«Ёлдаш» газетибизни бетлеринде Тёбен Къазанышда сиптечилик группаланы гьаракаты булан ачылынгъан музейлени гьакъында эшитгенде де бек сююнген эдик. Гьали буса шолай къайдада музей Къарабудагъгент юртда ачылгъанда, бирден-бир сююндюк ва шо сююнчюбюзню сизге де аян этмекни арив гёрдюк. Неге тюгюл де, музейлер оьсюп гелеген наслуну эсин уятагъан, миллетни ругь байлыгъын сёнме къоймайгъан бир гючлю къураллар болуп токътай. Шо саялы инг бырынгъы юртларыбызда, оьзденликни орта багъаналары болуп гелген юртларыбызда шолай агьвалатлар яшавгъа чыкъмакълыгъы – уллу пайдасы булангъы иш.
Къарабудагъгент юртдан Губденге багъып барагъан ёлну ягъасында ерлешген бу тамаша бина тергевюнгню тарта. Ону ягъалары булан эшилип этилген чалилер буса гьалиден кёп йыллар алдагъы яшлыкъны девюрюне алып гетеген гьислер ярата.
«Эсги абзар» деп ат къоюлгъан бу ерге гирсенг, тамашагъа къалдырагъан затлар бирден-бир арта. Абзарны ягъасындагъы атарба да сени гьалиги девюрден бырынгъы девюрлеге гёчюрмеге гьазирленип токътагъан йимик. Бу къужурлу абзардан оьтюп, музейни бинасына гиребиз. Мунда бизин бийиксув, орта оьмюрдеги адам къаршылай. Таныш болугъуз – Агьматпаша Алиболатов – музейни къургъан адам.
Агьматпаша Алиболатов 1949-нчу йылда Къарабудагъгентде тувгъан. Юртдагъы орта школаны яхшы къыйматлар булан охуп битген сонг, тезден берли гьасирет болгъан касбугъа ес болмакъ учун, 1975-нчи йылда Дагъыстан пачалыкъ университетини тарих факультетине охума тюше. Оьр охув ожакъны охуп битген сонг, кёп йылланы узагъында Паравул, Къарабудагъгент школаларда муаллим болуп ишлей. Къувунлу 90- нчы йылланы вакътисинде, кёп сююп сайлагъан касбусун къоюп, Москва шагьаргъа ишлеме гете. Не ерлерде ишлесе де, бу адамны тарихге, ону булан байлавлу агьвалатлагъа иштагьланыву кемимей, уьстевюне, арта. Агьматпаша Алиболатов бу музейни къурмакъ деген ойгъа кёп йыллар алда токъташгъан, экспонатлар жыйгъан ва 2014-нчю йыл мурадына етишген.
Музейдеги экспонатланы санаву, оланы чеберлиги, бырынгъы тарихи гьар гёрген адамны тамашагъа къалдырардай. Мунда къумукъ халкъны, Дагъыстанны халкъларыны тарихинде къолланып гелген яшав-туруш алатлар булан бирге дав савутлар да жыйылгъан. Гьар экспонатны тарихин, къолланагъан ерин, кююн билеген тарихчи Агьматпаша Алиболатов бизин кёп сююп къаршылап, соравларыбызгъа жавап бермеге де рази болду.
Бугюнгю музейни экспонатлары кёп йылланы узагъында жыйылып тургъан. Оланы кёбюсюн Агьматпаша оьз харжына сатып алып, санавун артдырып тургъан. Музейни бинасын да еси оьз харжына къургъан. Герти кюйде багьасы бар затны заманлыкъ багьасы булангъы затдан айырып билеген Агьматпашаны музейинде бугюн кёп экспонатлар бар. Янгыз бирев не этип бола деген ойгъа къуллукъ этмейли, бу адам оьзюню къолундан гелеген, гючю етишеген затны этип, башгъалагъа да уьлгю гёрсетген. Ондан къайры да, яллыкъ билмейген Агьматпаша музейни айланасы булан 1 минг терек салып, емиш бав оьсдюрген.
Бу музей бир адамны оьз харжы булан къурулгъан буса да, тарихни ахтарывгъа иштагьы бар гьар кимге ону эшиклери ачыкъ. Мунда Къарабудагъгентден, хоншу юртлардан кёп санавда яшланы алып муаллимлер геле. Къаравчулар мундагъы экспонатланы гёргенде, бек тамаша бола, неге тюгюл китаплардан охугъан тарих булан ювукъдан таныш болма имканлыкъ кимге буса да болмай. Шо саялы да бу музейни оьсюп гелеген наслуну тарихге, ону ахтарывгъа иштагьын артдырмакъ учун, элин сюйдюрмек, ону булан оьктем гьислер тувдурмакъ учун уллу агьамияты бар.
Р. МУСАЕВА.
Автор чыгъаргъан сурат.
