Итнигюн, август айны 14-нде, гече сагьат онлар битип, уьюбюзню алдындан къувунлу сесин де чыгъарып, арт-артындан 6-7 «скорый помощ» машинлер алгъасап оьтгенде, бу гезик биз не балагьгъа тарыдыкъ деген ой янгыз мени къуршамагъандыр. Тюзюн айтгъанда, нени де къаравуллай эдим, тек шо гече Къараман бойларда болгъан къайгъылы агьвалат мени йимик минглени юрегин титиретгендир. Артдагъы гезик Дагъыстан шолай бир мюгьлетни ичиндеги тас этивлеге 21 йыл алъякъда Каспийскиде Уьстюнлюкню гюнюне багъышлангъан парадда болгъан атылтывну натижасында тарыгъан эди.
Болгъан кюю…
Энниден сонг даим эсибизде къалажакъ итнигюн. Он битме он минут къалып Магьачкъала – Аштархан федерал ёлну 12-нчи чакъырымында ерлешген машинлеге ягъарлыкъ тёгеген станциягъа от тюшюп атылгъан. Биринчи къувунлу билдиривлер шолай башлана эди. О заман бу балагьны оьлчевюн ва герти натижаларын бирев де билмей эди. Сонг-сонг оьлгенлени санаву сагьат сайын артма башлады – 5, 12, 27, 35.
Гьали шону айланасында юрюлеген юз тюрлю хабарланы къоюп, Россияны Ахтарыв комитетини маълуматларына асасланып, герти гьалны гёз алгъа гелтирмеге къарайыкъ.
Машинлени ярашдырагъан устаханада, геч замангъа да къарамай, эки жагьил адам (атлары белгили), оьзлени къурдашыны «Ладасыны» моторун кюйлей болгъан. Шо вакъти от-ялын неден башлангъанны гьали бирев де билмей. Ялын оьрчюге туруп, къырыйындагъы складлагъа етишген. Онда буса тонналар булан селитра сакълана болгъан. Селитра оьсюмлюклер учун бек пайдалы кюйлевюч, тек ялласа, дагъытывчу гючю тюбек отдан къалышмай. Шону атылывуну даражасын 6 метр теренлиги булангъы ойтандан да гёрмеге бола. Устахана ягъарлыкъ станцияны къаршысында ерлешген, шо саялы ялын огъар етишип, бензин баклар атылгъан.
Неге ончакъы адам зарал гёрген…
Озокъда, гечени бир вакътисинде, шагьардан арекде неге ончакъы адам оьлген ва зараллангъан деген сорав оьзлюгюнден тувулуна. Федерал уллу ёл буса да, бу ерде уллу тюкенлер ва яшавлукъ уьйлер ерлешген. Устаханагъа от тюшгенде айланадан кёп халкъ жыйылгъан, ёлдан оьтеген машинлер де токътагъан. Оланы бириси де арты булан гючлю атылыв болажагъын билмеген. Ялынны оьртенине тюшген адамлагъа сав къалма бир имканлыкъ да болмагъан. Селитраны атылывуну гьава толкъуну оланы машинлери булан бирче станциягъа багъып ташлагъан. Гьали кюлге айлангъанланы арасында дос-къардаш оьзлени адамын тапмагъа къарай.
Хатабалагь болгъан ерге, биринчилерден болуп, етишген МЧС-ни къорувчулары паралангъан къаркъараланы гёрюп, чыдап болмай ариге тайып, теренден тыныш алып, сонг ишине къайта болгъан.
Бу балагь нече тюрлю агьлюлени ожагъына терен къайгъы болуп гиргени гьакъында айта башласакъ, бир айрыча пашман асар язмагъа ярар эди. Атылывдан сонг эргишилер шо къувун-пелекетни арасында яралангъан 5 йыллыкъ къызъяшны таба ва алгъасавлу кюйде лап ювукъдагъы Новокули азарханагъа алып геле. Насипге, гиччипавну къардашлары тез табыла. Анасы буса шо азарханада авур яраланып, бир аякъсыз къалып ята болгъан экен.
Мени «Дагъыстанлы къатын» деген журналда ишлейген тезги танышым шо бойларда тура. Ондагъы хабарланы барысын да бек яхшы биле. Ол айтагъан кюйде, шо гюн хоншусундагъы Аминатгъа Москвада турагъан яшгъа токътагъан 18 йыллыкъ къызы Фарида гелген болгъан. Олар ахшам вакъти геземе чыкъгъан ва ажжалгъа талав йимик шо атылывну оьртенине тюшюп оьлген.
Юсуп Умаров шо гече агъасыны гиччи уланын машини булан Ессентукидеги санаторийге етишдирме алгъасай болгъан. Биринчи атылыв болгъанда яшгъа: «Ерингде тур ,балики онда кёмек тарыкъдыр», – деп чыгъып гетген, дагъы къайтмагъан.
Шолай мисалланы биз дагъы да кёп гелтирме болар эдик. Гьариси юрегинге авур юкдей тёшеле. Барыгъызгъа да женнетлерде табылмагъа насип болсун! Аллагьутаала оьзюню инг де сыйлы къулларыдай къабул этсин!
Тергевчюлени къачан тергежек ?..
Озокъда, заман гетип, юрекдеги къайгъылар солкъ болур. Тек ким айыплы деген сорав оюбуздан таймажакъ.
Алдындагъы гюнлер оьтгерилген гезикли генгешинде Республиканы Аманлыкъ советини башчысы, Россияны Игити Магьаммат Баачилов: «Эгер де тергевчю къурумлар оьзлени тувра борчларын кюте болгъан буса, шу балагь болмажакъ эди. Биз бир балагь къопгъанда халкъыбызны, ерибизни сюеген патриотлагъа айланабыз. Адатлы, гьар гюнлюк яшавда буса, сутурлукъгъа, къазанчгъа тарыйбыз», – деген.
Къошма зат да къалмай. Тек шо тергевчю къурумларда ишлейген жаваплы къуллукъчуланы атларын аян этмеге заман болгъандыр. Республикада янгыз 18 федерал тергевчю къурум бар. Олар оьзлени тувра борчларын кютеми? Къарамандагъы къайгъылы агьвалатдан сонг шо соравну бермекни маънасы да ёкъдур. Бизге янгыз гезикли балагьны къаравулламакъ къала. Аллагь гёрсетмесин!..
