Балаш Абдулвагьабович БАЛАШЕВНИ гьакъында яшдан берли кёп исси сёзлер эшитгенмен. Ол анабыз Кигьили Исаевна Исаева булан Гьапкъайгентде (Къаягент район) 1934-нчю йылда сабанчыланы яшёрюмлери учун ачылгъан школада охугъан, давну алдындагъы йылларда школа Къаягентге гёчюрюлген сонг, Къаягент районну юртларындан гелген 3 улан ва 5 къызъяш булан 1941-нчи йылны июн айында районда биринчи орта охув ожакъгъа айлангъан шо школаны биринчилерден болуп уьстюнлю кюйде охуп битдирген.

 Балаш Балашев 1924-нчю йылда Гьапкъайгентде тувгъан. Ата-анасы тез гечинген. Шо себеп болуп ол агъалары Иса ва Исмайыл булан яшлар сакъланагъан пачалыкъ уьюне бакъдырылгъан, шонда яхшы билимлеге ес болгъан, тизив тарбия алгъан. Балаш агъай­ны оьрюм йыллары, къысматы, тенглилерини, клас къурдашларыны йимик Уллу Ватан давну йыллары булан раслашгъан. Билимлерин толумлашдырып, енгил­лерден тюгюл касбугъа да ес болуп, сав оьмюрюн ол ич ишлер министерлигинде оьтгерген.

40-нчы йылланы наслуларыны гьакъында Россияны, Дагъыс­танны тарихинде кёп язылгъан, къалам къурдашларыбыз, язывчулар, шаирлер оланы яшавун, къысматын билип кёп асарлар яратгъан. Къаягентдеги орта школаны 1941-нчи йылда биринчилерден охуп битдирген къызъяшлар алхожагентли Бакюш Алиханованы, башлыгентли Кигьили Исаеваны, Рукъият Гьюсейнованы, Селимат Мирзабекованы, жавангентли Идей Бадырханованы, уланъяшлар алхожагентли Нурагьмат Омаровну, Магьаммат Камаловну, гьюсемегентли Юсуп Агьматовну, гьапкъайгентли Балаш Балашевни яшаву, Ватанына бакъгъан сюювю уллу уьлкебизни яшёрюм-лериникинден эсе, бир де тёбен болмагъан.

Уллу Ватан дав башланып, кёп вакъти гетмей, арзалар да язып, уланъяшланы уьчевю оьзге юртлулары йимик гёнгюллю кюйде фронтгъа гетелер. Балаш Балашевни военкоматда къурдашларындан айыра. Себеби − ону агъалары Иса ва Исмайыл асгер борчларын кюте туруп, дав этегенлени арасына тюшгенлик болуп токътай. Ойгъа батгъан жагьил улангъа военком гьалны англата, сонг астаракъ ич ишлер министерлигине къуллукъчулар етишмейгенин билдире, разилиги болса, охумагъа тюшмеге тарыкъ кёмегин этмеге болагъанын айта. Шолай Балаш Балашев милицияны Бакюдеги хас орта билимлер береген школасына бакъдырыла.

Давдагъы, тылдагъы гьалланы гьисапгъа алып, школаны ёлбашчылары курсантланы чалт къайдада охута. Узакъ къалмай яш лейтенантны НКВД-ни Къаягент райондагъы бёлюгюне ишлемеге йибере. Мунда фронтдан эсе енгил болмагъан. Давда адам душман булан бетге-бет къаршылаша. Шо йылларда НКВД-ни къуллукъчуларына къоркъунчлукъ ормандан, уьйню гьар мююшюнден къаравуллай. Айтагъаным, давну йылларында ич ишлер министерлигинде чалышыв осал адамланы ери болмагъан.

Балаш Абдулвагьабович Да­гъыс­танны ич ишлер министерлиги асгер борчларындан къачып тавларда, орманларда яшынып айланагъанлагъа къаршы юрютеген хас операцияларда кёп гезиклер ортакъчылыкъ этген. Игит ишлери саялы медаллар, милицияны хас белгилери, оьзге савгъатлар булан савгъатлангъан. Шо йылланы бир мисалын гелтирмеге сюемен. Ону магъа Балаш агъайны уланы Исмайыл Балашев хабарлады.

− Къачып айланагъанланы бир группасын арагъа алгъан вакътиде, − дей Исмайыл, − атабыз уьйню ичинден коридоргъа чыгъа ва оьтюп барагъан душманны гёре. Ону бурулмагъа къоймай, аркъасына къолуна тюшген чубукъну къаршы этип: «Савутларынг тез ерге сал!» − деп буйрукъ эте ва ону къолгъа ала. Айтагъаныбыз, тапанчасын чыгъарма заман етишмежегин англагъан яш офицер, эсин тас этмей, гёзюне илинген чубукъну алып душманны аркъасына тез тиреген ва къолгъа гелмеге борчлу этген.

1943-нчю йылда 19 йыллыкъ Балаш агъайгъа бирини артындан бириси авур хабарлар геле. Башлап агъасы Иса жан бере. Узакъ къалмай Исмайыл да игит кюйде оьлген деген аччы хабар етише.

Къоркъув билмейген яш офицерни Къызылюрт НКВД-ге бакъдыра. Янгы ерде Б.Балашев 5 йыл чалыша. Давлар бите. 1950-нчи йылда ол Избербаш шагьаргъа чыгъарыла. 1960-нчы йылда буса милицияны Ростов шагьардагъы Оьр охув школасына билимлерин толумлашдырмагъа йиберелер. Оьр билимге ес болуп къайта.

1970-нчи йылда Балаш Абдулвагьабович Дербент районну ич ишлер бёлюгюню начальниги этилип белгилене. Давну йылларында чыныкъгъан, оьр билимли ва сынавлу офицер шо къуллукъда 6 йыл ишлей. Оьзюн лап яхшы якъдан гёрсете. Иш уьстде етишген оьр натижалары Дагъыстанны ич ишлер министерлигини ягъындан бир нече гезик савгъатлар булан белгилене.

1976-1979-нчу йылларда Б.А. Ба­ла­шев Магьачкъала шагьарны Со­вет районуну жинаятчылагъа къаршы ябушагъан бёлюгюнде старший инспектор болуп чалыша. Яшавуну артдагъы 4 йылын депутатланы Избербаш шагьар Советини исполкомунда инспектор гьисапда къыйынлы яшёрюмлени тарбиялай, олагъа совет законланы ёлуна къайтмагъа кёмек эте.

Балаш агъайны сююмлю Ватаныбызгъа этген гьалал къуллукълары гьакъда айта туруп, ону уьягьлюсюню, уллу ва татывлу агьлюсюню гьакъында айтмай къоймагъа болмайбыз. Уьягьлю, яшлар учун атабыз йымышакъ болса да, билимлер алыв, тарбия берив масъалаланы чечивде бек къатты, тюзлюкню сюеген гиши эди. Ол оьр билимли адам да дюр эди. Бош вакътисинде оьзю охуп къоймай, китапланы бизге де охумагъа борчлу эте эди. Сонг да, атабыз къоллары уста: сурат этмеге, суратны яда адамны, жан-жаныварны къаркъарасын плас­тилинге чыгъармагъа яда оьзге материаллагъа гёчюрмеге бажара эди, − деп эсге ала гиччи уланы Агьмат Балашев.

Балаш агъай давдан сонггъу парахат яшавну йылларында Ватанына гьалал къуллукъ этип къоймай, уьягьлюсю Умуханым булан бары да яшларына тизив тарбия, оьр ва орта билимлер бермеге де бажарды.   Енгиллерден тюгюл къысматы Исаны, Исмайылны тас этивю, давну йылларындагъы ич ишлер къурумларыны сыдыраларындагъы къаныгъывлу чалышыву ону ер-юзюндеги яшавун къысгъартды. Ол 1983-нчю йылда гечинди ва ата юрту Гьапкъайгентде гёмюлген.