Оьр Къазаныш юртда гетген сонгугюн юртлусу Ибрагьим Магьмутовгъа багъышлангъан эсделик чаралар оьтгерилди. Яш йылларында ол яшагъан уьйлени ёлгъа бакъгъан тамына аты ва ким болгъаны язылгъан эсделик мармарташ илинди. Школаны яшлары гьазирлеген программа булан бирче юртлулары да ону гьакъында билегенин айтдылар.
Биринчилей, бу эсделик чараланы гьазирлемек учун гьаракат юрютген Акам Акамов сёйледи. Ол англатгъан кюйде, Ибрагьим Магьмутов – оьркъазанышлы белгили адамланы арасында инг гёрмеклилерини бириси. Ону аты булан байлавлу эсделиклер гьар даим де халкъ арада яшама тарыкъ. О гьакъда юртдагъы бир номерли школада тарих дарсланы юрютеген муаллим Расул Жанаев де, юрт администрацияны башчысы Рашит Зубайыров да, юртлу ветеранланы советини атындан сёйлеген Гьажи Мусалаев де, къардаш болагъан Умар Залибеков да эсгердилер.
Гертилей де, Ибрагьим Магьмутов бир вакъти Дагъыстанда оьр гьакимият къуллукъларда чалышгъан ва гележеги ачыкъдан гёрюнюп турагъан адам болгъан. Ону 1937-нчи йылда совет пачалыгъына къаршы иш юрютген деп айыплап, 10 йылгъа сюргюн этген. 1943-нчю йылда туснакъда гечинген. 1955-нчи йылда айыпдан чайылгъан. Шоллукъда, уллу гележеги булангъы 45 йыллыкъ чагъындагъы Ибрагьим Магьмутовну къысматы къыркъыла. Себеби де – о девюрню 30-нчу йылларында бирден оьсюп гетген ялаябывланы, гюнагьсыз айыплавланы таъсири. Айыплавлар ёкъ ерден де алына болгъан. Бирев гюллей, бирев оьзюню ишин алыр деп къоркъа, биревге ол оьзге миллет экени яман тие, къайсын-бирин айтарсан… О девюрде мазаллы гьакимлер юрюйген уллу ёл тар ва ягъа булан оьтегени саялы, адамны теберип ярдан салма оьтесиз тынч болгъан. Тебердинг, тюшдю. Шолай булгъавурлу заманлар болгъан…
Оьзге сёзлер булан айтгъанда, Ибрагьим Магьмутовну къысматыны замансыз къыркъылыву ону гьакимлик канзилерде бек чалт къайдада оьрге гётериливю булан байлавлу болгъандыр. Ол ишлеген къуллукъланы эсгерсек де, шону гертилигине инанма тюше.
Биринчиси, ол Дагъыстанда ал сыдыраларда инкъылап гьаракат юрютгенлени арасында болгъан. Уллубий Буйнакский, Магьач Дахадаев, Жалалутдин Къоркъмасов, Сайит Гьабиев, Алибек Тахо-Годи, Солтансайит Къазбеков – булар булан Ибрагьим Магьмутов да бар. О вакъти, жагьил болса да, Дагъыстанны инг белгили адамларыны бириси.
1920-нчы йылда, яш чагъына да къарамайлы, ол Дагъыстанны инкъылап комитетинде бёлюкню заведующийи болуп ишлей. Сонг – ЧК-ны секретары, «земотделны» заведующийи.
1921-нчи йылны баш вакътисинден гюз айлагъа ерли Коммунист партияны Буйнакск округ комитетини секретары, ахырларына таба ЧК-ны 1-нчи бёлюгюню начальниги болуп ишлеген. Артда да Дагъыстан юстицияны халкъ комиссариатыны ишлерин алгъа юрютмек учун Магьмутовну бу тармакъгъа бакъдыралар.
1922-нчи йылны сентябр айындан тутуп, 1923-нчю йылны март айына ерли Буйнакск округда халкъ судьясыны къуллугъун кютген. 1924-нчю йылны март айындан 1925-нчи йылны март айы болгъунча Дагъыстанны Оьр судунда ишлей, сонг ол Москвадагъы 1 йыллыкъ юрист курсланы битдире ва Оьр судну председатели этилип белгилене. Бу къуллукъда 5 йыл ишлеген. 3 йыл Москвада ВЦИК-де Дагъыстанны вакили болуп тургъан, артда да ону Магьачкъалагъа чакъырып, ДАССР-ни финансларыны халкъ комиссары этип сайлагъанлар. Бу къуллукъда ол 9 ай тюгюл ишлемей. 1934-нчю йылны апрель айында ону Дагъыстанны юстициясыны наркому этип белгилей. Неге тюгюл, о вакъти Дагъыстанда юстиция къуллукъ аякъгъа туруп битмеген болгъан. Сынаву бар Магьмутов шо гьаракатны яшавгъа чыгъарма болажакъ деген пикругъа гёре, ол шо къуллукъну юрюте.
Юстицияны наркомуну къолунда о вакъти бары да суд тизимни ва адвокатураланы уьстюндеги толу ихтиярлар болгъан. Онда да кёп ишлемей. Алты айдан сонг ол КПСС-ни Дагъыстан обкомуну къарары булан республикада янгы къурулгъан педагогика институтну директору этилип белгилене. Балики, бу ерде де ону гьар тюрлю тармакъларда топлагъан сынаву ва бажарывлугъу тарыкъ болгъандыр.
Дагъыстан педагогика институтну директору болуп Ибрагьим Магьмутов 3 йылгъа ювукъ ишлей. 1937-нчи йылны сентябр айында ону контрреволюция гьаракат юрютген деп айыплай ва оьзюне тиеген мал-матагьын, турагъан уьюн чыгъарып ала.
Ибрагьим Магьмутовну агьлюсю Аминат, гиччи къызы булан яшама ери ёкъ экенге ва НКВД-ни тергевюнден къоркъуп да, Дагъыстандан гетмеге борчлу бола. Нечик буса да, Львов шагьарда токътап яшама башлай.
Репрессияланы вакътисинде Дагъыстанда хыйлы адам тутулгъан. Оланы кёплерини айыплары болмагъан деп айтма да ярай. Шону учун да барысы да дегенлей айыпдан чайылгъан. Тек ялаябывну, айыпланывланы гьазирине тайдырма къыйын. Халкъны гьаракаты шо ишде инг тарыкълыдыр деп эсибизге геле. Оьр Къазаныш жамиятны о гюн оьтгерилген эсделик чаралары да шогъар бирдагъы керен шагьатлыкъ эте.
