Бизин сююмлю шаирибиз Узлипат Ибрагьимованы къолума тюшген «Юлдузлу ёллар» деген китабы ойларыма оьртен ташлады. Китап ислам ёлда оьзюню Макка булан Мана ва оьзге кёп тюрлю тарих ерлеге, сыйлы шайыхланы зияратларына этген сапарларыны кюрчюсюнде язылгьан. Китапны уьст гёрюнюшю онча да гёзел чи, къолунгдан салмас йимик. Ону ичи ренкли суратлар булан нече де маъналы да тизилген, охуп тоюп болмайсан.
Юлдуз ёллар алам ярып оьтеген,
Булутлагъа чомулуп бир озаман.
Эбин тапмай гьарсиллейген гьислени
Сатырларым гёзьяш булан язаман,
— деп эсгере автор китапны башындагъы оьзюню «Юлдузлу ёллар» деген шиърусунда.
Гьона шо саялыдыр, ону къаламындан шо китапгъа тюшген гьар сатыр, гьар асар адамны юрегине хозгъавул сала, гьислерин уята, тартып агьвалатланы ортасына элте. Сонг да, автор гьар макъаланы язагъанда чебер куплетлери булан башлап бек арив безендиргени китапны айрыча къужурлу эте. Китапны охугъан адам ондан айрылып болмай, ишингни, ашынгны унутуп къаласан. Ону ичинде биринден – бири къужурлу етти бёлюк бар. Гьар бёлюк бек маъналы, арив атлар къоюлгъан. «Аллагьны уьюнде къонакълыкъда», «Макканы ярыкълары», «Гьаж – Аллагьгъа элтеген кёпюр» деген бёлюклерде Маккагъа сапарлары гьакъда айтыла. «Дагъыстан – ислам динни шавласы» деген бёлюкде кёп тюрлю шайыхланы, устазланы, зияратланы гьакъында сёйлене. «Шайыхланы уьстюнде Бухарада» деген бёлюкде автор дюнья оьлчевде белгили шайыхланы тарих ёллары гьакъда сёйлей. «Аллагь ёлдагъы аламатлар» буса охувчуланы айрыча оьзюне тартажакъ. Сыйлы дуаланы бёлюгюнде берилген калималар да гьар бусурманны яннавурунда даим болма герекли затлар.
«Юлдузлу ёллар» деген бу китап кёп тюрлю масъалаланы гётере, тюрлю агъвалатланы къуршай. Гьажны масъалалары, ислам уьлкелердеги пачалыкъланы гьакъындагъы хас маълуматлар, оланы тарих ёллары, яшавлары гьакъдагъы баянлыкълар берилген. Гьажгъа барагъан ёлдагъы тюрлю шагьарланы, зияратланы тарихлери, халкъланы адат — къылыкълары, яшавгъа къаравлары ва кёп-кёп оьзге ишлер суратлангъан. Шо буса кёп йыллыкъ авур иш. Ончакъы затны къуршап, жыйып топлап сатыргъа салма нечик гюч ва пагьму герек?!
Сонг да, булай уллу ишни, тенгсиз багьалы китапны язмакъны, чыгъармакъны авур намусуну тюбюне гирмек, айрокъда агьлюсю, иши булангъы тиштайпагъа – жаваплы, уллу ва авур къуллукъ. Баракалла сагъа, Узлипат!
Тенгири Узлипатгъа дёрт керен гьажгъа барма юлдузлу ёлларын ачгъан. Гьар сапарны гьакъында ол хабар къайдада да, чебер куплетлер булан да тындырыкълы яза. Онлар булангъы Макка – Мадинагъа, Земзем сувгъа, Арапа тавгъа ва оьзгелерине байлавлу язылгъан поэмалары охувчуну тергевюн бек тарта.
«Юлдузлу ёлларда» автор атабыз Адам пайхаммардан башлап, ислам динге байлавлу агьвалатланы, Макка-Мадинаны, Каабаны, Зем-земни, Гьаж къылмакъны тамурлары къайдан баш алагъанын, Магьаммат Пайхаммар алайгьиссаламны дюньягъа геливюн, сонггъу яшавун, Арапаны ва оьзге тарихи ерлени гьакъында юрегинге ягъылып къалардай язылгъан. Китапны гьар бёлюгюн охугъан чакъы юрегинг шо якълагъа тарта. Яяв аякъдан чыгъып гетип, шо гёзелликлеге чомулма герек эди деп эсинге геле. Оьзюм Гьажгъа барсам да, бу китапны охугъанда йимик шо якъланы гёзеллик-лерин сезип билмегениме гьали яхшы тюшюндюм.
Бу китап охувчугъа бар затны ачыкъ этип бере.
Арив англашынагъан тилде язылгъан сыйлы дуаланы, айрокъда «Ясин сураны» гёрюп мен къувангъан кюйню сёз булан англатма къыйын. Бу иш, бу маъналы китап авторну кёп йыллыкъ загьматыдыр. Охувчу ону багьасын етишдирип болмай. Сизин тенгсиз сыйлы ишигизге, Узлипат, тийишли багьа берилер деп эсиме геле. Мен буса иш столумну уьстюнде сакълап, айланып-айланып охуйман, ойлашаман. Булай асил китапны уьстюнде автор кёп заманын йибергендир. Онда язылгъан чакъы затны жыймакъ, топлап етишдирмек учун, китапны аслу игитлерини къысматы булан, олар оьзлер булан кёп заман яшама, оланы билегенлени тапма, олар булан къатнашма, сонг оланы яшавларына къыйышдырып топлангъан маълуматланы ерлешдирип язма, онча чебер сёзню тапма герек. Къарагъанда, китапны автору шо муратгъа етишген. Охугъанны юрегине сингип къалар йимик шонча арив, шонча чебер сёзлени де автор нечик таба экен?
Юлдуз ёллар сапар ёлда тирилген,
Унутулмас эсделикдир гьар кимге.
Сююнчлерим тюшюм буса, тилеймен,
Яратгъаным! Къой уятма даимге!
– деп яза автор. «Юлдузлу ёллар» деген китап оьсюп гелеген яш наслуну англавлу, эдепли, гьакъыллы этип, гьар якъдан таза кюйде тарбияламакъ учун бек уллу пайдалы китап деп ойлашаман, дюр де дюр. Жагьиллер, орта оьмюрдеги, ондан оьтгенлер учун да китапны агьамияты уллу. Гьакъыл, англав ва кёп оьзгелерине гёз ачдыра, тергевлю болма уьйрете, рагьмулу болма чакъыра.
Ниярханум ДУРНИЯЗОВА,
Дагъыстан Республиканы ат къазангъан муаллими, Къарабудагъгент район.
