Артдагъы заманларда  бизин республикабызны тахшагьарында ва ону айланасындагъы посёлокларда законлу да законгъа арт берилип де бийик къабатлы уьйлер кёп къурула ва пайдаландырыла. Айтмагъа сюегеним, айлана якъдагъы топуракълар ва шолай да уллу генг орамланы жабары базар аралыкълар оьмюр сюреген девюрде талавургъа тюшюп, гьали  Магьачкъала да Нью-Йорк йимик, дагъы генглешме ери ёкъ саялы уьстге багъып оьсмеге башлагъаны ачыкъдан гёрюне.

Тек нечик болса да, кёп къабатлы  уьйлерде яшайгъанлагъа лифтлени къуллугъундан пайдаланма бажарылмаса, озокъда, уьй есилени янындан уллу рази­сизликлер тувулунагъаны гьакъ. Бугюнлерде уллу яшавлукъ уьйлени управляющий кампаниялары булан бирликде бузукълашгъан лифтлени ярашдырыв булан рес­публикабызны толу ремонт этив фонду машгъул.

Артдагъы 7 йылны ичинде Дагъыстанда толу ремонтну программа-сыны оьлчевюнде 400 лифт ярашдырылып янгыртылгъан. Лифтлени ярашдырагъанда яда буса янгыларына алышдырагъанда шону учун харж къайдан геле, нечик жыйыла ва пайдаландырыла деген соравлар тувулуна.

Шо гьакъда гьали-гьалилерде Дагъыстанда иш гёреген толу ремонт фондуну башчысы Магьаммат Алиев республикабызны маълумат къуралла-рыны къуллукъчуларына баянлыкъ этген.

 

– Магьаммат Абдуллаевич, гертиден де, лифтлени янгыртыв-алышдырыв  ва ярашдырыв тынч масъала тюгюл. Кёп къабатлы уьйлерде бузукълашып ярашдырывгъа харлы лифтлени алышдырывда не йимик четимликлер къаршылаша?

– Лифт онгайлы, тек  къыйматлы ясандырыв. Айтмагъа сюегеним, лифтни багьасына йимик къурашдырыв ишлени оьтгеривге де ломай харжлар тарыкъ. Ону ерлешдиреген яда буса ярашдырагъан касбучуланы усталыгъындан, сынавундан къуллукъну сан яны да гьасил бола. Пагьмулу ва сынавлу касбучуланы масъаласы бизин коллективде тийишли даражада чечилген десем янгылыш болмас. Мени йимик оланы бажарывлулугъуна къоллавчулар да разилигин билдире.

– Бизин республикабызгъа лифтлер айлана якъдагъы экономика къысасланы шартларында къайдан геле,  Дагъыстанда бармы шоланы жыягъан заводлар?

– Айлана якъдагъы санкциялар бизин ишбизге бирдокъда таъсир этмей, уьстевюне, эс тапдыра. Неге десегиз, биз сынавда ерли заводларда чыгъарылагъан лифтлени къурашдырып ерлешдиребиз, тышдагъылагъа  харлы тюгюлбюз. Россияда – Къарачай,  бизин республикабызда Къызлар ва Магьачкъаладагъы машинлер къурагъан-жыягъан заводлар булан байлавлукъда борчларыбызны кютмеге имканлыкълар яратылгъан. Ерли имканлыкъланы къоллап янгыртылагъан лифтлени ишинде  лап да алдынлы къайдалар, аманлыкъны талаплары гьисапгъа алынып пайдаландырыла. Гьасили, алдыбызгъа салынгъан жаваплы борчланы яшавгъа чы­гъар­макъ учун бизин касбучула­рыбызны бажарывлу­лу­гъу тийиш­ли даражада, оьз ишинде топлангъан сынаву да бар.

– Магьаммат Абдуллаевич, ишни натижаларын сёзден эсе санавлар булан борчланы яшавгъа чыгъарылагъанын толу аян этегени белгили. Санавлар гелтирип айтгъанда, Дагъыстанны лифт хозяйствосуну бугюнлердеги гьалы нечикдир?

– Артдагъы вакътилерде лифт къуллукъланы кютювде къаршылашагъан кемчиликлеге байлавлу болуп къоллавчуланы янындан кёп разисизликлер тувулуна эди. Шо да англашыла, неге тюгюл де кёп къабатлы уьйлерде тезде салынгъан 500 лифтни къуралларыны къоллав болжалларыны заманы битгени саялы этек чалып-бел бюгюп ишлемеге тюше эди. Дагъы да ачыкъ этип айтсакъ, 2015- 2022-нчи йылланы ичинде 414 лифт алышдырылып янгыртылды. Тюзюн айтмагъа тарыкъ, шону учун республика бюджетден де харж булан лайыкълы кёмеклер болду. Буссагьатгъы вакътиде къоллав болжаллары битген дагъы да  131 лифт гьисапгъа алынгъан. 2023-нчю йылда буса къоллавчуланы талапларына гёре  18 уьйде 50 лифтни алышдырмагъа тюшдю. 2021-нчи йылда 146 лифт алышдырылгъан эди. Лифтлени алышдырывну гьакъында сёз юрюле болгъандан сонг эсгерип къояйыкъ, 25 йыл ишлеген сонг лифтлени янгыларына алышдырмагъа тарыкъ.

– Лифтлени ерлешдирив-янгыртыв, кёп аварасы булангъы иш. Бир-бир гезиклерде ярашдырылгъан-янгыртылгъан лифтлер пайда-ландырывгъа бе­рилмей арадан кёп заман гете. Заман тас этилегени саялы ким жаваплыдыр?

– Дурус, сынавда шо масъала да къаршылаша. Аслу гьалда лифтни алышдырывгъа байлавлу дыгъар 120 гюн болжалны гёз алгъа тутуп къурула. Ясандырылып битген  сонг лифтлени уьйлени управляющий кампаниялары къабул этмеге герек. Тек не этерсен, бир-бир гезиклерде управляющий кампанияланы янында къурулгъан комиссияны ортакъчылары гьазир болгъан лифтни заманында къабул этип пайдаландырывгъа бермей, созуп турагъаны айлана якъда разисизликлени артдыра.

– Сиз уьстде де эсгерген кюйде, 25 йыл ишлеген сонг лифтни алышдырма тарыкъ. Халкъарада совет замандагъы лифтлер гьали чыгъарылагъанларындан эсе мугькам кюйде 40 йыллар  къуллукъ битдире эди деген пик­рулагъа расланасан. Шо пик­ругъа сизин янашывугъуз нечикдир?

– Уьстде де эсгергеним йимик, гьалиги заманда кёп квартирлик уьйлеге салынагъан лифтлер техника аманлыгъыны бары да талапларына толу кюйде жавап бере ва бизин уьлкебизни заводларында жыйыла. Совет девюрдеги лифтлерден эсе гьали салынагъанларындан къоллавчуланы савлугъуна ва аманлыгъына зиян болмайгъан кюйде пайдаланма бола. Озокъда, къоллавчулар да лифт­ни къуллукъларындан токъташдырылгъан низамын бузмай пайдаланмагъа герек. Лифтлени къуллукъларын кютеген касбучулар да белгиленген къоллав болжалларына аркъа таямай заманда бир тергевлер оьтгерсе, эсгерилген  къоллав болжаллары къолдан чыкъмажакъ.

– Ярашдырылма яда буса алышдырылма тарыкълы лифтлени гезиги пачалыкъ къурумланы янындан нечик токъташдырыла?

– Ерли гьакимлик къурулувларында къайсы уьйлерде ва къачан лифтлени ярашдырма яда буса алышдырма тюшегени гьакъда гезиги токъташдырыла. Гезиги токъташдырылагъанда лифтлер не заман ишге берилгени ва шо­лай да ярашдырма бажарылмайгъан даражадагъы бузукълукълары бар буса гьисапгъа алынып янгыртыла.

– Бизин республикабыздагъы кёп квартирлик уьйлердеги лифтлер болжалы битгинчеге къуллукъланы кютегени гьакъда айтмагъа бажарыламы?

– Озокъда, шо болжалны ичинде лифтлени де тийишли къуллукъларын кютюп турмасакъ бажарылмай. Эгер де, лифт болжалсыз бузулуп токътаса, шо заман управляющий кампанияланы вакиллери тийишли къурумлар булан байлавлукъ тута, ахтарывланы натижасында тийиш­ли чаралар гёрюле. Бирдагъы эсгермеге сюемен, лифт къоллавчулар учун онгайлы, тек  къыйматлы къуллукъ, аз-маз харжлар булан яшавгъа чыгъарылмай. Шону учун фондда жыйылагъан харжлар ва уьстюне пачалыкъны янындан этилинеген кёмек де булан амал этмеге къарайбыз. Муна шо саялы да, кёп квартирлик уьйлерде яшайгъан уьй есилери толу ремонт учун жыйылагъан гьакъланы заманында тёлемесе айлана якъда тёлегенлени янындан разисизликлер арта, къыставуллу гьаллар тувулуна.

– Толу кюйде ремонт ишлери оьтгерилген сонг уьйлени есилерини алдында фонд жаваплылыкъдан къутуламы?

– Биз законлагъа, низамгъа гьюрмет этебиз. Айтмагъа сюегеним,  толу ремонт этилген сонг 5 йылгъа гарантия бериле. Муна шо саялы да, ярашдырыв-янгыртыв ишлени юрютегенде сан янына аслу тергев бакъдырылагъаны негьакъ тюгюл.

– Магьаммат Абдуллаевич, кёп квартирлик уьйлерде яшайгъанлар-уьй есилери сизин фондгъа айда нечик ва нечакъы гьакъ тёлемеге герек, къуллукъланы багьаларыны оьлчевлери алышынамы?

– 2024-нчю йылда гьакъ алышынмажакъ, 1 квадрат метрге гьар айда 8 манат гёрстилген кююнде къалажакъ. Россияны оьзге регионлары булан тенглешдиргенде шо оьлчевдеги гьакъ башгъа кёп  тюгюлю гьакъда да айрыча эсгермеге сюер эдим.

 

Баянлыкъны гьазирлеген

Къ. КЪАРАЕВ.