Къойчулукъ – авур буса да, тек абурлу касбу. Дагъыстанда мердешли айрыча гьюрметге лайыкълы саният.
Савлай Россияда йимик, артдагъы йылларда бизин регионда да бар имканлыкъланы къолдан чыгъармай тергевге алып, ич туризмни оьсдюрюв агьамиятлы масъала болуп токътагъан. Неге тюгюл де, туризм – хайырлы тармакъ. Ерли адамлагъа иш де бере, бюджетлеге ломай налоглар да гелтире.
Дагъыстанда Россияны регионларыны арасында ерли табиатны шартларын къоллап агротуризмни имканлыкъларын пайдаландырывгъа да айрыча тергев бакъдырылагъаны англашыла. Озокъда, туристлени талаплары башгъа-башгъа. Буса да, олар аслу гьалда оьзлени менлигин, оьзтёрече чыдамлыгъын четим шартларда сынамагъа муштарлы болагъаны гьакъ.
Бизин тезги танышыбыз, ДР-ни юрт хозяйство ва сурсат министерлигини заместители Эмин Шейхгьасанов да малим этегени йимик, Дагъыстан туристлени отавуна айлана барагъаны ачыкъ болуп гёрюне. Шону оьтген йылда Дагъыстангъа Москва бойдан къонакълай гелген турист Наталия Яникъованы сапары да ачыкъдан ташдыра.
– Дагъыстанда къойчулукъ алдан берли ерли халкъланы яшав-турушунда къазанч этмеге имканлыкъ береген мердешли ва лап да гёрмекли тармакъланы гьюрметлиси болгъаны бугюн де унутулмай, – дей Эмин Шейхгьасанов. Къыпчакъ, хазар къавумланы, Таргъу шавхалланы, Къараногъай мурзаланы, Торкъали беклени, Эндирей бийлени, Гьайдакъ уцмийлени сынаву да шону гертилей. Оьсюп гелеген наслуланы арасында да гьайван-малгъа къуллукъ этегенлер ата-бабаларыны насигьатларына аминлигин ачыкъ этип гёрсетгенин сюесен.
Гьалиги заманда Оьтемишде, Шавхал Янгыюртда, Къакъашурада, Дёргелиде, Къазанышда ва оьзге юртларыбызда гьайван-мал сакълайгъанлар кёп къаршылаша. Тюзюн айтсакъ, эсгерилген юртланы айланасында отлатмагъа авлакълар да къалмагъан…
Гёчювюл гьайванчылыкъны тюзлюк бойдагъы отлавлукълары да тав районланы ихтиярына-къоллавуна берилген. «Согратл» деген агрофирманы ва оьзгелерини тувары, юз минглер, миллионлар булангъы къой ва эчки маллары отлай. Хумторкъали районда эсгерилген агрофирманы башчысы Абдурагьман Шураев оьтген йыл Наталия Яникъованы къабул этген ва ону тилевюн яшавгъа чыгъаргъан.
– Магъа берилген инамлыкъдан пайдаланып, гёчювюл гьайванчылыкъны къышлав къотанларындан тавлагъа яйлыкъ отлавлукълагъа етишмек учун эки жуманы ичинде 300 чакъырым четим ёллардан оьтюп, къойчулукъну саниятына ювукъдан тюшюндюм, – дей Наталия Яникъова. – Мени де аслу саниятым санавлар булан байлавлу, бухалтер касбуну юрютемен. Дагъыстанда да къойчулукъ тармакъда санавланы уьстюнде кёп ишлемеге тюше. Нече къой маллар сакъланагъанын аян этип ишлемесек, айлана якъны аманлыгъына къоркъунчлукъ тувулуна. Гьалиги экономиканы шартларында да шо гьакъда ой къуруп, натижаланы яшырмай ачыкъ этип гёрсетмеге герек бола. Шо да мен оьзюмню сапарымда чыгъарылгъан гьасилден тувулунгъан таклиф.
Уьстде де эсгерилгени йимик, гертиден де, къой бакъмакъ тынч иш тюгюл, чыдамлыланы сынай. Эринчеклер-ялагъайлар узакъгъа бармай таякъны да ташлап къачагъаны белгили. Неге тюгюл де, заманын тарыкъсыз тас этмей, къойчулукъда бар имканлыкъланы къолдан чыгъармай, топлангъан сынавгъа арт бермей, гечесин-гюнюн бир этип ишлемеге тюше. Оьзюню сапарында турист «къойчу» Наталия Яникъова да шо талапгъа ачыкъдан шагьатлыкъ этген.
Къ. КЪАЗАКЪМУРЗАЕВ.
СУРАТДА: Наталия Яникъова.
