Алдагъы гюнлерде магъа оьзюн де, агьлюсюн де тезден берли таныйгъан, гьюрмет де этеген,  80 йыллыкъ чагъында болса да, «гьайт» дегенде «вайт» деп турагъан тамаза, Тёбенжюнгютейде яшайгъан Агъаев Агъав Абдулбасировични берекетли ожагъында болуп, ону булан ажайып арив ва тамаша лакъыр этме насип болду. Яшавда кёпню гёрген, кёп де билеген тамаза булан болгъан лакъырымны газетибизни охувчуларына етишдирмекни тийишли гёрдюм.

 

Дав йылланы яшлары

 

Агъав Агъаев 1944-нчю йыл Уллу Ватан давну инг де къагьрулу заманында тув­гъан яшланы наслусундан. Агъавгъа эки йыл болагъан чагъында ону  тапгъан анасы авруп  гечинген. Яшны оьгей анагъа харлы этип алдында къоймасман деп ойлашып, уллатасы Абдулбасир ону оьзюню янына алып сакълагъан, тарбия, билим берип, аявлап оьс­дюрген.

– Мен Тёбенжюнгютейдеги башлапгъы школагъа бираз гечигип, 7 йыл битген чагъымда юрюме башладым, – деп эсге ала тамаза башындан гечирген гюнлени. – Башлапгъы класларда дарс береген Гьажи Шапиев мени биринчи муаллимим эди.  Нече де саламат, асил адам да бар эди. Шо гюнлени гёз алдыма гелтирип, ойлашып йиберсем: бизге тарбия булан билимлер берип, низамгъа уьйретип, тюз ёллагъа салгъан, «А» — гьарпдан башлап «Я» — гъа ерли охума да, язма да уьйретген, гьарибизге бир жан салгъан муаллимлер тёкген къыйынланы унутуп, эсигизни ютуп къойгъанмусуз? — деп сав дюнья эшитер йимик къычырма сюеген гезиклерим аз болмагъан. Артдагъы заманларда муаллим касбуну башын тутуп, къаныжаны булан дегенлей гьалал кюйде загьмат тёгегенлеге, оьсюп турагъан яшланы оюн, гьисин, анг­лавун токъташдырагъан, язма, яратма уьйретеген касбучулагъа не харж ягъын­дан, не тергев ягъындан тийишли кюйде гьай этилмейген болуп да тура.

1964-нчю йыл Совет Армияны сыдраларына, ракет асгер бёлюклеге чакъырылып 3 йыл къуллукъ этип къайтгъан сонг, Дагъыстан пачалыкъ педагогика институтгъа тюшюп заочно охудум.  Уьйдеги уллуларыма къол ялгъап, кёмек этип турмасам да болмай эди. Охуп битгенде Дёргели школада физкультура дарсланы юрютме башладым. Эки йылны боюнда Жюнгютейден Дёргелиге юрюп, барыпгелип ишледим. Артда да топлагъан акъчама мотоцикл алып, бирдагъы бир йыл дарслагъа юрюдюм.

Ондан сонг мени Тёбенжюнгютейдеги ахшамгъы заочный школаны ишин къуруп юрютме чакъырдылар. Юртдан айланып шо школаны бары да авараларын тюзевлю кюйде яшавгъа чыгъарып турагъанда Чабанмахи юртдагъы къаравсуз къалып турагъан башлапгъы школаны аякъгъа тургъузма йибердилер. Аты школа болса да, мундагъы охув ожакъны бинасы шонча да бузукъ эди чи, инсан къарап туруп чыдап болар йимик гьалда тюгюл. Школада ишлейген бир-не­че муаллимни не орта-хас, не оьр билимлери де ёкъ.

 

Муаллим  миллетни менлигин  ясай

 

Яннавурума уьягьлюм Минаханымны да алып, оьзюм­ яхшы таныйгъан, билеген муаллимлени де жыйып, сёйлешип, булкъалар этип, школаны ич ва тыш гёрюнюшюн бир ёрукъгъа гелтирме гиришдик. Оьз гючлерибиз булан дёрт де яны ачылып турагъан бинаны айланасын чырлар ишлеп бегетдик, гьатта болмаса ярамайгъан оьзге биналаны тургъуздукъ. Ондан сонг охувчулагъа  мугькам билимлер берив масъалаланы чечме урундукъ. Школаны гёрюнюшюн де, ишин де бир ёрукъгъа салып турагъанда мени Оьржюнгютейдеги школаны директору этип белгиледилер.

Арадан заман гетип ата юртум Тёбенжюнгютейде юрт Советни председателини къуллугъунда да чалышдым.

Мен де, уьягьлюм Минаханым да, авлетлерибизни кёп яны да муаллим касбуну кёп сююп танглагъангъа болма ярай, биз гьар къайсы заманда да шо жаваплы ишни бойнуна алып, намусу булан юрютегенлеге уллу гьюрмет этип янаша гелгенбиз.

Юртубуз Тёбенжюгютейде музей ачып ишлетгенинг герек эди деген масъала арагъа чыкъгъанда, шо тапшурувну бир мюгьлетге де артгъа салмайлы, бек къаст этип айландым. Айланышыма гёре юртну администрациясында айры бина да гёрсетилди, сав юртдан айланып эсги ва къыйматы бар савут саба, хаба-хума, оьзге тюрлю тергевню тартагъан алатлар да жыйылды. Артдагъы йыллар пенсиягъа чыгъып къалгъынча музейни ишин къурумлу кюйде юрютюп де турдум. Шо да мени гьаракатым булан къурулгъан, оьзюне юрегимни бир гесеги, яшавумну бир бёлюгю салынгъан, гьалиги ва гележек наслулар унутмас учун къойгъан эсделик савгъатым болуп къалсын деп къаст этдим.

 

Гьар ишимни гьалаллыкъ булан кютдюм

 

Агъав бир азгъа токътап, айтма сюеген сёзюне айрыча маъна берип лакъырын узата,

– Айсенилик булан къайырмаслыкъ адамны биринчи душманлары. Тек нечакъы авур тие буса да, туврасын айтмакъны уллу маънасы бар. Оьзюню герти сёзю де, къараву да, ою-менлиги де ёкъ адамны абуру болмас. Шо ягъын айтгъанда яшавда магъа енгил де болгъандыр деп эсиме геле. Мени къурдашларымны янындан осаллыкъ йимик кемчилик болуп бир де гёрмегенмен. Мени янымдан да шолайлыкъгъа ёл бермегенимни яхшы билемен. Шу гьалиги чагъыма да гелип, оьтген яшавумну гёз алдымдан гечирип, шолай гьасилге гелмеклик де уллу насип тюгюлмю дагъы?!

Бизин агьлюбюзде тувуп оьсген, тарбия-билим алгъан беш де авлетибизни уьчевю биз танглагъан муаллим касбулагъа ес болуп, юрютюп турагъанлыкъ да – юреклерибизге балгьам. Яшланы уллусу Завур Хумторкъали райондагъы яшёрюмлени спорт школасында директорну заместители болуп ишлейгенли 20 йылгъа ювукъ болуп тура. Къызыбыз Умукюсюм оьр охув ожакъны тамамлап Тёбенжюнгютей орта школада орус тил ва адабият дарсланы юрютюп тургъан, гьали пенсияда. Ондан гиччиси Зарема да школада муаллим болуп иш юрюте. Уланланы бирдагъысы Абдулбасир юристлер гьазирлейген институтну филиалында охугъан, Буйнакск шагьардагъы больницаланы биринде хозяйство ишлени юрюте. Гиччиси Надыр да Москвадагъы юристлер гьазирлейген институтну филиалын охуп битдирген.

– Агъав Абдулбасирович, билим-тарбия берив тармакъда 50-ден кёп де артыкъ йылланы боюнда загьмат тёкгенсиз. Пачалыкъны ягъын­дан берилген савгъатларыгъыз да бардыр чы, – деп соравлу къарайман.

Мени о гьакъда соража­гъымны къаравуллайгъан­да йимик, Агъав­ тамаша исси кюйде иржайып:

– Билемисен, Казим, яннавурумда агьлюм де, айланамда авлетлерим де булан бу гюнлериме ерли мени савлукъда, саламатлыкъда яшамакълыгъымдан артыкъ да, уллу да савгъат болуп болармы? О гюнлюк, заманлыкъ савгъатланы магъа берсин деп айтып бир  де чабып айланмагъанман.

Агъав Абдулбасировични гьар адамгъа лайыкълы загьматы учун берилеген тийишли савгъатланы, макътавлу атланы гьакъында айтгъан етдиринкли сёзлерине тынг­лагъанда мени оюма аты да, хаты да белгили, оьтгюр пагьмусу булангъы къумукъ шаирибиз Шарип Альбериевни «Къысматыма къабулман» деген шиърусундагъы оьз еринде нече де тюз язылгъан сатырлары эсиме тюшдю де къалды:

 

Мен тёгеген загьмат  тюгюл гьисап да,

Къайтарышын этмей огъар табулман.

Дарс береген муаллимим  гьисапда,

Къысматыма баш  урмагъа къабулман!

 

Оьмюр чагъы 80 йылдан оьтме турагъан, гертини ялгъандан гьазир айырагъан,­ ихтилат-масхараны яхшы билеген гьакъыллы тамаза Агъаев  Агъав Абдулбасирович булан этген лакъырым, ону айтывлардай таъсирли сёзлери мени учун да унутулмас дарс болуп токътады.

 

Казим КАЗИМОВ.