Ставраполь крайны Минеральные Воды деген шагьарында Кавказ инвестиция выставка биринчилей болуп бу йыл май айны башлапгъы гюнлеринде оьтгерилди. Дагъыстанны Башчысы Сергей Меликов булан гелген делегацияны ортакъчысы гьисапда ­выставканы ишинде ДР-ни юрт хозяйство ва сурсат министри Мухтарбий Ажеков да ортакъчылыкъ этди.

Выставка оьз ишин тамамлагъан сонг Дагъыстангъа къайтывунда Мухтарбий Ажеков республикабызны маълумат къуралларыны къуллукъ-чуларына оьтгерилген агьамиятлы чараны барышына ва гьасиллерине байлавлу болуп журналистлени соравларына жаваплар берди.

– Мухтарбий Къошманбетович, выставканы ортакъчысы гьисапда сиз нечик ойлашасыз, респуб­ликабызда инвестиция маяланы асувлу кюйде пайдаландырмакъ учун онгайлы майданлар бармы?

– Биринчилей, Минеральные Воды шагьарда оьтгерилген Кавказ инвес­тиция выставканы гележеги болажакъгъа менде бир де шеклик къалмады. Неге десегиз, Темиркъазыкъ-Кавказ федерал округуну эконо-микасыны оьсювюне инанып, оьзлени ва ондагъы регионланы онгайы учун Европадан, Азиядан, Латин Америкадан ва Ювукъдагъы Гюнтувуш пачалыкъларындан барысы да 14 халкъара делегациясыны вакиллери ортакъчылыгъын болдурду. Шо да негьакъ тюгюл. Тыш пачалыкъланы мадарлы адамлары ва компаниялары гележекде Темиркъазыкъ Кавказны регионларында ­онгайлы инвестиция майданлар танглап, акъча маяларын къолламагъа умут эте. Шоланы арасында Дагъыстанны да оьзтёрече гьазирлиги ёкъ тюгюл. Айтагъаным, бизин респуб­ликабызда, гертиден де, маячылар (инвестор) учун тав, тавтюп ва тюзлюк бойларда онгайлы майданлар бар.

Арт вакътилерде ДР-ни Башчысы Сергей Алимовични сиптечилиги булан инвестиция майданланы айланасында кёмек учун гьар тюрлю къуллукълар яратылагъаны да ачыкъ болуп гёрюне. Маячылар да шолай онгайлы майданлагъа гёз сала ва харжларын асувлу кюйде пайда-ландырмагъа муштарлы бола.

Выставкада ортакъчылыкъ этген Россияны экономика оьсюв министри Максим Решетников да шо гьакъда айрыча эсгерди. Неге десегиз, Темиркъазыкъ Кавказдагъы респуб­ликаланы юрт хозяйствосуну оьсювю уьлкебизни оьзге регионлары булан тенглешдиргенде эки керен къолай. Шо гьакъда РФ-ни Президенти Владимир Путинге де тийишли маълумат етишгени аян болду.

Этилинген ишлер, болдурулгъан онгайлыкълар дазу тюгюл. Озокъда, бизин регионда маячыланы инвестиция харжларын асувлу кюйде пайдаландырмакъ учун гележекни гёз алгъа тутуп дагъы да кёп онгайлы къуллукъланы болдурмагъа тюшежек.
РФ-ни Гьукуматыны Председатели Михаил Мишустин де выставканы оьлчевюнде Сергей Алимович булан болгъан ёлугъувунда маячыланы ишин айрыча эсгерди ва пачалыкъны янындан ­онгайлы къуллукъланы болдурмагъа – газ, сув, электрик ток тартмагъа, ёллар къурмагъа харж булан кёмек болажагъына инандырды.

– Выставкадагъы Да­гъыстанны бёлюгюнде нече инвестиция проект салынгъан эди?

– Бизин республикабыздан 30 инвестпроект гьазирленген эди ва барысы да маячылагъа малим этилинди. Шоланы 4-сю бизин министерликни янындан гьазирленип салынгъан проект экенни де эсгерме сюемен .

– Инвестпроектлер къайсы тармакъланы оьсдюрювге байлавлу болуп гьазирленгени гьакъда ачыкъ этип айтмагъа бажарыламы?

– Бажарыла. Дагъыстанда бавчулукъ ва овощлар оьсдюрювге артдагъы йылларда айрыча тергев бериле. Йыл сайын емиш, юзюм бавлар орнатыв, овощлар оьсдюрюв учун пайдаландырылагъан майданланы гектарлары толумлаша. Маячыланы харжлары юрт хозяйство продукцияны сакълавгъа салагъан ерлени къурмакъ учун пайдаландырыла ва гележекде де шо иш давам этилежек. Выс­тавкада гележекни гёз алгъа тутуп, белгили маячы гьисапда «Полоса» деген ихтиярлары дазуландырылгъан жамиятны ва ВнешТоргБанкны арасында Сулейман-Стальск районда емиш бавланы майданларын 2800 гектаргъа етишдирмек учун кёмек этилежеги айтылды. 5 процентлик кредитлени къоллама имканлыкъ береген разилешивге къоллар салынды. Уьстевюне, Дагъыстанны Гьукуматыны ва Росагролизингни арасында да юрт хозяйство техника базабызны беклешдиривге байлавлу дыгъар этилинди. Шо да маячылар бизге инамлыкъ булан янашагъанына шагьатлыкъ эте демеге ярай.

– Гьайванчылыкъ да – бизин республикабызны экономикасында къоллавчулар учун лап да тарыкълы аслу ва мердешли тармакъларыбызны бириси, гьар тюрлю оьлчевдеги выставкаларда савгъатлы ерлеге ес болгъаны белгили. Минеральные Воды деген шагьарда оьтгерилген выставкада шо гьакъда сёз болдуму?

 – Гертиден де, бизин республикабыз оьзюню «Дагъыстанны къой эти» деген гёрмекли хаты булан танывлу. Выставкада да шо гьакъда хас бёлюкде айрыча сёз юрюлдю. Гьакълашывланы, пикру алышдырывланы натижасында пайдалы таклифлер гьисапгъа алынды ва маячыланы тергевюн тартды. Этден къайры, Дагъыстанда къой ва эчки сютлерден бишлакъланы гьар тюрлю жураларын сатывгъа чыгъармагъа тюшегени гьакъда да маячылагъа таклифлер этилинди. Юнню, терини ишлетеген предприятиелер де еринде болмагъа тюше.
Бизин республикабызны агропромышленный тармагъында белгиленген ва яшавгъа чыгъарыла­­гъан инвестиция проектлени якълажагъы гьакъда РФ-ни Гьукуматыны Председатели Михаил Мишустин де Сергей Меликов булангъы ёлугъувунда ачыкъдан эсгерди.

 – Минеральные Воды шагьарда выставка гележекде гьар йыл оьтгерилежекми?

 – Кавказ инвестиция выставка бар кююнде къалмай, форумну оьлчевюнде оьтгерилежегине биз де инанмагъа сюер эдик. Шо гьакъда РФ-ни Гьукуматыны Председателини заместители, СКФО-ну ишлерин юрютювге жаваплы Александр Новак да оьз пикрусун аян этди. Булай чараланы мердешге айландырыв, гертиден де, асувлу болажагъына шеклик ёкъ. Дагъыстангъа да, шолайлыкъда, инвестиция майданлардагъы бар имканлыкъларын асувлу кюйде пайдаландырмагъа кёмек болажагъын заман ачыкъ этип гёрсетер.

Къ. КЪАРАЕВ.