Репортаж

Дагъыстан гертиден де, къойчулукъну отаву. Биз билеген кюйде, гьалиги заманда республикабызны къышлав ва яйлыкъ отлавлукъларында ва шолай да юртланы топуракъларында – барысы да 4 миллиондан да кёп къой ва эчки маллар сакълана…

Шону учун болмагъа ярай, эинчилей де Россияны жынслы маллар оьсдюрюв булан машгъул болагъан айрыча иш гёреген далапчы тайпалары ва къурумлары – юрт хозяйство къуллукъчулар къойчулукъну оьсдюрювню масъалаларыны айланасында сынав алышдырма Каспийск шагьаргъа гелген эди. Агьамиятлы тармакъда етишилген уьс­тюнлюклерин алдынлы ва бажарывлу къойчулар айлана якъдагъылагъа да аян этмеге гьаракатын болдурагъаны  разиликни тувдура. Бугюнлерде Каспийск шагьардагъы «Анжи Арена» деген уллу  спорт майданда оьтгерилген къойчуланы ХХIV Бютюнроссия выставкасы да шону ачыкъдан ташдырды.

Гюнешли Дагъыстан белгили агьвалатны ортакъчыларын исси кюйде къаршылады. Каспий ­денгизни ичинде гечелетип ял алып чыкъгъан гюнешни дёгерек къалачыда шогъар илгьам бере. Аста-аста айланадагъылагъа да шавлаларын савгъатлай. Не арив денгиз ягъа…

Сынав алышдырыв

«Анжи Арена» дагъыс­танлыланы ва шолай да бизин республикабызгъа къонакълай гелгенлени – адилли ярышларда – выставка конкурсларда ортакъчылыкъ этеген оьз ишини усталарын абурлап къаршылай. Шо да Россияны жынслы маллар оьсдюрюв булан машгъул болагъан  юрт хозяйство къуллукъчуларыны сынав алышдырывгъа байлавлу чараларында ачыкъ болуп гёрюне.

«Ёлдашны» къурдашы –  охувчусу Магьаммат Жамболатовну атындагъы Дагъыстан пачалыкъ аграр университетни ректору, ветеринар илмуланы доктору Зайдин Жамболатов студентлери булан бирче бу агьвалатда актив кюйде ортакъчылыкъ эте. Республикабызны башчылары етишгинче бар заманымдан пайдаланып, саламлашып-сорашып, ону булан лакъыр этемен.

– Зайдин Магьамматович, къойчулукъну имканлыкъларын къоллавда жынслашдырыв ишлеге берилеген тергев арта­гъанына сёз ёкъ. Гьайванчылыкъ тармакъда  къой ва эчки маллагъа  этилинеген къуллукъланы даражасындан да кёп зат гьасил бола. Шо масъалагъа касбучуланы янашыву бизин уьлкебизде ва регионда къойчулукъ булан машгъул болагъанлагъа некъадар кёмек болдура?

– Къойчулукъну масъа­лаларыны айланасында ой къурув, гьакълашыв ва сынав алышдырыв очарны оьлчевюнде айры-айры бёлюклерде  зооветеринар къуллукъланы, гьайван-малны емлеге тутувгъа ва шолай да гьайванчылыкъ продукцияны – этни, юнню, сютню ишлетивге байлавлу сынавда илмуну имканлыкълары нечик къолланагъаны гьакъда да  сёз юрюлежек. Шо да жынслашдырыв ишлерде къуллукъланы даражасы аслу ерни тутагъанын ачыкъдан ташдыра. Къуллукъсуз бизин ишибизде бир зат да тораймай. Бирлешип ой къурувну, сынав алышдырывну имканлыкълары уллу.

Россиялы къойчуланы булай уллу агьвалатында уьлкебизни 20 регионундан гелген  ва шоланы арасында Запорожск, Херсон областланы вакиллери, оьз ишини усталары ортакъчылыкъ эте. Респуб­ликабызны башчылары етишип битмей тура. Выс­тавка хас кюйде ачылгъынча  биз де жынслы къой ва эчки маллар, атлар, гамишлер, тюелер салынгъан бёлмелеринден айланып къарайбыз.

Гьайванлардан башгъа, мунда эсгерилген тармакъда къолланагъан машинлер, юрт хозяйство техника, алатлар, хас литература топлангъан бёлюк­лерде ерлешдирилген. Къабарты-Балкъар, Ставрополь край, Дагъыстан, Ростов  област, Къалмукъстанны ортакъчыларыны натижаларын малим этивю айрыча тергевню тарта…

Биз олар булан таныш бола туруп, узакъ къалмай къойчулагъа, оланы талап­ларына-къуллукъларына айрыча гьюрмет булан янашагъан ветеринар касбучу, Дагъыстанны Гьукуматыны Председатели Абдулмуслим Абдулмуслимов да,  Россияны юрт хозяйство министрини заместители Максим Увайдов ва Россияда  къойчулукъну милли союзуну башчысы Харон Амерханов булан етишип гелдилер. Абдулмуслим Мугьутдинович уллу выставканы ачды ва юрютдю.

– Хошгелдигиз, бизин уллу очаргъа, – деп башлады оьзюню къутлав сёзюн А. Абдулмуслимов. – Дагъыс­тан – аграр рес­публика. Россияда юрюлеген сурсат аманлыкъгъа байлавлу ярышны алдынлысы. Неге  десегиз, къойчулукъ – Дагъыстанны халкълары учун мердешли тармакъ. Алдан берли топлангъан бай сынав да наслудан-наслугъа гёче геле. Шо да бизге бугюнлерде  ич ва тышдагъы талапланы гьисапгъа алып, къоллавчуланы сан яны шекликни тувдурмайгъан гьайванчылыкъ продукция булан таъмин этмеге имканлыкълар ярата. Шону учун жынслы малланы оьсдюрювню айланасында пачалыкъ оьлчевде Дагъыстанда экинчилей оьтгерилеген гьакълашыв-сынав алышдырыв выставканы барышы тергевсюз къалмагъа ярамай.

Выставканы ортакъчыларына Максим Увайдов ва Харон Амерханов да разилигин билдирген сонг, къутлав сёйлевлеринде уьс­тюнлюклер ёрады…

Газетибизни оьтген номеринде шо гьакъда  охувчуларыбызны тергевюне «Ёлдашны» баш редактору Гебек Къонакъбиевни баяны да берилген эди. Яшавлукъ-экономика масъалаланы ёрукълашдырывда гьалиги заманда алдагъы­ланы сынаву неге осал къоллана деген ёрукъдагъы ва оьзге соравлар тувулуна. Шо соравлагъа жавап бере туруп,  эсгерилген выставканы ортакъчыларына гечге таба гелген ДР-ни Башчысы Сергей Меликов да оьз пик­руларын аян этди.

– Дагъыстанда къойчулукъ тармакъда топлангъан сынав, гертиден де, жынслашдырыв ишлени камиллешдиривде тергевсюз къалмагъа ярамай, – деди Сергей Алимович. – Шону учун да мен Россия­ны юрт хозяйство минис­терлигине  оьзюмню ва дагъыстанлы къойчуланы атындан,  кёмеклешегенин гьисапгъа алып, айрокъда РФ-ни юрт хозяйство министри  Дмитрий Пат­рушевге разилигимни билдирмеге сюемен. Гележекде де  Россияны къойчуларыны  жынслашдырыв ишлерде етишген натижаларын малим этмек учун ХХV выставка да Дагъыстанда оьтгерилежеги гьакъда айрыча эсгермеге сюемен…

Дагъыстанны Башчысы оьзюню сёзюн тамамлай туруп, гележекде бизин республикабызда гьайванчылыкъ тармакъдан алынагъан продукцияны ишлетеген предприятиелени къурувгъа айрыча тергев берилежеги гьакъда эсгерди.

Къурумлу кюйде оьтдю

Къойчулукъ регионлар Россияда пачалыкъ оьлчевде якълана. Гьар гьайван-малгъа жынсларына гёре харж булан кёмек этилине. Шону учун гёрсетилинеген харжланы асувлу кюйде пайдаландырыв жынслашдырыв ишлени камиллешдиривге, даражасын къолайлашдырывгъа имканлыкълар ярата.

Дагъыстандагъы «Чох», «Согратль» деген агрофирмаланы уьстюнлюклеринде айрыча токътамагъа сюесен. Неге десегиз,  бизин республикабыз оьтгерилген выставканы лап да сыйлы ва баш савгъатларына – 1-нчи даражалы дипломгъа ва гьар тюрлю даражасы булангъы 40 тюрлю медаллагъа ес болгъанында эсгерилген предприятилени къошуму аслам.

Уьлкебизни къойчуларыны бу гезикли выс­тавкасы да къурумлу кюйде оьтдю демеге ярай. Ону ортакъчылары ДР-ни туризмни ва  халкъ саниятларыны, маданият министерликлерини сиптечилиги булан оьтгерилген чаралар, милли ашланы ва опуракъ гийимилени гёрсетивлери айрыча тергевню тартды. Сагьнадан гёрсетилинген милли бийив­лени ва йырланы да выставканы ортакъчылары исси кюйде харс урувлары булан къаршылады.

Къ. КЪАРАЕВ,

СУРАТЛАРДА: выставкадан гёрюнюшлер.