Биринчи гюнлерде олар  Ансалта, Тондо, Рахата ва Шодрода юртланы алды. Башгъа юртларда боевиклеге къаршылыкъ билдирмек учун асгерге кёмек гьисапда гёнгюллю отрядлар къурулма башлады. Янгыз эсгерилген районларда тюгюл, савлай Дагъыстанда.

Гьар юртда гёнгюллю бёлюклер къурулду ва юртларын сакълама башлады. Россияны асгер гючлери ва Дагъыстанны МВД-сини къуллукъчулары Дагъыстангъа гирген савутлу гючлени дагъытды. Шондан сонг буса боевиклерден Къадар, Къарамахи ва Чабанмахи юртланы да азат этди.

Шо агьвалатлардан сонг арадан 15 йыл гетди. Шо гюнлени шагьатлары булан лакъыр этебиз.

Завур Алхаматов – Хасавюрт район администрацияда Давну ва Загьматны ветеранларыны советини председатели:

–Чапгъын этилип, экинчи гюн, Хасавюрт районда законсуз савутлу гючлеге къаршы иш гёреген штаб къурулду. Председатели район администрацияны башчысы Абдурагьим Бексолтанов эди. Мен ону орунбасары эдим. Мен шо йылларда район­ну Ватандаш оборонагъа къарайгъан бёлюгюне ёлбашчылыкъ эте эдим.  Шоссагьат юртларда беклик болдурмакъ учун, машин гирип болар йимик ёлланы бегетдирдик. Сав сутка дежурство болдурмакъ учун чаралар гёрдюк. Шо дежурстволар савутлар булан юрюле эди. Сакълыкъ билдирмек учун тергевлер де болдуруп турдукъ. Дав Новолак районгъа етишгенде, Боташюртдан администрациягъа машинлер булан эргишилер гелип, оьзлени дав этме йибермекни тиледи. Тарыкъ болса чакъырарбыз деп, оланы къайтара йибердик.

Вагьит Касимов – Хасавюрт район администрацияны башчысыны орунбасары.

– Район администрацияда штаб къурулуп, шо штабны ортакъчылары не этме гереклиги гьакъда белгили эди. Биз де гьар гюн дегенлей районну юртларына барып англатыв ишлер юрюте эдик. Хасавюрт районда ва шагьарда кёп мычыгъышлар яшай. Биринчилей, олар чапгъын этгенлеге къошулуп къалмагъай эди деген къастда эдик. Гьакъыкъатда да иш биз айтагъан кюйде болду. Район администрация гьаракат болдургъан 20 адам шо замангъы Россияны Гьукуматыны башчысы В. Путинни аты язылгъан къол сагьатлар булан савгъатланды. Шо бизин уьйде инг де сыйлы савгъат  гьисаплана.

Арсен Гьажиев – эндирейли, далапчылыкъ юрюте.

– Ишден къайтып уьйге гелдим, сонг ата-анамны гёрме юртгъа гетдим. Къарайман, анам пашман гёрюне. Столда ичине чырмалгъан кагъызлар булангъы пакетни гёрюп: «Бу недир?» – деп сорайман.

– Яшланы да, бизин де документлерибиз…

– Оланы нетесиз?

– Дагъы, эшитмегенмисен, Акъташ бойдан таба юртгъа боевиклер чапгъын этежек деп хабарлай. Тамлардагъы халчаларын чечгенлер де бар.

– Къайда барма сюесиз?

–Билмейбиз, сагъа къарап токътагъанбыз.

– Бир халчаны да тюшюрмегиз, бир ерге де бармайбыз. Россияны  армиясы оланы къуршагъан ва дав этип тура. Юрт­ну сакълама герекбиз, – дедим.

Шо вакътиде, гертиден де, тюрлю-тюрлю хабарлар чыгъа эди. Янгы къурулажакъ ислам республикада башгъа законлар ишлежек, шонда адамны ихтиярлары генг кюйде якълав табажакъ ва шолай башгъалары. Гьукуматны бузукъ вакътилеринде халкъны кёбюсю герти низам сюе эди. Шону учун да, оланы янына бармаса да, чапгъынчылагъа якъ тартагъанлар къайсы юртда да бар эди. Мен сатыв-алыв этегенлени арасында туруп, кёп затны биле эдим.

Мен оьзюм де шо йылларда ерли къумукъ газетни мухбири болуп ишлей эдим. Сентябр айны башы эди. Бирге ишлейген   яшны тоюндабыз. Тойда шибир-гюбюр болуп гетди. Артда аян болгъан кюйде, бир эки гюн алда Дагъыстангъа чапгъын этген боевиклер Новолакны алгъан ва Хасавюртгъа багъып тербенген. Хозгъавул болуп гетди. Къол телефонлар булан онда-мунда зенглер этип йибердик. Боевиклер аралангъан, Россияны асгер гючлери оланы къуршавгъа алгъан, деген хабар тойдагъыланы юреклерине шайлы сабурлукъ салды.

Артындагъы гюн биз башгъа газетлени мухбирлери булан маълумат жыймакъ муратда дав юрюлеген ерге багъып тербендик. Янгы Чуртах бойдан дагъы ари барып болмадыкъ. Ари багъып барагъан асгер техника болса тюгюл, дагъы зат ёкъ. Бери багъып буса къолларында сумкалары булангъы юртлардан чыгъып гелегенлер эпсиз кёп эди. Оланы гёзлеринде къоркъунч­лукъ бар эди. Сонг артда Терик бойда шо якъдан гелген асгер машин токътады. Шону уьстюнден тюшгенлени арасында мен ОМОН-да ишлейген юртлум Алевдин Исмайыловну гёрдюм.

– Бронежилет де гиймегенсен, – деймен, ону янына барып.

–Нетейим гийип, гюлле бронежилетге тийип, нече адамны юреги токътап къалгъан. Булайына тийсе, бир ерингни тешип чыгъар, – деп иржая. Сонг лакъыр эте туруп, кёбюсю асгер къуллукъчулар оланы авур экенге де гийме сюймейгени билинди.

–Онда нечикдир? – деп, топ атылагъан якъны гёрсетемен.

–Дав болуп тура, боевиклер уьч къабат къуршалгъан. Тек бир бёлюгю къуршавну йырып чыкъгъан эди. Шагьарны ич ишлериндеги яшлагъа атышды ва оланы бирлери оьлген деп эшитдик… (Шо давларда оьлген Будайхан Магьамматовну гьакъында мен шо йылларда язып да чыгъардым).

Дав эсгерилген бойларда оьтгерилди ва шонда боевиклер дагъытылды. Бирлери оьлдю, башгъалары къачып къутулду. Шо дав бизин гючюбюз бирликде экенни дагъы да гёрсетди. Дав битгенде Ботлихге гелген В.Путинни: «Мен дагъыстанлыланы сюе эдим, гьали дагъы да кёп сюемен…» – деген сёзлери биз бирликде ва дослукъда яшама герекни гертилей эди.

 

 

 

Гебек КЪОНАКЪБИЕВ,

оьз мухбирибиз.