Пагьмулу шаир ва таржумачы Бадрутдин Магьамматов Къарабудагъгент районну Къакъамахи юртунда тувгъан. Армия чагъы етишгенде Каспий флотилияда уьч йыл къуллукъ этип къайта. Москвада ВЛКСМ-ни ЦК-сыны оьр школасын битдире. Магьачкъалада ДГУ-ну филология факультетин тамамлай. 1981-нчи йыл Москвада М.Горькийни атындагъы адабият институтну оьр курсларында билим ала.
Къарабудагъгентде комсомолну район комитетинде ишлеген. Магьачкъалада радиокомитетни къумукъ берилишлерини редактору, къумукъ театрда адабият бёлюкню ёлбашчысы, «Адабият Дагъыстан» деген журналны редактору болуп чалышгъан. Артдагъы йылларда Дагъыстанны китап чыгъарагъан басмаханасында къумукъча чыгъарылагъан чебер адабият китапланы редактору болуп ишлеп турду.
Б. Магьамматовну шиърулары 1963-нчю йылда чыкъма башлады. 1968-нчи йылда буса биринчи шиъру китабы чыкъды. Шондан сонг ону гьар тюрлю йылларда чыкъгъан отузгъа ювукъ поэзия ва проза китапларын охувчулар уллу разилик булан къабул этди. Ону шиъруларына гёре кёп йырлар йырлана, радиодан ва телевидениеден бериле. Ону асарлары орус, тюрк, мажар ва оьзге тиллеге гёчюрюлген. Таржумачы гьисапда да Б. Магьамматов адабиятгъа ва театр инчесаниятына уллу къошум этген. Ол къумукъ тилге гёчюрген пьесалар Къумукъ театрны сагьнасында ойналгъан. Дюньягъа атлары белгили шаирлер А. Пушкинни, М. Лермонтовну, Г. Лорканы, А.Тарковскийни, С. Есенинни. В. Высоцкийни, А. Валехни ва оьзгелени асарларын къумукъ тилге гёчюрген. Б.Магьамматов адабият тармакъда Дагъыстанны пачалыкъ савгъатыны лауреаты, Дагъыстанны маданиятыны ат къазангъан къуллукъчусу. Къумукъ ва Дагъыстан адабиятгъа уллу къошум этген шаирибизни асарларын охувчуланы тергевюне беребиз.
Яраш БИЙДУЛЛАЕВ.
Не насипли яшмандыр
Бу чув ахшам, бу чарс авлакъ
Мен гете деп пашмандыр.
Мен гетгенни сюймей бу якъ –
Не насипли яшмандыр!
Тенглилери гьаллашгъан бир
Етишген яш ёл чыгъа…
Гьечде, ону эшитгендир –
Юртлу къызлар талчыгъа.
…Азиз анам, тилеймен бек,
Айып этме гете деп.
Сен де бар туруп, бир темтек
Къызгъа сёйлеп нете деп.
Кёпмю магъа сени барынг!
Дос шолай зат, эсирте.
Амма сени гёзьяшларынг
Мени де титирете.
Нече тузлу тамчы тамды
Сени азгъан энгинге!
Геч менден, геч, яш атамны
Гелтиргеним эсинге.
Мен англайман, анам, агьын
Тюзелмеген сюювню.
Къумукъ къатынланы ягьын,
Басылтагъан гюювню.
Азизим, тын, тилеймен бек –
Мени ёлдан къайтарма.
Яшынг болуп гетемен, тек
Атам болуп къайтарман!
Бу чув ахшам, бу таш булакъ
Тегин айтмай пашман йыр –
Мен гетгенни сюймей бу якъ,
Не насипли яшмандыр!
* * *
Мен бир сокъмакъ билемен
Яланаякъ гьызлар бар.
О якъда чум чёплейген
Чум яякълы къызлар бар.
Гюн бирден-бир ал эте
Гюлдирей эринлени.
Тав ел ойнап иелте
Чум чубукъдай беллени.
Баса битген гюлдирей
Бал емиши язланы.
Баш сюювюн билдире
Гёнгюревю къызланы:
Къаршыда сен бармединг,
Къычырсам къайтармединг.
Чум терекге айлансам,
Тюбюнде ятармединг?
Салкъынын сезермединг,
Ялкъгъанда гезермединг.
Чум бутакъдай савулсам,
Чумларын уьзермединг?
Сайлама башлармединг,
Сарисин ташлармединг.
Къып-къызыл бюртюк болсам,
Къызгъанмай ашармединг?..
Къызашлар ойнай-кюлей.
Бири гюнде чечине…
Олар мен барны билмей
Чум уьлкюню ичинде!
Чорлу чумгъа таянып
Тербенмей таза талдым.
Яш къызлардан уялып
Яшынгъан кюйде къалдым.
Мен бир сокъмакъ билемен
Уьстю орман, тюбю яр.
Орманда чум чёплейген
Нечевню насиби бар!
Авлия
Юрек толгъан насибим
Бёлегендей сав дюнья,
Сююнчюмден эсирип
Айланаман, авлия.
Ахшам. Багъыр ялгъавда
Бише къуйрукъ къалия…
Мен буса, тюпде – бавда
Шыбышлайман, авлия.
Эринлер тиер йимик,
Биле, оьзю айырмай.
Оьпгенни сюер йимик,
Оьпмесем де къайырмай.
Эмен эшик ачылды.
Бирев чыкъды – эчивдюр.
Эки якъгъа чачылды
Бавдагъы эки сюлдюр.
Эчив къарсалай: вюй-й-юв,
Гечикгенмен ашына!
Билмейдир, бавда сююв
Бал бергенни яшына.
Бавда мен оьбюшгенни
Билегендей сав дюнья,
Оьзюм-оьзюмден энни
Уяламан, авлия!
Юрт сокъмакълар
Юрт десе юрек гьавлай,
Абат оьзю алына.
Гел, къонакъ тюшсек къолай
Абайымны балына.
Турсам – умут къол силлей.
Янтайсам – тавлар таяв.
Машинлер аста юрюй –
Юрю гетейик яяв!
Къаршы ел ёлум гесип
Яягъыма ура, тек
Йылатмай. Бу чу – насип
Елни ярып юрюмек!
Чабып учма тураман
Къуш тюгюлюм унутуп.
Юртгъа гирип бараман
Гюнню къуйругъун тутуп.
Очарда мени гёзлей
Юртлу юваш юреклер,
Тергевлю, ачыкъ юзлер,
Иш къатдыргъан билеклер…
Авлакъ ишде бетиме
Гюн тюшмеген саялы
Къызарышып оьтемен,
Адамлардан уялып.
Оьзюм де яланбашман,
Енгсиз ала гёлегим…
Тюзю, мен яман яшман,
Юртгъа сийрек гелеген,
Шаир деме атым ёкъ,
Тек сюювюм бар – тёгюл!
Халкъыма савгъатым ёкъ
Жанымны берсем тюгюл.
* * *
Гьайт, уланлар, элни отун
Биз якъмасакъ, ким ягъа –
Ялла, юрек, бир аз дагъы
Исси болсун дюньягъа!
Ортасында мен янмагъан
Оьртенлени ялыны
Танг шавладай къуршап геле
Алтмышынчы йылланы.
Къыркъ ракетни учурардай
Мендеги от-къырсайыв.
Гьар саным – бир гьасиретлик,
Гьар тамурум – бир сююв.
О баш сююв. О сувумас.
О къан булан бирикген.
Бир яшав аз, бир яшав аз
Бу мендеги юрекге!
Эгь, эливаш, эки керен
Яллап болмай бир юрек.
Болгъан чакъы, болгъан чакъы
Гючлю яллама герек!
Ортасында жыжым болуп
Мен яллажакъ отланы
Шавлалары бояй геле
Ягъадагъы юртланы…
Къартны насигьаты
Оьлюм деген залимдир,
Оьлген деген къыйындыр…
Оьзюнг оьле бусанг да,
Оьзгелени сыйындыр.
Сыйындыр юрегинге
Сыйдан тоюп билмейген.
Унутма, сен оьлсенг де,
Эл бар, халкъ бар оьлмейген.
Экев-уьчев билмесе,
Этгенингни эл билер.
Эгизлеп элге этгенинг
Сегизлеп сагъа гелер.
Арив болма ким сюймей?
Ким сюймей яхшы болма?
Яшавунда бир сама
Яхшыгъа къаршы болма?
Оьтгенге оьч сёйлеме,
Чул берме баргъангъа да.
Юрегингни ярыкъ тут
Баврунгну яргъангъа да.
Сюйсе, сагъа язылгъан
Абурну да кёп гёрсюн.
Сюйсе, сагъа къазылгъан
Къабурну да кёп гёрсюн.
Сюйсе, ушатсын сени,
Сюймей буса сюймесин.
Сен бил: яхшылыкъ тюйген
Чыдамлыкъны тюймесин…
Къатынлар геле
Къатынлар геле оракъдан.
Яяв аякъдан, йыракъдан.
Бюрлюген йыртгъан
Аякълар,
Гюнеш къызартгъан
Яякълар
Гючлю янмаймы чыракъдан!
Къатынлар геле – тер бети.
Эрнине чыгъып шербети.
Къылычдай къолун сувуруп,
Чалыву чангны къувуруп,
Табаны ерни тербетип…
Къатынлар геле иннырдан.
Юреги толуп яз йырдан.
Энглерин гюнге оьпдюрюп,
Гёлегин-гёнгюн гёпдюрюп,
Гюлайлан ийис язлардан.
Къатынлар геле, юрюшге
Эренлер булан эришген.
Жагьил яшланы алдатгъан,
Жымырлап жанын яллатгъан
Жагь гёзлер бугюн бюрюшген.
Болса да булар ягъынмай.
Болса да булар тагъынмай.
Излемесе де алтынлар,
Алтындыр, оьзлер, къатынлар.
Амма о алтын сатылмай!
Къатынлар геле
Элекден,
Мачийи толуп
Тирликден.
Къайгъылар къарнын ойса да,
Къартлыкъдан, ойдан тойса да
Тоюп билмейген
Кюрлюкден…
Къатынлы эрлер, туругъуз!
Къатынлар геле къартайгъан.
Давдагъы эрин абурлап,
Уьйдеги яшын аявлап,
Оьмюрю
Эрсиз
Чыдайгъан…
