Зугьманат деп атын эсгерсенг, гьайдакълыланы къайсы да кимни гьакъында лакъыр юрюлегенин шоссагьат айтып бережек. Шо исбайы, йыртыллайгъан гёз­лери ва гьайран эте­ген иржайыву булангъы къатынны гьакъында кёп хабарлама бола. Тек ону таъсирли тавушу тынглавчуланы юреклеринде тувдурагъан гьислени гьакъында сёзлер булан айтмагъа къыйын. Сигьрулу тавуш сени бары да авараларынгны унутдуруп, кёклеге алып гете.

Оьз оьмюрю Зугьманат Сиражутдиновна Чупанова йырлай гелген ва гьар йырына юрегин ва бары да сюювюн сала. Ону учун къаравчуларыны харс урувлары ва гюл байламлары – лап уллу савгъат.

Ону кёп йыллыкъ яратывчулукъ ёлун гёзден гечирип къарагъанда, бир де етишген даражаларда токътамай, пагьмусун дагъы да камиллешдирме, чарлама талпынагъанлыкъгъа байлавлу хыйлы мисаллар тапма бола. Халкъына къаны-жаны булан дегенлей къуллукъ этегенлерден. Халкъ да ону пагьмусуна оьр къыймат бере, уллу гьюрмет булан янаша.

Зугьманатгъа «къолунда агъачкъомуз булангъы къатын» деп де айталар. Агъачкъомузну ва оьзге музыка алатланы сокъма ону гиччиден берли мисгин атасы Сиражутдин Чупанов уьйретген. Ол оьзю агъачкъомузланы этегенден къайры, тизив йырлама да йырлай болгъан. Кёп йыллар Гьайдакъ районну маданият бёлюгюню заведующийи болуп ишлеген. Уьстевюне, оьзбашына иш гёреген чебер кружокну жанлы ортакъчысы да дюр эди. Зугьманатны анасы Патиматны да йыргъа пагьмусу бола. Бу агьлюдегилер барысы да бырынгъы йырланы, музыканы ва бийивлени эпсиз сюе.

Ата-анасы Мажалисден Южно-Сухокумскиге гёчгенде Зугьманатгъа беш йыл да болмагъан эди. Мунда ол школагъа барма башлагъан ва биринчи гюнлеринден тутуп, чебер кружокну ишине къуршалгъан. ДГПИ-ни тыш тиллени уьйретеген факультетин охуп битдиргенде, Дахадаев райондагъы Трисанчи юртунда орта школада ингилис тилден дарслар юрютген. Жагьил муаллим юртлуланы герти сюювюн ва абурун къазангъан. Тек агьлю себеплеге гёре ол ата юрту Мажалисге къайтгъан ва бугюн де шонда яшай ва ишлей.

1994-нчю йылда Зугьманат Сиражутдиновна районну Маданият уьюню директору этип белгилене. 1996-нчы йылдан тутуп, бугюнге ерли районну Маданият центрыны къурум-методика бёлюгюне ёлбашчылыкъ эте. Гьайдакъ районну гьалиги инчесаният, маданият тармакъларын Зугьманатсыз гёз алгъа гелтирмеге къыйын. Огъар «Дагъыстан Республиканы маданиятыны ат къазангъан къуллукъчусу» деген ат берилгенлиги де негьакъ тюгюл.

Зугьманат Сиражутдиновнаны къурумчулукъ бажарывлугъу булан янаша тизив музыка пагьмулары да бар. Ол мердешли халкъ маданиятны сакълавда ва оьсювюне кёп уллу къошум этген. Бир нече керен регионара ва рес­публика конкурсланы ва фестивалланы лауреаты ва дипломанты болгъан. Шоланы арасында Темиркъазыкъ Кавказны «Терик – дослукъну оьзени» деген маданият ва инчесаният фестивалын айрыча эсгермеге ярай. Гьар тюрлю республикалардан гелген къаравчулар Зугьманатны пагьмуларына герти къыймат берип, гьар йырына эретуруп харс ургъан. Дагъыс­танны маданият министерлигини, Гьайдакъ район администрацияны гьюрметлев грамоталарын чы санап битдирмеге де къыйын.

Зугьманат Дагъыстанны къумукъ, дарги, азербайжан, лезги, мычыгъыш, орус тиллеринде йырлай. Ону оьзю айрыча сюеген йыравлары да бар – Бурлият Ибрагьимова, Зайнап Махаева, Хадижат Ибрагьимова, Бурлият Элмурзаева, Роза Макъсумова ва оьзгелери.

Ата-анасы Сиражутдин ва Патимат етти яшны оьсдюрген –беш улан ва эки къыз. Барысы да уллу болгъан, оьз яшав ёлун тапгъан. Яшлары да, торунлары да йырлайлар ва гьар тюрлю музыка алатланы согъалар. Чупановланы дослукъда яшайгъан агьлюсюн бютюн Дагъыстанда таныйлар. Тынглавчулар кёп тавушлу агьлю ансамблни чыгъышларына да даим сукълана. Олар да район ва республика конкурсларда ортакъчылыкъ эте. Мисал учун, тахшагьарда оьтгерилеген «Агьлю ансамбллени конкурсунда», Избербашдагъы «Къумукъ йырны байрамында», Къаягентдеги «Топуракъ – мени байлыгъымда», Къарабудагъгентдеги ва Капиркъумукъдагъы фольклор фестивальда, Нижневартовскидеги патриот йырланы конкурсунда алдынлы ерлени алгъан.

Ишине сююне туруп барагъан ва шо меселде ишинден уьюне къайтагъан адам насипли бола дейлер. Къумукъ йырав Зугьманат Чупанованы гьакъында да тап шолай айтмагъа ярай. Ол яшавунда етишген бары да уьстюнлюк­лерини кюрчюсю – ювукъ адамлары деп гьисаплай.

– Оларсыз мен йырав болмас эдим. Олар мени бек яхшы англай ва гьар-бир затда якълай, – дей Зугьманат Сиражутдиновна.
Ол къайда йырласа да, уллу республиканы даражасындагъы гьаракатларда яда бир тюрлю ёлугъувларда, къумукъ йырав Зугьманат Чупанова гьар гезик тынглавчугъа оьзю-ню пагьмусуну гюнеш йылтынларын савгъат эте.

– Дагъыстан маданиятыны ат къазангъан къуллукъчусу Зугьманат Чупанова 50 йылдан да артыкъ яшавун милли музыка инчесаниятны оьсювюне багъышлагъан. Район ва республика гьаракатларда даим уьстюнлю кюйде ортакъчылыкъ эте.
Ол бугюн де сагьналаны бийкеси кюйде къала, оьзюнде бар бай сынавну яш, жагьил йыравлагъа да етишдирме къарай, олагъа йыр булан байлавлу бары да инче сырланы ача. Мен огъар савлукъ, насип ва янгы яратывчулукъ уьстюнлюклер ёрайман, – дей районну Маданият центрыны директору Агьмат Сулейбанов.

– Биз гьар гюн уллу къызардашыбыз Зугьманатны сююв ва сююнч булан къаршылайбыз. Биз барыбыз да ону яратывчулугъунда, йырларында, ону адамлагъа, анадаш ерлерине янашагъан­ кююне къарап, уьлгю алып оьсгенбиз, – деп къоша «Да­гъыстанны маданиятыны ат къазангъан къуллукъчусу» Солтанат Шагьвалиева да.

Сайгибат АБДУЛКЕРИМОВА.

Гьайдакъ район.