Эрте язбаш. Гече юхум къачып, ювукъдагъы паркдан гезеймен. Танг къата туруп уьлкю тюпде къышдан уянып янгы чыгъып, бой салып гелеген къычыткъанны эс этдим. Билмеймен, неге буса да, тек шо мюгьлетде халияр эсиме тюшюп гетди. Тюшгени де гьеч, гечелерде де ишлейген тюкенден уллу пакет алып, кисе телефонумдан такси чакъырдым. Узакъ да къалмай, етишип гелген таксини гьайдавчусуна: «Тавгъа гьайда!» – дедим. Ол магъа тикленип къарады. «Яхшы, Кахулайгъа етишдир, сонг ёлумну яяв аякъдан узатарман», – деп къошдум. Гьайдавчуну тююлген къашларындан ол не ойлашагъанын англама къыйын тюгюл эди. Мени оьзюмню де, эгер де таксист болгъан бусам: «Бугъар да бу тангда тавда не къурсакъ аврув бар?» – деп эсиме гелер эди.
Ёлда «темир атны» есисине яш йылларым Таргъу тавну бетлеринде оьтгенни, бу бойланы гьар ёлун, сокъмагъын таныйгъанымны, не ерде итбурун, оьгюзьемиш, къара ва къызыл ябушгъан, чум, халияр оьсегенин билегенимни англатаман. Алгъыш ва Налат тёбелени, Хомуролну, Тюе ташны, къорукъну гьакъында хабарлайман. Магъа тергевлю тынглап тургъан гьайдавчуну бети алышынып, жанланып гетди. Арагъа бир сёз де къошмагъа къоймай оьзюню ата юртуну, ону айланасындагъы табиат гёзелликни гьакъында айтмагъа урунду. «Бек сагъынаман анадаш ерлеримни. Яш-юшню, агьлюню сакъламагъа тюшмей болгъан буса чы шагьаргъа бир де гёчмежек эдим», – деди ол. Кахулайгъа етишип, Ногъай авулну булагъыны алдына гелип токътагъанда, ол менден гьатта ёл гьакъны алмагъа сюймеген эди.
Чакъ гьали де салкъын. Уьстевюне темиркъазыкъдан къатты ел эше. Курткамны ягъасын да гётерип, тавгъа оьрленмеге башладым. Алаша тавну ягъасы булан Санкъызгъа багъып юрюдюм. Шо бойларда эпсиз кёп халияр оьсе. Аз заманны ичинде пакетим орман яшыл согъандан толду. Тавгъа гелген сонг, Локъаны «зем- зем» сувун ичмей гетсем, уллу айып болар деген ой булан тавну тюбюнден чыгъагъан булакъгъа алгъасадым. Балгьам сувну ичип тоюп болмайсан.
Тавдан къарагъанда шагьар къолну аясында йимик гёрюне. Гюн денгизден чайынып гьаран чыгъып гелеген йимик гёрюне. Дорбамны аркъама да ташлап, алда Амирхангентюрт болгъан оязлыкъгъа тюшемен. Тезде бу ерлерде юрт болгъанны оьтеген-барагъанны эсине салагъан бырынгъы сынташлар бар эди. Гьали чи сюлдюрю де къалмагъан.
Арекден ер-ерден юрюп от жыягъан тамазаны эс этдим. Уьстюне барып саламлашып-сорашып, ол не жыягъанын сорадым. Ол сумкасын ачып ичинден бир отну чыгъарып: «Шу не от экенни билемисен?» – деп, соравума сорав булан жавап берди.
– Шу къаякъ (осока), оьпкелеге сувукъ тийгенде сувда къайнатып ичелер. Къанны да яхшы тазалай. – Тамаза мени ботаника булан таныш этивюн узата. – Бу мишиккъуйрукъ (ковыль). Белинге ел тюшсе, мундан яхшы эм болмас. Муна бу буса ювшан (полынь), ашкъазангъа бек пайдалы. Мен амалдан геле туруп аптекге барып авара болмайман. Муна мени аптегим, – деп тамаза къолу булан айланадагъы тавланы гёрсете. – Магъа гьали 80 йылдан да артыкъ бола. Тавлардан мен гюч, ругь аламан!
Тамазаны сёзлери мени ойгъа батдырды. Гертиден де, жан учун да, къаркъара учун да эмли дарманларыбызны элибизден излеме тюшедир.
