- Редакциягъа кагъыз
Ял алывну айларында…
Табиатны аривлюклерин гёрмек, гёнгюн ачмакъ мурат булан къыдырыв артдагъы йыллар россиялыланы яшавунда гёрмекли ерни тута десек янгылыш болмасбыз. Загьмат йылны боюнда жыйылгъан арыв-талывну олар уьлкебизни ичиндеги яда тыш пачалыкълардагъы табиат берген арив ерлеринде оьтгермекни арив гёре. Шолай муратлар булан гёзел ёл чыгъагъанланы санаву йыл сайын арта. Оланы къуллукъларын кютмек, муратларын яшавгъа чыгъармакъ учун айры адамлар тюгюл савлай шагьарлар, пачалыкълар чалышалар.
Ишге шулай янашыв халкъ хозяйствону гьар – бир тармагъында йимик, бу ишде де яхшы гелим гелтире. 2023-нчы йылны башында Дагъыстанны Гьукуматы шогъар байлавлу къарар къабул этген. Табиатны аривлюклерин гёрмек, гёнгюн ачмакъ мурат булан къыдырмагъа гелегенлени санавун артдырмакъ муратда Дагъыстанда айрыча министерлик иш гёре. Шо тармакъны касбучулары, къуллукъчулары халкъара, регионара жыйынларда, оьзге чараларда актив ортакъчылыкъ этелер.
Тарыкълы ишде республика газетлени, телевидениени къуллукъчулары-журналистлер активлик гёрсетелер. Натижада бизин республикагъа ял алмагъа гелеген адамланы санаву кёп керенлер артгъан. Айрокъда бу йыл. Яхшы тергев берип къараса, гьали тавларда, денгиз бойда, шагьарларда Россияны бары да регионларындан гелген автомашинлени ва къонакъ адамланы гёрмеге боласан.
Дагъыстанны кёбюсю шагьарларында, районларында йимик Къаягент бойда ерлешген Избербаш шагьарда да уьстде эсгерилген масъалалар актив кюйде чечиле. Избербаш арив болду, мунда ял алмагъа гелегенлени санаву да хыйлы артды. Денгиз бойдагъы пляж янгыртылды: ял алагъанлар учун тийишли ерлер онгарылды, сув тартылды, къайыр тазаланды. Шо ишлер булан бирге ял алмагъа гелегенлер учун шагьарда яшавлукъ уьйлер, сатыв-алыв ерлени биналары къурулду. Къурулушланы есилерини гючю булан бу йыл пляжлагъа элтеген ёллагъа асфальт тутулду.
Биз шагьар администрацияда болуп, уьстде сёз юрюлеген масала нечик чечилегенни билмеге урундукъ.
Артдагъы йылны ичинде шагьардагъы ял алыв ерлени барысында гьисапгъа алмакъ мурат булан кёп иш этиле. Яхшы умутлар яшавгъа чыгъарылса, ял алмагъа гелеген къонакъланы тез ерлешдирмеге бажарылажакъ. Сонг да, шагьар администрациягъа республика минис-терликлени вакиллери де арт вакътилерде кёп кагъыз ва оьзге документлер йибереген болгъан. Тармакъ оьсе, ишлер арта. Шагьаргъа гьар йыл, азындан, 15-20 минг адам ял алмагъа геле. Бу йыл ял алмагъа гелгенлени санаву хыйлы артды деп ташдырып айтмагъа болабыз. Администрацияны къуллукъчуларыны айтывуна гёре, шагьар администрацияда ял алмагъа гелегенлер булан иш гёреген бёлюк ачылмагъа заман болгъан.
«Рыбный» посёлокда да уллу къурулушлар юрюлюп тура. Оьтген 2-3 йылны ичинде республика туберкулёз больницадан башлап, ял алыв комплекслени биналары «Чагъа» оьзенни сувларына етишген. Шо буса, азындан, 2-3 чакъырым бардыр. Шо якъда биз ял алмагъа бина къургъан Алим Ибрагьимов булан ёлукъдукъ.
– Артдагъы йыллар мунда уллу жанланыв гьис этиле,- дей Алим Рашитович. – Ял алмагъа гелегенлени санаву да токътавсуз арта. О тюз. Айтагъаным, Каспийни сувлары, йод булангъы эртенги гьавада къыдырыв бек пайдалы. Шоланы барысы да адамланы мунда тарта. Шону учун тийишли шартлар яратмагъа герек. Табиат берген бу аламат ерлени къоюп, Туркиягъа, яда Краснодар крайгъа (Къараденгиз бойлар) неге бармагъа тарыкъдыр?! Мени ойларым булан ял алмагъа гелгенлени пикрулары да раслаша. Бизге Москва, Волгоград областлардан ял алмагъа гелгенлер болду. Дагъыстанда болувуна олар бек рази къалдылар.
Шагьар пляжда биз Ярославль шагьардан мунда ял алмагъа гелген врачлар Лидия Дмитриевна ва Валентина Егоровна булан да таныш болдукъ. Олар Дагъыстангъа биринчи гезик гелгенлер. Избербашда ерлешгенлер. Ял алывуна бек разилер.
Къурулушлар бугюн Къаягент районда да актив кюйде юрюле. Инчхени айланасында болгъанлар шоланы айрыча гьис этелер.
Ял алмагъа гелегенлер янгыз савлугъун беклешдирип къоймай, айлана якъдагъы табиатны, айлана якъны тарихин де билмеге сюелер. Шолай белгилер Избербашда, Къаягент районда да бар. Бириси – белгили орус шаир Пушкинни суратлайгъан «Избербаш тав». Шо тав Къаягент районда болса да, шагьарны Буйнакскийни аты берилген орамындан арив гёрюне. Шагьарлыланы айтывуна гёре, тавгъа къарамагъа онгайлыкъ этеген хас ер къурулса яхшы болажакъ эди.
Къаягент районда бырынгъы шагьарлар болгъан Таргъу, Чакавургент, Шахсенгер ерлешген тарих ерлер де гьар кимни тарта. Районда гьар тюрлю муратлар булан арап, монгол елевчюлер болгъан. Олардан сонг мунда акъсакъ Тимурну, «Дюньяны елевчюсю Надиршагьны», орус император Петрны асгерлери болгъан, ерли халкълар булан уллу давлар этген.
Ял алмагъа гелегенлени санаву йыл сайын арта. Гьали оланы кёплери Избербаш шагьарда ер тапмай, Къаягент районгъа багъып тербенелер. Инчхе посёлокда ял алмагъа гелегенлени ерине айлангъан. Гележекде олар Янгыкъаягентге, гёзелликни ери – Аччы-Папас кёлге етишежек. Биз шогъар гьазир болмагъа герекбиз.
Магьамматрасул ИБРАГЬИМОВ,
Къаягент район.
Фото Гебека Конакбиева
