Бир адам нечакъы зат этмеге, нечакъы пайда гелтирмеге бола! Айрокъда шо адам аврувланы савлугъун­ къолай этмек учун къасткъылагъан доктор буса.

Гючюн, заманын аямай жамиятгъа пайда этмеге белсенген, аврувланы гьайын этеген тамаша доктор булан бугюн газетибизни охувчуларын таныш этмеге сюебиз. Магьачкъалада «Адакам» деген медицина центрда ишлейген Айида Адилова аврувлагъа яшавгъа умутун уьзмеге къоймай, олагъа кёмек этмек учун жагь кюйде чалыша. Иржайып турагъан, бетине нюр явгъан Айида Юсуповна гьатта йылы сёзю булан да адамны сав этмеге бажара.

 

– Айида Юсуповна, башлап охувчуланы сизин булан таныш этмеге сюер эдик…

– Оьзюмню гьакъында айтмагъа тамаша да тие. Аслу гьалда адамлагъа мен соравлар беремен, оланы гьалын, кююн билмеге къарайман. Докторлар соравланы дурус берип болмагъа, аврувну сёйлетип бажармагъа герек. Шолайлыкъ булан, аврув къайдан гелгенни себебин билебиз ва герекли эм тапмакъ да шондан гьасил бола. Шо бизин лап биринчи диагностика къатнавубуздур.

Мен Къоркъмаскъалада Юсуп ва Умукусум Адиловланы агьлюсюнде тувгъанман, юртда орта школаны охуп битдиргенмен. Гиччи заманымда халкъ бийивлени ва сувда юзювню бек ушата эдим. Эсим бар чакъы оьзюмню медицина тармакъ булан байлама сюе эдим. Аллагьгъа макътав болсун, авруйгъан адамлагъа кёмек этив – мени учун яшав ёлум болуп чыкъды.

Оьсдюрюп турагъан уьч де къызым мени йимик медицинаны сайлагъанны сюемен. Уллу къызым медик болажагъы белгили. Ол энни 1-нчи курсда охуй.

– Медицина касбугъузну не учун сайладыгъыз, шогъар не себеп болду?

– Лап гиччи заманымдан башлап ата-анам мен медик болгъанны сюе эди, сонггъа таба оьзюм де ушатагъан болдум. Ожагъыбызда врачланы ва медицина тармакъны гьакъында кёп сёйлене эди. Эгечим врач-нефролог Элмира Хизриевна мени гёз алдымдагъы арив уьлгю эди. Муна шулай, гиччиден тутуп мен медицинадан къайры оьзге касбуну ювукъ да этмейген болдум. Школаны охуп битдирген сонг, Дагъыстан медицина академиягъа лечебный факультетге охумагъа тюшдюм. Сонг ординатурада охувумну узатдым, госпитальный терапия факультетни де тамамладым. Гьалиги вакътиде аспирантурада охуйман, диссертация якъламагъа гьазирленип тураман.

– Сиз терапия тармакъда ишлейсиз. Гьалиги девюрде терапевтге иш кёп бармы? Бар буса, шо не булан байлавлудур?

– Охуп битген сонг, мен 9 йылны узагъында ата юртумда терапевт болуп ишледим. Терапевтлер гьар якъдан терен билими булангъы касбучулар деп айтмагъа боламан. Аврувлар инг башлап булардан кёмек излей. Ишин бек билеген терапевт хыйлы якъдан билимли болмагъа, кёп масъаланы чечмеге бажарагъан касбучу ва аврувлар лап башлап олагъа геле.

Терапия – генг илму. Муну сайлагъан врачлар кёп охумагъа, даим билимин артдыра турмагъа, янгы къайдаланы ахтармагъа тарыкъ. Сонг да, олар гьар сагьатын адамлагъа кёмек этип йибере.

Терапевт докторну иши – уллу жаваплы загьмат. Аврувланы лап биринчи къабул этмеге башлайгъан­ доктордан хыйлы зат гьасил бола. Ол аврувну сонг оьзге касбучулагъа бакъдыра, ахтарывлар этдирте, азарханагъа ятдырта. Бизин касбубуз савлукъ сакълав тармакъда лап жаваплы деп айтса, къопдурув болмас.

Гьалиги заманда ишим онкология аврувлагъа кёмек этивге бакъдырылгъан. Гёз алгъа салгъан муратлагъа етишип боларман деп умут этемен.

– Биз билеген кюйде, пандемияны вакътисинде аврувлагъа сиз тегин кёмек эте эдигиз. Шолай этмеге не эсигизге гелди ва авруп къалажакъдан къоркъмаймы эдигиз?

– 2020-нчы йыл, яш табып дек­рет отпускадагъы вакътим эди буса да, пандемияны лап биринчи гюнлеринден тутуп телефондан таба аврувлагъа кёмек этмеге башладым. Нече де къыйын ва авур заманлар эди. Шо вакътиде тегин кюйде аврувлагъа кёмек этмеге ва тарыкълылагъа оьзюмден болагъанны этмеге сюегенимни Дагъыстандагъы бары да яшавлукъ сетлерде билдирдим.

Мен гече де, гюн де дегенлей, ял алмай ишлей эдим. Даим англатыв иш юрютюп турдум. Магъа бизин республикадан, Россияны регионларындан ва гьатта тыш уьлкелерден де яза эди. Бир-бирде ингилис тилден таржума этмеге де тюше эди.

Шо гюнлерде бек къыйын гьалдагъы аврувлар ёлугъа эди, оланы уьйлерине бармагъа тюшеген гезиклер де болду. Амма ковид аз болгъан булан, ону таъсири ёкъ болуп къалмады. Бу аврув оьзюн­ден сонг хыйлы авур гьаллар къойду.

О заман къоркъунчлукъну гьакъында ойлашмай чалыша эдим. Ишим ажайып кёп саялы, оьзюмню гьакъымда ойлашма заманым да ёкъ эди. Бек авур саналагъан тромбоэмболияны ачыкъ эте эдик. Амма Аллагьны  яхшылыгъы булан, хыйлы аврувгъа эм тапдыкъ, савлугъун къолай этдик. Оьпкелери 75 процентге зараллангъан 90 йыллыкъ къарт ажайгъа кёмек этмеге болгъаныкъ айрыча эсимде къалды.

– Айида Юсуповна, сизге рагьмулукъну доктору деп айтса артыкъ болмас. Муна гьали-гьалилерде де рамазан айны вакътисинде сиз уьйлерине барып, онкологиядан авруйгъанлагъа кёмек этип юрюдюгюз. Аслу ишигизде де ишлеп, сонг ишден сонг авруйгъанланы уьстюне де бармагъа заманыгъыз нечик етише?

– Гьар эртен таза юрек булан уянаман ва кёп сююп ишиме бараман. Адамлагъа табылмагъа, болагъан кёмегимни этмеге жаным бек ушата. Гьажатлылагъа пайда гелтирмек – уллу насип деп айтмагъа ярайдыр. Гьар «баракалла» – юрекге балгьам тийдиргендей уллу сююнч, нече де арив тиеген иш. Шолай бола туруп, айтыгъыз гьали, врач деген касбудан яхшы касбу бармы дагъы?

Гюндюзлер мен клиникада ишлеймен, ахшам 6-дан 8 болгъанча онлайн къайдада тегин консультациялар этемен. Нечакъы яман тие буса да айтайым, тек авруву оьрчюп гетген, къыйын гьалдагъы­лар ажайып кёп бар.

Бу йыл рамазан айны вакътисинде янгы гьаракат ойлашып, онкологиядан авруйгъанланы уьйлерине барып, болагъан кёмегимни этдим. Арабызда онкология­дан авруйгъан ва осал яшайгъан, биринчи группалы сакъатлар, тёшекден турмайгъанлар, докторну кёмегине бозара къалгъанлар аз тюгюл. Мени эсиме гелеген кюйде, ишге нечакъы кёп берилген буса да, рагьмулу иш этмеге сюйсе, ким де чола тапмагъа болар.

– Юрютеген ишлеригизден, рагьмулу янашывдан гёрюнеген кюйде, сиз аврувлагъа ачыкъ юрек булан къарайсыз, гьажатлылагъа къолдан гелеген кёмек этмеге къаст къыласыз. Гьалиги вакътиде аз болуп барагъан булай языкъсыныв, рагьмулукъ къайдан гелген сизге?

– Кюйге къарагъанда, бары да зат яшлыгъымдан баш ала. Охуп, доктор болмагъа сюегеним, ата-анам берген тарбиядан башланадыр. Агьлюбюзде иман-дин англавлар, рагьмулукъ ва языкъсыныв гьислер кёп айтыла гелген, айлана якъдагъылагъа пайда гелтирмекни гьакъында хыйлы эсгерилген. Лап шо кюйде энни оьз авлетлеримни де тарбияламагъа къарайман. Олар жамиятгъа пайда гелтирмеге болур деп умут этемен.

– Адамлагъа тегин кюйде кёмек этеген уьлгюгюзню генг­лешдирмеге, яймагъа боламы? Гьажатлылагъа кёмек этердей оьзге касбучуланы къуршамакъ учун не этмеге тарыкъ, деп эсигизге геле?

– Мен ойлашагъан кюйде, этмеге сюйсе, мунда къыйын иш ёкъ ва гьар доктор да тегин ёлда медицина якъдан кёмеклешме бола. Динибиз де уьйретеген кюйде, юрегинге де салып, Есибизни разилигин къазанмакъ учун ишлеме герек деп эсиме геле. Бу иш пандемиядан башлангъан ва энни де юрюлюп тура.

Масала, «Медицина Дагестана» деген яшавлукъ сетлерде айрыча гюп бар ва ону юрютеген адам – таза ва рагьмулу юрекли Элмира дейген тиштайпа. Бу адамлар амалсыз яшайгъан аврувлагъа кёмек этмек учун гьаракат эте. Шолар рагьмулу ишни айланасында жыйылгъан ва къолдан гелеген кёмегин болдура. Шоланы арасында мен де барман ва мурадыбыз – консультация булан дазуланмай, авруйгъанлагъа болагъан оьзге кёмегибизни де этмек.

– Айида Юсуповна, лакъырыбызны ахырында охувчуларыбызгъа не айтар эдигиз?

– Доктор гьисапда, мен инг башлап бары да адамлагъа савлукъ ёрар эдим. Сонг да, парахат яшав, авруйгъанлагъа тез сав болмакъны ёрайман. Адамланы савлугъуну гьайын этмеге чакъыраман, тек оьзлер оьзлени сав этме къарамай, шону орнунда заманында доктордан кёмек излесе яхшы.

 

Баянлыкъны язгъан Азиз МИЧИГИШЕВ.