Октябр айны 5-нде, адатлангъан кюйде, бютюндюньяда Муаллимлени гюню оьтгериле. Гьалиги заманда муаллим болуп чалышагъан­ касбучуланы игитлеге тенглешдирмеге ярайдыр деп эсиме геле. Йыл сайын­ муаллимни касбусун танглайгъанлар кемий буса да, оьз ишине гьакъ юрекден берилип ишлейген муаллимлерибиз нечакъы да бар. Олар, озокъда, абур-сыйгъа лайыкълы. Охувчу яшланы оьз яшларыдай сюеген, бары гючюн салып олагъа билим, тарбия бермеге чалышагъан муаллимлер бар туруп, гележегибизге де инамлыкъ артса тюгюл, кемимей.

Бугюн мен гьакъ юрекден бары да муаллимлени етишип гелеген касбу байрамы булан къутламагъа сюемен. Олагъа ишинде уьстюнлюклер, тарбиялы ва билимли охувчулар, сабурлукъ, берекет, яхшы савлукъ ва парахатлыкъ ёрайман.

Муаллимлени байрам гюнюню алдында мени макъаламны игити Маккаханым Абдурашитова бугюнлерде Магьачкъала шагьардагъы 11 номерли гимназияда ана тил ва адабият дарсланы муаллими болуп чалыша. Ол Хасавюрт районда, Боташюртда Салагь ва Узуй Тулпаровланы агьлюсюнде тувгъан. Маккаханымны атасы Хасавюрт районда белгили, ол билим берив тармагъына мекенли къошум этген. Кёп йылланы узагъында муаллим Османюртда школаны директору болуп чалышгъан. Ол Уллу Ватан давну ортакъчысы да дюр. Ону агъа­сы Абдулкъадир Тулпаров буса Боташюртда биринчилерден болуп оьр билим алгъан адамлардан болгъан.
Оьзюню загьмат ёлун М. Абдурашитова Дагъыстан пачалыкъ уни­верситетни филология факультетини орус-дагъыстан бёлюгюн та­мамлагъан­ сонг Хасавюрт районну Новогагатли деген юртунда орус тилден ва адабиятдан дарс береген муаллим гьисапда 1990-нчы йылда башлагъан. 1994-нчю йылда буса ата юрту Боташюртдагъы орта школада къумукъ тил ва адабият дарсланы юрютмеге гиришген. Бир нече йыл юрт школада ана тил дарсланы берип тургъан сонг, агьлю масъалалар себеп болуп, Магьачкъала шагьаргъа гёчген. Мунда гелгенде Маккаханым 11 номерли гимназиягъа къумукъ тил ва адабият дарсланы муаллими гьисапда ишге алына. Муна бугюнлерде эсгерилген гимназияда ол чалышагъанлы 17 йылдан артыкъ бола. Педагогика сынаву буса 34 йылгъа айлангъан.
Маккаханым Салагьовна муаллимни касбусун оьзюню атасыны ёлун узатма сююп танглагъан. Янгыз Маккаханым тюгюл, Салагьны бары да къызлары: Аривжан, Патимаханым, Пачаханым, Салимаханым ва Маккаханым ДГУ-ну филология факультетин тамамлагъанлар. Оланы барысы да охув ожакъларда муаллимлер болуп чалыша. Уланлары Абдулмуслим, Арсен, Гьажиакъа да оьр билимлер алгъан. Къурулуш тармакъда чалышалар.
Маккаханым шагьар школада иш башлагъынча, муаллимлени билимле­рин камиллешдиреген курсларда охуй­гъан вакътиде оьзю шагьар школа­да ишлеме хыял этегенин айтгъан. Курсланы юрютеген Абдулкерим Сайи­тов огъар: «Сагъа юрт школадан гелип шагьар школада ана тил дарсланы юрютмеге тынч болмажакъ», – деген.

– Гертилей де, инг башлап шолай болма да болду. Охувчулар дарслагъа гелмей, школаны ичинден излеп яшланы къолундан тутуп дегенлей дарслагъа гийиреген заманларым аз болмады. Гьали буса гимназияда ана тил дарслагъа да яхшы тергев бериле. Оьзюгюз де гёресиз, айры класыбыз бар. Охувчулар дарслагъа юрюй, къаст эте. Бир яшны артындан да чабып айланмайбыз. Дарсланы, шагьар школа деп къарамайлы, мекенли кюйде юрютебиз, – дей Маккаханым.

Игитликге тенг этердей гьал бар

Тюзю, кёбюсю шагьар школаларда ана тил дарслагъа оьзлер охувчуланы да, оланы ата-аналарыны да салкъын янашагъан кюю мердеш болуп гелген. Кёплери ана тил дарслар тарыкъ тюгюл деп, дарсны гери уруп, ону орнунда дагъыстан адабият дарсгъа юрюйлер. Бу гьал айрокъда шагьар школаларда йылдан-йылгъа оьрчюксе тюгюл, аз болмай. Оьрде эсгерилген айтывгъа гёре, гьалиги заманда шагьар школаларда охувчуланы ана тил дарслагъа къуршамакъны мекенли гьайын этип айланагъан муаллимлени де, школаны ёлбашчысын да игитлеге тенг этердей гьал бар.

11 номерли гимназияны ёлбашчысы Зугьра Дибирова оьзю де – Дагъыс­тан Республиканы ана тиллерини муаллимлерини ассоциациясыны ёл­башчысы. Гимназия ана тиллени бары да шагьар ярышлары, башгъа республика оьлчевде оьтгерилеген гьаракатланы отаву йимик болуп юрюйгени де кёп йыллар бола. Маккаханым Абдурашитова да шагьар школагъа янгы гелген вакътисинден башлап, ана тиллени муаллимлерини семинарларында ортакъчылыкъ этмеге, оьзю онгаргъан ачыкъ дарслардан таба оьзюню дарс берив сырларын башгъалагъа уьлгю гьисапда гёрсетмеге бажаргъан. 2013-нчю йылда мультимедийный дарсны ана тиллерден биринчилей ол гьазирлеп гёрсетген. Янгыз ана тил муаллимлени арасында тюгюл, эсгерилген ярыш предметлеге бёлюнмей, умуми билим берив программалагъа гёре оьтгериле болгъан.

Касбу даражасын камиллешдире

Маккаханым, шонда Микайил Абу­ковну «Гюз» деген хабарына гёре мультимедийный дарсны гьазирлеп, 3-нчю ерге лайыкълы бола. Бугюнлеге ерли де ол шолай ачыкъ дарсланы яшлар булан чакъ-чакъда оьтгере. Йылны заманларына, табиатны алы­шынывларына багъышлангъан мультимедийный дарслар охувчуланы бек кепине геле. Дарсны англамагъа, яхшы уьйренмеге болушлукъ эте, инг аслусу, ана тилине охувчуланы гьаваслыгъын артдыра.

2011-нчи йылда буса, «Ана тиллени инг яхшы муаллими» деген ярышны шагьар оьлчевюнде ортакъчылыкъ этип, ол 2-нчи ерге ес бола. 2014-нчю йылда буса Къазан шагьарда оьтгерилген ярышда ортакъчылыкъ этмек учун тиллени гьакъында гьазирлеген мультимедийный дарсыны видео къайдасын йибере. Шо ярышда ону дарсы 1-нчи ерге лайыкъ­лы бола. Огъар оьзюне шогъар­ гёре диплом да тапшурула.

Маккаханым Салагьовнаны оьзю ортакъчылыкъ этип биринчи ва савгъатлы ерлени къазангъанын исбат этеген кёп санавда шагьатнамалар, ачыкъ дарслары учун берилген грамоталар, дипломлар ва баракалла кагъызлар бар. Оьзю муаллим учун биринчи ерде шагьатнамалар тюгюл − охувчуланы юреклерине ана тилге бакъгъан сюювню, гьар адам ана тилинде сёйлеп билмеге, ватанын якъламагъа герекни гьисин сингдирмек. Ол кёп йыллар билим берив тармакъда чалышып тургъан атасыны яшланы къорумагъа, сюймеге, оланы юреклеринде билимге гьаваслыкъны сингдирмеге герек деп уьйретген насигьатларына амин къалып чалыша. Шагьар охувчулар деп къарамайлы, муаллимлик борчларын мекенли кюйде кюте. Оьзюню алдына салгъан шо борчларын кютмек учун ол гьар дарсында янгы къайдаланы да къоллап, яшларда дарслагъа муштарлыкъны тувдурмагъа къаст эте. Яшлар учун чыгъагъан «Къарчыгъа» журналны ва къумукъча чыгъагъан журналланы, адабият китапланы да оьзюню дарсларында кюю булан къоллама ону усталыгъы бар.

Оьзюню тилин, миллетин, элин гьакъ юрекден сюе

Гьар йыл ачыкъ дарслар оьтгере. Ону дарсларына ана тиллени муаллимлери, билимлерин камиллешдиреген курсланы ортакъчылары къарамагъа, сынав алмагъа гелелер. Маккаханым Абдурашитова гьар йыл шагьар ва республика оьлчевде оьтгерилеген ана тиллени инг яхшы муаллими гьисапда охувчу яшланы чебер охув ярышларында тёре гесеген жюрини гьаманлыкъ члени де дюр. Бу ярышларда республикабызны юртларындан, шагьарларындан гелген муаллимлер ону яшларына оьзлени дарсларын эте. Шо яшлагъа дарс этген муаллимлер Маккаханым Салагьовнаны охувчулары осал биле, дарсгъа гьазир тюгюл деп айтмагъа гьеч болмажакъ. Ол охутгъан яшлар олимпиадаларда ортакъчылыкъ этип, савгъатлы ерлени даим къазана.

Маккаханым Салагьовна – оьр даражалы муаллим, Россия Федерацияны умуми ва касбу билим тармагъы­ны билим беривюню гьюрметли къул­лукъчусу. Ол оьзюню гьар дарсын охувчулагъа къужурлу болардай ян­гы къайдаланы да, айтывланы, аталар сёзлерин де къоллап, кимни де кепи гелер йимик этип арив оьтгере.
– Нечакъы сынаву болса да, муаллим болгъан гиши оьзюню гьаракатында башгъаланы сынавуна да тергев бермеге, оьзю билегенни башгъалагъа да бермеге тюше. Мен де, нече йыл ишлесем де, бютюнлей бары затны мекенли билемен деп айтмайман, гьар тюрлю семинарлар, ярышлар барыбызгъа да бир-биревню сынавун гёрмеге, пайдалы янларын къолламагъа кёмек эте, – дей муаллим.

11 номерли гимназияны оьзю Маккаханым булан бирче чалышагъан лезги тилден ва адабиятдан дарс береген муаллим Индира Омаханова да иш ёлдашыны гьакъында сёз чыкъгъанда, булай деди:

– Мен Маккаханым Салагьовна булан бирче ишлейгенли 14 йыл бола. Ол – ишде де, уьй авараларынгда да сагъа къурдаш да, сырдаш да, ёлдаш да болуп табылагъан асил адам. Оьр даражада чалышагъан муаллим гьисапда ону янгыз шагьарда тюгюл, бютюн республикада да яхшы таныйлар.

Гьар йыл билим беривню оьсювюню Дагъыстан институтунда билимлерин камиллешдиреген муаллимлер ону ачыкъ дарсларына сынав уьйренмеге иштагьлы кюйде гелелер. Шолай да, Дагъыстан пачалыкъ педагогика университетни филология факультетини студентлери де ону янында практикада кёп болалар.
Эсгерилген гимназияны башлапгъы класларыны ана тиллеге къарайгъан завучу Марьям Алиева Маккаханымны гьакъында булай къошду:

– Ол – школада инг бай сынаву булангъы муаллим. Дарслары ону оьр даражада оьтгериле. Оьзюню тилин, миллетин, элин гьакъ юрекден сюеген адам. Бу затланы барысын да ол уллу усталыкъ булан оьзюню дарсларында охувчулагъа сингдире. Ону дарслары охутувну талапларына гёре янгы къайдаланы да къоллап оьтгериле. Кимге де бай сынавундан пай тийдирмеге гьазир тура.

Мен оьзюм де Маккаханым Салагьовнаны биринчилей муаллимлени ярышларында жюри гьисапда гёрюп таныгъанман. Гертилей де, гьюрметге, абургъа тийишли муаллим. Ол агьлюсю Тагьир Абдурашитов булан 1 къыз ва 2 уланны тарбиялагъан. Олар да гьариси яшавда оьзлени ерин тапгъан.