Алдындагъы гюнлер Дагъыстанны маълумат къураллары Къаягент районда Каспий денгизни ягъа бой торакъларындан 3,6 минг гектар ер пайлангъан ва шо законну бузгъанлыкъ бола деген хабарны бир уллу булкъун этип яйып йиберген эди. Шону акътигин ахтарып къарагъан сонг мени эсимде биревлеге − садагъа, биревлеге − къадагъа деген калималар тирилди. Яхари, Каспий денгизни ягъа боюндагъы топуракълар «таланагъаны» нечесе йыллар бола. Олайлар закон булан такъсырланма тарыкъ деген къара къоркъувлар да заман-заман арагъа чыгъа, къувун гётериле.
Тамаша тюгюлмю, Дагъыстанны нече башчысы гелди, гетди. Янгы иш башлагъанда оланы къайсы да топуракъ булан этилеген «гьарамланы» тюзлемек учун къатты чаралар гёрмесе гьеч ярамай, законсуз къурулгъан биналаны бузуп тайдырмакъ учун тезликде закон ёлда иш гёрмесе болмай деп тута эдилер. Болса да, шунча аламат йыллар бою айтылагъан сёзге гёре бир адамшавлу иш чи этилмеди. Къувун гётериле, амма кёп узакъ бармай, къарсалап янгъан очакъны оту кесевге дёнген йимик, басылып да къала. Гьасили, не башыгъызны авуртдуртайым, денгизге лап тийип дегенлей къурулгъан къалалар йимик биналар, уллу чырлар, оьзге бекликлер буссагьат да ерли-еринде. Янгы къурулушлар да токъталмагъан.
Нете, Къаягент райондан оьзге ерлерде денгиз ягъалар пайланмагъанмы, сатылмагъанмы? Онча арек барып нетесиз, къарагъыз Къараман бойгъа, Магьачкъала, Каспийск, Избербаш… шагьарларда денгиз ягъа бойдагъы чакъы «гьарасатгъа».
Мен билеген кюйде, Федерал Законда язылып токъташдырылгъаны йимик, денгиз ягъагъа ювукъ топуракъларда, курорт, санаторий йимик ожакълардан къайры, дагъы бир затны да къурмакъ къатты кюйде гери урула. Тек бизде шо законну къатты къагьрусу бир тайпагъа етишгенде, неге буса да гюн тийгенде йибип къалагъан «къажар» гьалива йимик бошап да къала. Айтагъаным, Каспий денгизни ягъа боюндагъы топуракъланы 200 чакъырым мезгилдеги чакъысында биринден-бири мукъаятлы биналар неге къурулгъан экен дагъы?!
Хыйлы йыл алда магъа бирдагъы ёлдаш да булан Магьачкъалагъа тиеген топуракъларда ерлешген бир уллу бинагъа ювукъдагъы къурулушдан къалгъан къоллангъан быргъылар алма бармагъа тюшген эди. Чырны уьстюнден оьтгерип кран булан быргъыланы юклеме онгайлы ерге юк машинни токътатма деп айланагъан арада бир уллу «жип» машинден тюшюп уьч улан гелди. Бираз окъуранагъан кюйде олар: «Сиз неге мунда токътагъансыз, ёлда четимлик этмей тайыгъыз!».. − деди.
Олар кимлени «сакълавчулары» экенни бизге крановщик хабарлады. Юкню алгъан сонг, бираз арек тартып токътадыкъ. Мен олар чыгъып гелген къалагъа ювукъ барып гёз къаратдым. Инанмассыз, мен тура эдим о бир пачалыкъ обсерватория яда хас кюйде сакъланагъан агьамиятлы асгер ожакъмы экен деп. О дюр эди Дагъыстанда бир вакъти «оькюрген» гьакимни «къаласы». Ону атын эсгере де турмайым. Ол гьали герти дюньяда. Тек къалалары еринде, нече тюрлю ерде де бар шолар.
Шунча ниъматлы бизин Каспий денгизни суву йыл сайын наслана-похлана деген хабар кёп такрарлана. Кёп къудратлы тазалав имаратлар ишленме башлангъан деген билдирив де бар эди. Гьали буса шо не гьалда экени гьакъда гьеч бир маълумат малим этилмей.
Мен гьисап этеген кюйде, денгизни ягъа бойлап къурулгъан чакъы санаввуз кёп уьйлерден, къалалардан гьар гюн чыгъагъан нас, чирик сувлар тувра денгизге агъыздырыла. Сонг, гьали Къаягент денгиз ягъа топуракъларында кёп уллу ерде курорт – санаторий «шагьары» къурулажакъ деп айтыла. Нетесиз дагъы да янгы ерлени къуршап, неге ярамай законсуз къурулгъан чакъы уллу къалаланы чыгъарып алып, дагъы да мугькам этип шоларда ял алыв ожакълар, санаторийлер этмеге? Тамаша тюгюлмю, шонча аламат уллу онгача биналаны «есилерини» арасында бир «простой» адамны, муаллимни… сюлдюрюн де гёрмессен.
Нечик бола дагъы булай. «Сайлавда, пайлавда» къу-у-ру биревлеге – садагъа, биревлеге – къадагъа. Адиллик уьст гелсин учун, эл оьлчевюндеги дазусуз тюлкю пайлавланы, башлап гьаким тайпа оьзлер этеген пышдырыкъ булан гьарамланы гьакъында тюз затны айтмай яда язмай къачан болгъунча турма тарыкъ дагъы? Халкъ шолай адилликге тазза гьанкъыгъан!
