Акъкёл бизин республикабызда чы нечик де, гьатда халкъара оьлчевде де айрыча къорулмагъа тюшеген федерал есликдеги сыйлы табиат эсделигибиз гьисапда танывлу. Айтмагъа сюегеним, оьзюбюзню сув гьавузубузну биз сыйламасакъ, ким сыйлар?!

 

Тек не этерсен, артдагъы 50 йылланы ичинде башгъа-башгъа себеплеге гёре Магьачкъаланы ортасында ерлешген кёлню майданы 100 гектарлагъа ювукъ кем болгъан. Законсуз кюйде юрюлюп турагъан къурулушланы эбинден гелмеге къыйын.

Шо да айлана якъда яшайгъан тахшагьарлыланы янындан уллу разисизликлени тувдурмай. Муна шо саялы да арт вакътилерде Акъкёлню къыйынлы къысматына байлавлу болуп жамият арада чакъда-чакъда къыставуллу гьаллар тувулуна.

Шо гьакъда «Ёлдаш» газетни 2023-нчю йылны июн айыны 30-ндагъы  26–нчы номеринде оьзюм язгъан авторлукъ макъалам да печат этилинген эди. Шо гюн-бугюн, айрыча къорулма тюшеген сув гьавузну айланасында болуп турагъан пакарсыз-лыкълагъа байлавлу разисизликлер, къаршы турувлар токъталмай узатылагъаны да ачыкъ болуп гёрюне..

Гьали-гьалилерде Дагъыстанны Жамият Палатасыны Председатели Азизбек Черкесов оьзю башчылыкъ этеген къурумну янында къурулгъан тармакъ комиссияны ортакъчыларына ватандашланы арзаларын да гьисапгъа алып, Акъкёлде болуп турагъан къыставуллу гьалланы ахтарып тийишли таклифлер гьазирлемеге хас тапшурув берген эди.

– Акъкёлню къыйынлы къысматы экология талаплар йырылагъа­ны булан тувра байлавлу, – деди Азизбек Черкесов. – Муна шо саялы да, гёнгюллю жамият ва пачалыкъ къурумлар бирлешип табиатны къорувну масалаларына къарайгъан прокуратура булан байлавлукъда йиберилген кемчиликлени алдын алмакъ учун тийишли ахтарывлар оьтгерилме тюше. Чарасыз къоймайлы сыйлы табиат эсделикни къысматын къыйыкъсытагъанланы жавапгъа тартмакъ учун чаралар гёрмеге тюшежек.

Хас тапшурувгъа гёре Акъкёл шагьар бавунда  рейдни ортакъчыларына Магьачкъала шагьар округуну башчысы Юсуп Умавов ва шолай да ювукъдагъы уьйлерде яшайгъан жамият чалышывчулар да къошулуп ахтарывлар юрюлдю. Натижада,  айлана якъдагъы тазалыкъны низамы бузулагъаны аян этилинди,  сув гьавузгъа ювукъда къурулагъан уьйлерден чыгъагъан къалды-къулдулар ташлана-гъаны да гьисапгъа алынды.

Айлана якъгъа чёплер ташланагъаны токъташдырылгъан сонг, ахтарывчулагъа кёлню сувуну тазалыгъын аянлашдырмакъ муратда экология анализлер оьтгермеге тапшурув берилди. Неге десегиз, кёлню ичинде чи нечик де, гьатда уьстюнден юзеген, учагъан къушлар да къыт болгъаны теренден ойлашмагъа борчлу эте.

– Ахтарывланы натижалары толу кюйде токъташдырылгъан сонг тийишли маълуматланы биз эколог­лагъа да тапшуражакъбыз, – деди комиссияны председатели Юкрудин Салимханов. – Шондан сонг олар берген къыйматгъа байлавлу маълуматлар узакъ къалмай республикабызны маълумат къуралларында да малим этилинежек.

Озокъда, уьстде де эсгерилгени йимик, Акъкёлню къысматы къыйынлаша-гъаныны себеплери кёп. Лап да аслусу, айланасындагъы яшавлукъ уьйлени къурулуш-лары давам этилинегени ва законлашдырылып пайдаландырывгъа берилегени.

Россияны Магьачкъала йимик уллу шагьарларыны бирисинде де ортасында табиатны шулай сыйлы эсделиги ёкъ. Болса да, барысы да искусственный къайдада толтурулгъан кёллер. Оьзге регионларда сув гьавузланы айланасында тазалыкъны низамы бузулмай, экология гьалына зарал болмагъа къоймай намуслу кюйде къуллукъ да эте. Айтмагъа сюегеним, сыйлы ерлерин абурлап янашагъанлардан бизге неге уьлгю алмагъа ярамай, ким къоймай?!

Алимлер токъташдырагъан кюй­де, тезги заманларда Акъкёлню орнун Каспий елеген болгъан. Артдагъы 300 йылланы ичинде денгиз 30 метрлер бир тартыла ва бир де буса гётериле тургъан. Гьалиги заманда кёл ерни тюбюнден чыгъагъан булакълагъа харлы экени аян этилинген. Артдагъы йылларда булакъланы суву да кемийгени ва кёл ичине тартылагъа­ны ачыкъ болуп гёрюне. Шону учун Акъкёлге КОР татавулдан бутакъ алып сув къошмагъа тюшдю. Сонг ичине балыкъ урлукъ йиберилди. Шону учун гележекде кёлде балыкъ фестиваллар, балыкъ тутув  ва шолай да елкенли къайыкъ спорт ярышлар оьтгеривлер  мердешге айланажагъына инанма сюер эдик.

 

Къ. КЪАРАЕВ.

СУРАТДА: Акъкёлню яллыкъ бавунда жамият

тергевчюлер иш гёре.