Таныш болгъан бусагъыз, 2024-нчю йылны февраль айыны 9-нда печатдан чыкъгъан номеринде «Ёлдаш» газетибизни «Спутник» деген орусча гьазирленеген ичлигинде ДР-ни юрт хозяйство ва сурсат министрини биринчи заместители Шарип Шариповну «Отлавлукъланы гьакъында» деген законну къабул этивге байлавлу болуп уллу баянлыгъы охувчуларыбызны тергевюне берилген эди.
Гертиден де, бизин республикабыздагъы отлавлукъланы бугюнгю къысматы шолай законну къабул этивге харлы гьалда. Ёгъесе, гележекде дагъы да къыйынлы гьаллагъа тарыжагъы ачыкъ болуп гёрюне.
Къызлар отлавлукълар ва Къараногъай чёллер айрыча къорувгъа харлы десек янгылыш болмасбыз. Белгили болгъан кюйде, юрт хозяйство агьамияты булангъы топуракъларыбызны аслу майданлары, дагъы да ачыкъ этип айтгъанда, 80 процентге ювугъу тюзлюк бойдагъы районларда ерлешген. Шону да авадан пайы, алда йимик гьали де, отлавлукълар учун пайдаландырыла.
Белгили болгъаны йимик, тюзлюк бойда республика еслигиндеги гёчювюл гьайванчылыкъны топуракълары 2,5 миллион гектарланы бийлеген. Шондан къайры республикабызны юрт муниципал къурулувларыны еслигиндеги отлавлукъланы умуми майданы да 791 минг гектарланы елеген. Гёчювюл гьайванчылыкъны топуракълары деген терминге гёре айтсам, бугюнлерде отлавлукълар учун 1726 минг гектары пайдаландырыла.
Тюзюн айтмагъа герек, юртланы къоллавундагъы ва гёчювюл гьайванчылыкъны отлавлукъларыны бугюнгю даражасы рази къалардай тюгюл. Неге десегиз, топуракъчылыкъ булан машгъул болагъан тайпалар отлавлукълагъа, ёллагъа гирип сюрюв-чачыв ишлени оьтгере, къурулушлар булан машгъул бола.
Айтмагъа сюегеним, гьалиден 30 йыл алда къабул этилинген «Гёчювюл гьайванчылыкъны топуракълары» деген законда салынгъан жаваплы талаплар-борчлар яшавгъа чыгъарылагъан кююне къарап ичингбуша. Айлана якъда йиберилген кемчиликлени алды алынмай йылдан-йылгъа узатыла бара….
Озокъда, гьечден геч де къолай деген кюйде, бизин республикабызда отлавлукъланы къыйынлы къысматын гьисапгъа алып хас закон болажагъына къаршы сёз ёкъ. Тек не этерсен, топуракъ байлыкъларыбызны асувлу кюйде къоллавгъа байлавлу гьалиден алда къабул этилинген законлар, къарарлар толу кёмек этмейгени айлана якъда къыставуллукъну артдыра.
Отлавлукълар кёмек къаравуллай
Гьали-гьалилерде бизин республикабызда Магьачкъаладагъы «Дослукъ» деген жыйынлар оьтгерилеген уллу залда «Ер маълуматланы милли къурулушу» деген агьамиятлы темагъа багъышланып регионара форум оьтгерилди. Эсгерилген форумдан сонг ДР-ни Гьукуматыны Председатели Абдулмуслим Абдулмуслимов да тармакъ министерликлеге йимик алимлени, жамиятланы къурумларына «Отлавлукъланы гьакъында» деген законну проектин гьазирлемек учун оьз пикруларын малим этмеге таклиф берген.
Муна шо саялы да, янгы законну проектин гьазирлемек учун юрюлеген гьакълашывлардан ариде токътамай уьстде эсгерилген къурумлагъа йимик, ерли муниципал къурулувларыбызны башчыларына ва касбучуларына да арагъа салынгъан масъалагъа янашывун ачыкъ этмеге къаст этсе гележек учун асувлу болур. Неге десегиз, топуракъ бизин умуми байлыгъыбыз. «Отлавлукъланы гьакъындагъы закон» да ерли жамиятланы пайдаларын гьисапгъа алгъан сонг гьазирленип пайдаландырывгъа да берилмеге герек.
ДР-ни Гьукуматыны башчысы Абдулмуслим Мугьутдинович де эсгерген кюйде законну проектин гьазирлемеге тапшурув бергенлеге тийишли низамын токъташдырмакъ учун Къазахстандагъы, Къыргъызстандагъы ва Россияны оьзге регионларындагъы сынавну ахтарып иш гёрсе, гележекде гьёкюнмеге тюшмес эди.
Топуракъны еси де, къуллукъчусу да болмаса, еси ёкъну бёрю ашар деген кюйде, йылдан-йылгъа темиркъазыкъ бойдан таба басып гелеген къайырчакъланы ва саранча женгерткини алдын алмагъа тынч болмажакъ. Айтмагъа сюегеним, артдагъы вакътилерде аян этилинген маълуматлагъа гёре, къайырчакъланы ва 50 минг гектардагъы отлавлукъларда саранчаны алдын алмакъ учун алгъасавлу кюйде чаралар гёрмеге тюше.
Къ. КЪАРАЕВ.
