Белгили шаир ва драматург Атав Атаев Къарабудагъгент районну Къакъашура юртунда тувгъан. Школа чагъындан башлап шиърулар язгъан. Орта школаны битдирген сонг Москвада М.Горькийни атындагъы адабият институтда охугъан, А.Луначарскийни атындагъы ГИТИС-ни оьр театр курсларын битдирген.
Загьмат ёлун ата юртундагъы колхозда механизатор болуп башлагъан. Магьачкъалагъа гёчген сонг Дагъыстанны язывчуларыны союзунда чебер адабиятны пропаганда этеген бюрону къуллукъчусу, къумукъ радиода бёлюкню редактору, Дагъыстан китап издательствода чебер адабиятны редактору, «Адабият Дагъыстан» деген журналны редактору болуп загьмат тёкген.
«Айсув» деген ону биринчи шиъру китабы 1977-нчи йылда чыгъа. 1989-нчу йылгъа ерли Атав Атаев къумукъча чыкъгъан дагъы да дёрт шиъру китапны автору. «Современник» деген китап издательствода ону «Вращение земли» деген орус тилде китабы да чыгъа.
А.Атаев къумукъ драматургия тармагъына да яхшы къошум этген. Гьар тюрлю йылларда ону пьесаларына гёре салынгъан спектакллени къаравчулар разилик булан къабул этди. Тувгъанлы 75 йыл тамамланагъанына байлавлу къутлай туруп, пагьмулу шаир ва драматург Атав Атаевни шиъруларын охувчуланы тергевюне беребиз.
Тюш
Йыракълардан ата юртгъа къайтгъанман.
Йыллар къалып бир хабарсыз, бир сёзсюз.
Къапубузну еллер ачып тапгъанман.
Ожагъыбыз сувуп къалгъан биревсюз.
Кёрюгюбюз кёк ургъандай оюлгъан,
Сют савагъан асар авгъан алдымда.
Тери де ёкъ тахтамекде яйылгъан,
Анам да ёкъ юн тарайгъан гьалында.
Адап къалдым гёрюп тувгъан уьюмню,
Нетеримни билмей чыкъдым орамгъа,
Тек хоншу къарт англагъандай кююмню,
Хозгъалышып сёз башлады гьарангъа:
«Нечик чыкъгъан эдинг, балам, бу якъгъа?
Гиши ёкъдур ожагъында буланы.
Язывчугъа охумагъа йыракъгъа
Гетген, къайтмай уьй ессини уланы…
Ёлгъа къарай янгыз ана ёрулду,
Бир кагъыз да гелмеди чи яшындан.
Гюрюллейген ожакъ сёндю, сувуду,
Ана бираз осал болду башындан.
Энни гезеп юрюй тавдан, къоллардан,
Аврувлагъа тарып къалгъан къолайсыз,
Нас кагъызлар излей-жыя ёллардан,
Уланыма язмагъа деп, талайсыз.
Ахшамлар геч болгъунчагъа багъа ёл,
Кагъызларын яшдай басып бавруна.
Яшы гелмей, кагъызларын ягъа ол,
Улуй-бозлай къайта сувукъ орнуна.
Она геле тура оьзю, гёр, балам»,–
Орам этип къарт гёрсетди орамны;
Сувукъсынды, терлеп гетди къаркъарам,
Гёзьяшларым акъды гёрюп анамны…
Ойтанлагъа тюшген азиз яякълар,
Къара чачын кюл тюс этген сагъынч от.
Эки бутун боягъан къан ёлакълар,
Пара-пара уьстюндеги гёк капот.
Атын айтып къучакълама чабаман.
Мени тапгъан анам мени танымай.
Къара ерде ятып чангда авнайман,
Топуракъны токъалайман бир тынмай.
Ичим-баврум гетди бугъай сёгюлюп,
Йыртгъыч аваз этип турдум еримден.
Ястыгъым сув, гёзьяшларым тёгюлюп,
Бу не эди, гьейлер, магъа гёрюнген?!
Тас этип къояман оьзюмню
Билмеймен,
Сизге де боламы?
Магъа чы бола шу бир-бирде:
Оьзюм де эс этмей оьзюмню
Тас этип къояман ер-ерде.
Тек бир гюн
Тамаша бошайман.
Авруйгъан адамгъа ошайман.
Къаркъарам тас эте къуватын,
Къуванчын тас эте гёзлерим,
Маънасыз кёп чыгъа сёзлерим,
Тартына алына абатым,
Онгайсыз этиле гьар затым.
«Бу яшны кююне къара?» – деп,
«Бу яш чы лап битип бара!» – деп
Дос-ювукъ къызгъанып тамаша, –
«Не болгъан сагъа?» – деп сораша.
Мен шолай сёзлеге тынглайман,
Башлайман о гьакъда ойлаша…
Оьзюмню гьалымны англайман.
Мен мени излеме шо заман
Мен оьтген ерлеге чабаман,
Оьзюмню гесеклеп табаман…
Киногъа белетлер сатагъан
Кассаны алдында къавгъалы,
Ташлангъан билетдей ятагъан,
Гесегим табула багьалы.
Тас болуп къалгъанман шо бавда,–
Ёлдашлар аякълар толтуруп,
Терекни тюбюнде олтуруп,
Ишден сонг къургъан бош йыбавда.
Эришдик къурдашлар татывсуз,
Инандыкъ тиллеге асувсуз.
Бетге-бет сёйленди абурсуз,
Нече гюн юрюдюм сабурсуз.
(Ким биле, балики, оьзю де,
Ол оьзюн тас этген болгъандыр,
Айтылгъан шо аччы сёзю де,
Шо заман айтылып къалгъандыр…)
Не башгъа
Я ишде, я уьйде,
Чёп де ёкъ затгъа гёз байлана.
Лап битип къаламан шу кюйде
Гьар затгъа аз-аздан пайлана.
Билмеймен,
Сизге де боламы?
Амма мен шу затны сезгенмен:
Увакълап тас этип оьзюмню,
Янгыдан гьарангъа тизгенмен.
Алгъышлар этемен
Къаршы болуп къалсанг ёлумда,
«Нечикдир, – деп – ишде ва уьйде?»
Сен сёйлеп, сорашып оьтесен.
Мен де сорашгъан сонг шо кюйде,
Сен менден айрылып гетесен.
Мен буса алгъышлар этемен…
Алгъыш этемен шо гюнге.
Мени танып, мени эс этген,
Алгъыш этемен эки гёзюнге.
Жанымны, гёнгюмню иситген,
Алгъыш этемен гьар сёзюнге.
Магъа ёлугъуп, сен оьтген,
Алгъыш этемен шо орамгъа.
Къарап къаламан артынгдан…
Сен барып машинге минесен,
Алгъыш этемен шо машинге
Билемен, ишинге барасан–
Мен алгъыш этемен ишинге.
Ахшамлар уьюнге къайтарсан
Ондан-мундан хабар айтарсан,
Мен алгъыш этемен шо уьйге,
Алгъыш этемен шо хабаргъа
Сен яшап турагъанынг учун,
Алгъышлар этемен шагьаргъа,
Алгъышлар этемен дюньягъа.
Ёлукъсанг сорашып оьтесен,–
Алгъышдан кёп зат ёкъ магъа да
…Алгъышларым сагъа етгендир
Башгъа булан сени, балики,
Насипли де олар этгендир.
Айрылывлар
(Къурдашым Нуритдинни эсделигине)
- Шагьарда экев бар пашман…
Эсимде январ ахшам,
Токътавсуз къар ява къырда
Шагьарда экев бар пашман,
Сёйлемей токътагъан къарда.
Оланы бириси къызьяш,
Алдында токътагъан менмен.
Аявсуз агъыла гёзьяш
Жаныма аявлу энгден.
Биз таныш болгъанлы бавда,
Кёп заман оьтмеген, тюзю.
Мен бугъар исинип къалгъанман,
Магъа да исинген оьзю.
Юрек-юрекге битген,
Амал да тапмайбыз этме.
Айрылма мюгьлетлер етген,
Болмайлы къалгъанман гетме.
…Вагонум тербене аста,
Гетемен.
Къыз къарда къала.
Юрегим ачыта яман,
Бир гесек уьзюле жандан.
Юрекге ярасын сала
Ахшамгъы айрылыв ондан…
Шо ахшам,
Тахшагьар,
Къыз,
Къар…–
Бары да бугюнден йыракъ.
Буса да юрекде гьыз бар,
Ярадан къалгъандай сызакъ.
- Кирине эдик кав сувларда…
Мени бир къурдашым бар эди…
Бирче ойнай эдик ёлларда,
Къойлар багъа эдик тавларда,
Кирине эдик кав сувларда.
Бирче охуй эдик класда,
Олтура эдик бир партада.
Экибиз де яшлай бир къызгъа
Гьашыкъ болуп къалдыкъ артда да.
Сюювюбюз де бизин бир эди,
Гюювюбюз де бизин биргеди.
Огъар да тюшмеди, магъа да,
Экибиз де къалдыкъ ягъада.
Мен ону янында ёкъ эдим,
Йыракъ эдим шо гюн оьтесиз.
Хапарсыз балагьдан жагьиллей
Оьлюп гетип къалды, нетерсиз!..
Юрегим хынжаллар гесгендей,
Шо заман дюр эди бек гьалек.
О гюнлер болса да бек арек,
Юрегим гьали де сызлай.
Онда бир белги бар терен,
Ярадан къалагъан гьыздай.
- Балики къар явар къырда…
Биз тувгъан, биз оьсген отав,
Гезеген генг орам ва бав,
Къаныбыз уьйренген мердеш,
Кёп йыллар берилген бир иш–
Бары да юрекде яшай,
Тамурун теренге ташлай.
Жан сюйген, уьйренген затдан
Айрылма етишсе сагьат,
Юрегим авурта даат.
Аз болсун, тек яра сала,
Юрекни гесегин ала,
Белгиси узакъгъа къала.
…Дюньяда бар затдан артыкъ
Сюеген затым бар–яшав!
Алагъан тынышым мени,
Этеген гьар ишим мени
Бир сагъа–яшавгъа макътав.
Умут да тизгенмен сенде,
Къайгъы да сезгенмен сенде,
Дюньяда лап азиз магъа,
Оьтесиз гьашыкъман сагъа.
Балики, къар явар къырда,
Яда буса явар гюз янгур.
Айрылма тюшежек сенден
Билемен, бир гюн бар авур.
Она шо авур гюн, яшав,
Болмагъан гьеч сенден тоюп,
Саппа-сав кююнде сагъа
Гетермен юрегим къоюп.
Тек онда яралар ойгъан,
Бир сызакъ белгилер болар.
Яшавну сюймеклик къойгъан
Гьызлардыр, къайырмас, олар.
Гьазирлеген Я.БИЙДУЛЛАЕВ
