Къоччакълыкъ ва гьалаллыкъ
Юрегини талабына гёре тюгюл болмаса, узакъ йылланы боюнда адамланы аврувларын багъывгъа белсенип, Аллагьны пурманы булан авур аврувлардан ажизленип, азап чегип турагъанланы оьлюмню къолундан чыгъарып алар йимик гьар ким де яхшы, тизив врач болуп болмай. Неге тюгюл де, гьар къайсы врач да, аврувлу адамны уьстюнде нечесе юхусуз гечелени, рагьатсыз гюнлени оьтгере. Аврувдан уьстюн гелмек учун нечакъы къыйын да тёге.
Кёбюсю гезиклерде аврувлар оьзлени алдына оьлю-санлы гелеген хирурглагъа юрек къылларын айра да къыйнамагъа тюше. Артдагъы 40 йылгъа ювукъ вакътини ичинде Къарабудагъгентдеги район больницада чалышагъан Магьамматмурат Загьиров да янгыз аврув артгъа тартылгъанда рагьатлыкъ табагъан, адилли касбугъа аминлигин сакълагъан, бажарывлугъу рагьму булан барышгъан, юртлуланы арасында герти абурсыйгъа лайыкълы болгъан хирург гьисаплана.
Намуслу, къылыкълы болуп торайгъан
Ол Аданакъ юртда инг башлап школада муаллим, охув ожакъны ёлбашчысы, сонггъа таба юртбашы болуп тургъан гьелили Тимукъ Загьировну агьлюсюнде 1964-нчю йылда тувгъан, ол етти авлетини бириси. Бир де къопдурувсуз айтгъанда, Магьамматмурат саламат, чагъына гёре ойлу яш болуп оьсген. Агьлюде уьй къуллукъланы къайсын да кютмеге уьйренип, асил къылыкъгъа, эдепге, рагьмулукъгъа, сабурлукъгъа ва чыдамлыкъгъа бойсынып, гьар не гьалгъа да тергевлю, намуслу, къылыкълы болуп торайгъан. Гиччи чагъындан тутуп да, гележек яшаву нечик оьтежегин ойлашып, юрист касбуну башын тутажагъын белгилеген. Тек арадан заман оьтюп, бир тюрлю себеплени таъсиринден касбу танглавгъа байлавлу къаравларын алышдыргъан. Мени булангъы лакъырында ол шо гьакъда айтгъанча, яш йылларын эсге алып сёйлей. Шону булан бирге врачны касбусун танглагъаныны себеплерин англата.
– Школада бары да дарслардан лап яхшы къыйматлар алып охуп турдум. Атабыз муаллим, школаны директору болгъан сонг, дагъы кюйде бажарылмай эди. Булай да, алдын яшланы билимлерини сан янына ва тарбия даражасына гьалиден эсе артыкъ тергев бериле эди. Гьалиги яшлар йимик, ата-анагъа гелип биз муаллимге байлавлу арз этмеге болмай эдик. Шолай этсенг, муаллим сагъа негьакъ къарсаламагъа болмай деп къоя эдилер. Муаллим оьзлени алдында билим алагъанланы ата-анасы булан ёлукъмакъ учун уьйге гелегенин гёрсе чи, яшлар олардан яшынып таймагъа къаст эте эдилер. Яшланы да, уллуланы да арасында муаллимге абурсый этилип гелген. Муаллимлерим береген насигьатлар да магъа яшав ёлумда кёп пайдалы болуп чыкъды, – деп, школада оьзюне дарс берген Алавутдин ва Патимат Бекболатовланы, Хизри Хидриевни, олай да кёп оьзгелерини атларын уллу гьюрмет булан эсгере.
– Гертисин айтсам, бизин агьлюде менден алда медицина къуллукъчуну касбусуну башын бирев де тутмагъан. Яш чагъымда врач болажакъман деп мени бир де эсиме де, оюма да гелмеген. Инг алда Оренбурггъа барып, шо шагьардагъы оьр охув ожакъда юристлер гьазирлейген факультетге охумагъа тюшмеге гёз алгъа тутгъан эдим. Оьзюме къардаш тиеген адамны къызъяшы уллу болгъанда аякъ басып юрюмеге къыйын болажакъ гьалына тюшгенде, огъар кёмек этемен деп, яшланы аврувларын багъагъан ортопед болмагъа токъташдым. Врачланы гьаракаты, оланы билими адамлагъа нечик уллу яхшылыкъ, кёмек этмеге болагъаны гьакъда ойлашмагъа башладым. Атам да, анам да уьйде бирев сама врач болсун деп, мен медицина тармакъны танглагъанымны арив гёрюп къабул этди, – деп узата ол оьзюню сёзюн. – Яшав боюнда уьй къуллукълагъа белсенип тургъан, атабыз булан бирче бизин учун кёп къыйын тёкген анабыз Тахуну гьайлы янашывуну яхшылыгъындан бизин агьлюде оьсген дёрт де агъаини, уьч къызардашыбыз гьар тюрлю касбуланы танглагъан эди. Барысы да дегенлей оьр билимлеге ес болуп, къурувчуну, сатыв-алыв тармакъны къуллукъчусуну, бухгалтерни касбуларын юрютюп, халкъгъа пайда берер йимик чалышып тургъан. Атабызны таъсиринден муаллимни касбусун тангла-гъанлары да бар. Оланы бирлери чи бугюнлерде пенсияда ял ала,– дей ол дагъы да.
Яшланы хирургу гьисапда…
Магьамматмурат Загьиров оьр охув ожакъгъа да бирден-эки тющюп къалмагъан. 1980-нчи йылда школаны битдирген сонг юрекге тутгъан хыялы яшавгъа чыкъмагъанда, тувуп оьсген юртунда ерли хозяйствода слесарь болуп ишлеп тургъан. Артындагъы йылда Дагъыстан пачалыкъ медицина институтну гечелик гьазирлик гёрюв курсларына охумагъа тюшген. Гюндюзлерде оьзю булан бирче шо курсларда охуйгъан уланлар булан бирче Магьачкъала шагьардагъы бугюнлерде Шамилни атыдагъы проспектинде ерлешген медицина институтну бинасыны къурулушуна къуршалып, ишлеп тургъан. 1982-нчи йылда оьрде эсгерилген оьр охув ожакъны педиатрия бёлюгюне охума тюшген. Артындагъы йылда айрыча ортопедия бёлюк ёкъгъа гёре, яшланы аврувларын багъагъан хурургия тармакъны танглай. Интернатураны вакътисинде де ол яшлар булан байлавлу хурургия булан машгъул болуп тургъан.
– Институтда охуйгъан йылларымда бары да къастымны билим алмагъа бакъдырдым. Оьр охув ожакъда медицина тармакъгъа байлавлу билим алывгъа дагъы кюйде янашмагъа да ярамай, – деп, ол студент йылларын эсге алып сёйлей. – Тек, мен ойлашагъан кюйде, янгыз яхшы къыйматлар алып охугъан булан тизив врач болмагъа бажарылмай. Гьар къайсы аврувгъа да эм тапмагъа болардай чомарт юрекли де, илиякълы сёзлю де, терен билимли де, чыдамлы да болмагъа тарыкъ. Татли сёзге аврув да тынглайгъанын унутма тюшмей деп, врачлар аврувну къыйынына-тынчына къулакъасып, тийишли меселде жаны авруп борчларын кютмеге тюшегени гьакъда айта.
Оьр охув ожакъда дарс береген, медицинаны бары да янларын магъа сингдирмеге къаст этген абургъа лайыкълы муаллимлерим Абдурагьман Дадаевич Ма-гьамматов,Салавутдин Шагьбанович Магьамматов, Наби Арипович Арипов, Гьажимурза Абсаматович Гьажимурзаев тизив хирурглар эди. Бугюнлерде юрютеген касбума тюшюнгениме аслам къошуму барын эсгермей къоймагъа болмайман. Олар уллугъа уллу, яшгъа яш болуп сёйлеп бажара эдилер. Тил билмейгенге оьзлени къыйынын айтып болмайгъан сабий чагъындагъы яшланы оьзлеге лап ювукъ адамына йимик инандырып къоягъан бажарывлу касбучулардан 8 йылны боюнда сынавун уьйренмеге, аврувлагъа бакъгъан якъдагъы гьайлы янашывну, исси сёз айтып гёнгюн алывну сырларына тюшюнмеге насип болду, – деп ол оьзюню касбу ёлу гьакъда дагъы да булай дей. – Мен медицина институтда яшланы хирургу гьисапда уьйренив-сынавлардан оьтюп чыкъсам да, шо йылларда бизин больницада тюгюл, республиканы оьзге районларында да яшланы аврувларын багъагъан врачгъа бош иш ерни тапмагъа бажарылмай эди. Шо саялы алты айны узагъында яшланы участка врачы болуп турдум. Къарабудагъгентдеги район больницаны шо замангъы ёлбашчысы Имамутдин Чамсаевни къасты булан бизин савлукъ сакълав идарасында яшланы аврувларын багъагъан хирургну къуллугъу ачылгъан сонг, эсгерилген касбучуну борчларын да кютюп турдум.
Жаваплыкъны гьис этип чалыша
Гертилей де, 1989-нчу йылда Магьамматмурат Загьиров Къарабудагъгентдеги район больницада иш башлагъанлы, кёп тюрлю къуллукъларда ишлеп тургъан. 1991-нчи йылда аврувлагъа алгъасавлу кёмек болдурагъан бёлюгю (реанимация) ачылгъанда, шонда ишлемеге башлагъан. Касбу бажарывлугъун камиллешдирип гелген сонг, эсгерилген савлукъ сакълав идарагъа гелген биринчи УЗИ-аппаратны ишлетип тургъан. 1994-нчю йылда Къарабудагъгентдеги район больницаны баш врачыны заместителини къуллугъуна белгиленген. 1995-1996-нчы йылларда баш врачы болуп да тургъан. Тек ол ёлбашчы къуллукъланы гьайында къалып, оьзюню гьайын этип айланып турмагъан. Хирургия бёлюгюню ёлбашчысы гьисапда уьч керен де белгиленип, шо къуллукъдан гьар гезигинде оьзю арза берип тайгъан.
2005-нчи йылны башындан тутуп, он йылгъа ювукъ вакътиде Къарабудагъгент, Къаягент, Гьайдакъ, Сергокъала, Дахадаев районланы, олай да Избербаш шагьарны къуллугъун кютеген суд-медицина эксперти болуп тургъан. Чинкдеси, оьзю багъагъан аврувланы разилигин алмакъ учун бизин республикада ва савлай уьлкени оьлчевюнде айтылгъан савлукъ сакълав идараларында касбу бажарывлугъун камиллешдирген. Неге тюгюл де, ол билимлерини сан янын артдырып, оьзю багъагъан аврувланы разилигин къазанмакъны къастын болдура.
– Гече де, гюн де дегенлей, ишни вакътисинде де, ял алагъан заманымда да менден кёмек гёзлеп уьйге гелгенге алгъасавлукъда артгъа салмайлы тергевюмню бакъдыраман. Оьзюн инжитип турагъан аврувуну себеплерин тезликде токъташдырып, къыйышагъан дарманланы къоллап, зар чегивюн енгиллешдирип, тезликде операциягъа гьазирлеп, къолумдан гелеген бары да гьаракатымны этемен. Тюзю, шолай мюгьлетлерде яшдагъы умутума алданып, юристни касбусуна ес болмагъаныма, арадан кёп йыллар оьтгенде де, медицина булан оьзюмню яшавумну байлагъа-ныма гьакъ юрекден сююнюп гетемен,– деген ону сёзлери де шону герти кюйде исбатлай.
Шондан къайры да, Магьамматмурат Загьиров 2023-нчю йылны июн айындан тутуп, бугюнлеге ерли Украина бойда юрюлеген хас асгер гьаракатгъа къуршалгъанлар савлугъун беклешдиреген савлукъ сакълав идаралагъа бирер ай 4 керен командировкагъа барып гелгени де ону берген антына аминлиги булан бирге къоччакълыгъын гертилей.
Магьамматмурат Загьиров – оьр даражалы хирург, Дагъыстанны савлукъ сакълав тармагъыны отличниги. ДР-ни савлукъ сакълав министерлигини гьюрметлев грамоталары булан, олай да РФ-ни савлукъ сакълав тармагъыны профсоюзуну «Къайратлыгъы ва касбу бажарывлугъу», Къарамахиде болгъан агьвалатлагъа 20 йыл битгенлик булан да байлавлу медаллар булан савгъатлангъан.
Ол касбусунда йимик, агьлю яшавунда да тюзелген. Оьзюню яшав ёлдашы биология дарсланы юрютеген муаллим Гулияр булан бирче бир уланны ва къызны тарбиялап оьсдюрген. Бугюнлерде торайып турагъан торунларындан да сююне. Биз де, тюнегюн белгиленген юбилейи булан къутлай туруп, огъар яхшы савлукъ, узакъ оьмюр ва кёп-кёп яхшылыкълар ёрамагъа сюебиз.
Насрулла БАЙБОЛАТОВ.
СУРАТДА: М. ЗАГЬИРОВ.
