Гьамитовна, бирикген пачалыкъ экзаменден районда лап кёп баллар алмакъ тынч масъала тюгюл. Шо гьасиллени гёрсетмек учун охувчулагъа да, яшланы экзаменлеге гьазирлейген муаллимге де нечик буса да ишлеген булан болмай. Сиз шолай гьасиллени гёрсетмек учун нечик ишледигиз?
– Школадагъы билимни кюрчюсюн, тюзюн айтса, биринчи класдан башлап салмагъа герек. Башлапгъы класларда тийишли кюйде билим алмагъан яшны 11-нчи класгъа чыгъаргъан булан бирикген пачалыкъ экзаменни берип боламы? Мен бирикген пачалыкъ экзаменге бешинчи класдан тутуп гьазирлик гёремен. Гьар этеген дарсым пачалыкъ экзаменге гьазирленив бола. Мени дарсым класда ишлеген минутлар булан тамамланып къалмай. Осал охуйгъан яшлар булан айрыча ишлемеге тюше. Дарсны темасын класдагъы бары да яшлар бир йимик англап битмей. Шолай яшлар булан айрыча ишлесенг, олар аста-аста класда орта охуйгъан яшланы, бираздан сонг буса яхшы охуйгъан яшланы артындан ете. Муаллим охувчуну гьаракат этсе, оьзгелерден артда къалмайгъан кюйде охуп болагъанына инандырмагъа тарыкъ. Охувчуну да, муаллимни де арасындагъы бир-бирине бакъгъан якъдагъы инамлыкъ яшда яхшы охумагъа иштагьлыкъ тувдура. Мен яшлар булан ишлемеге оьтесиз кёп сюемен. Яшлар муаллимни сюйген сонг, огъар абур этген сонг, ону предметин де кёп сююп охуй,— дей Мадина Арсланалиева.
Мадина Арсланалиева 1990-нчы йылда Къоркъмаскъала школаны яхшы къыйматлагъа охуп битдире. Касбу танглап айланмай, шо йыл Дагъыстан пачалыкъ университетни дагъыстан филология факультетине охумагъа тюше. Муаллимни ожагъында оьсген, тарбиялангъан Мадина муаллимни касбусун кёп гиччилей сююп къала.
— Анабыз Маржанат Къоркъмаскъала школада башлапгъы класланы муаллими болуп къыркъ йылдан да артыкъ ишлеген. Школагъа баргъынча да анабызны дарсларында олтуруп, анам дарс этеген кюйден къувана эдим. Мен школада охуйгъанда яшланы тептерлерин алып, сав класны тергеп чыгъа эдим. Шоланы тергемеге оьтесиз кепиме геле эди. Менден сонг анабыз мен тергеген сонг тептерлени тергей эди. Шолай, кёп гиччилей менде муаллимни касбусуна сююв тувулунду. Йылдан-йыл школаларда ишлемеге къыйын болса тюгюл, тынч болмай. Болса да, къавшалагъанымны унутуп, дарслагъа байрамгъа йимик къуванчлы бараман. Неге тюгюл де, мени мен оьзлени кёп сюеген охувчуларым къаравуллай. Муаллимни де, охувчуланы да арасында герти инамлыкъ, сююв болмаса, яхшы гьасиллени гёрсетмеге бажарылмай. Мен бирикген пачалыкъ экзаменге гьазирлеген яшлар районда лап кёп баллар алгъан, – дей, оьзюню ишини гьакъында хабарлай туруп, Мадина Гьамитовна.
– Мадина, дагъыстан филология факультетин тангламакъны себеби недендир? Сен школада охуйгъанда оьзге предметлерден де яхшы къыйматлар ала болгъансан…
– Дагъыстан филология факультетин тангламакълыгъыма туврадан-тувра себеплилер орус тилден ва адабиядан кёп йыллар дарс берген муаллимлерим Рабият Юсуповна, Ума Аселдеровна болду. Айрокъда, орус тилни дарсларын бек ушата эдим. Олар орус тилни дарсларында охувчуну ойлашдырагъан гьар тюрлю темалагъа гёре гиччи хабарлар-сочинениелер яздырта эди. Яшланы яратывчу янына бек тергев бере эди.
Университетге охума тюшгенде де аты республикагъа айтылгъан дарс беривчюлер-алимлер филология илмуланы докторлары, профессорлар Нураммат Оьлмесовну, Абдулкъадир Абдуллатиповну, Нюрмагьаммат Гьажиагьматовну, филология илмуланы кандидаты, доцент Агъарагьим Солтанмуратовну алдында охугъаным учун оьктем боламан. Олар студентлеге терен билимлер берегенден къайры да, адат-къылыкъгъа, элин-халкъын сюймеге уьйрете эди.
Мадина Арсланалиева 1995-нчи йылда университетни битдиргенде, яш муаллимни Тёбе посёлокну орта школасына ишге йибере. Ол шо гюн-бугюн Тёбе посёлокдагъы школада орус тилден ва адабиятдан дарслар берип тура.
– Башлапгъы йыл ишлемеге четим болуп турду. Айрокъда, клас булангъы ишим къыйын эди. Мени жагьил гёрюп, класда низамны бузмагъа сюеген яшлар бар эди. Яшланы ата-аналары булан ишлемеге тюшдю. Мени дарсларыма школаны о замангъы директору Салав Исаев эринмей-талмай юрюдю. Школаны завучу Патимат Закуева да башлапгъы йыл магъа кёп кёмек этди. Школаны ёлбашчылары дарсларыма юрюп этген танкъытланы, кемчиликлени тайдырмакъ учун кёп ишлеме тюшдю. Школаны коллективи сёз тапмасдай бирикген, бири-бирин англайгъан, бири-бирине кёмеклешип ишлейген муаллимлерден къурулгъан. Булай коллективде ишлемеге тынч бола, – дей Мадина Арсланалиева.
Оьр категориялы муаллим Мадина Арсланалиева педагогика ишдеги чалышыву ва охувчу яшланы бирикген пачалыкъ экзаменге гьазирлевдеги лап яхшы гьасиллери учун 2022-нчи йылда «Россияны умуми билим беривюню гьюрметли къуллукъчусу» деген белги булан савгъатлангъан. Лап да уллу савгъат – яшланы сюювю.
Жават ЗАКАВОВ
СУРАТДА: Хумторкъали райондагъы Тёбе посёлокну орта школасыны муаллими Мадина Арсланалиева.
