Бизин яшавну гележеги, ону сан яны илмуну оьсювю булан туврадан-тувра байлавлу болуп чыгъа. Неге тюгюл де, гьар гюнлюк яшавда, олай да тюрлю-тюрлю тармакъларда къолланагъан техника, къураллар, къол алатлар адамланы савлугъун яхшылашдырмакъ учун пайдаландырылагъан дарманлар ва оьзгелери илму ахтарывланы натижасы болуп токътай.
Озокъда, юрюлеген илму ахтарывлардан бир тюрлю мекенли натижалагъа етишмек учун бир гюн тюгюл, бир йыл тюгюл, кёп ва узакъ заман ишлемеге, четимликлерден оьтмеге тюше. Шону гёз алгъа тутуп айтгъанда, илмуда ахтарывланы юрютмеге, янгылыкъланы арагъа чыгъармагъа да, озокъда, тынч болмай буса да, ахырда да илму ахтарывда къаныгъывлу кюйде юрюлген гьаракат пайда гелтирмей къоймай.
Шогъар да къарамайлы, кёп йылланы узагъында илму ахтарыв тармакъда наслуланы алышыныву бирдокъда гьис этилмей турду. Артдагъы вакътилерде таман чакъы даражада болмаса да, пачалыкъны янындан илму къуллукъчулагъа бакъгъан якъдагъы янашыву аз буса да алышынгъан. Шо саялы болма ярай, гьалиги девюрде жагьил адамланы кёбюсю билим алывда да, касбусуна гёре иш танглавда да кёп тюрлю четимликлеге ёлугъа буса да, оьр охув ожакъланы тамамлап чыкъгъан сонг илму ахтарывгъа къуршалагъан жагьиллени санаву артып тербей. Кёп сююп юрютеген гьаракатыны къыйыны оланы гёзюне гёрюнмей. Биревюлейине, оьзлени гьаракатыны гьасиллери олагъа юрек яллыкъ тапдырагъандан къайры да, дос-къардашына, юртлуларына, оьзлени айланасында айланагъан оьзге адамлагъа сукъланмагъа да, сююнмеге де себеплер ярата.
Янгылыкъ яратывгъа белсенген
Шолай, танглагъан алимлик ёлунда белсенип чалышып гелегенге, гёрмекли оьрлюклеге етишгенлени арасында ювукъда техника илмуланы докторуну атына ес болгъан Хайрулла Муселемов да бар.
Ол Къарабудагъгент районну Манасгент юртунда 1985-нчи йылда тувуп оьсген. Ата юртдагъы орта школаны битдирген сонг, ол 2002-2007-нчи йылларда Дагъыстан пачалыкъ техника университетни къурувчуланы гьазирлейген факультетинде охуп билим алгъан.
Эсгерилген факультетни оьр къыйматлагъа тамамлагъан сонг Х. Муселемов билимлерин артдырмакъ муратда аспирантурагъа охума тюшген. Шону булан бирге, оьзю охуп чыкъгъан оьр охув ожакъны «Промышленное и гражданское строительство» деген кафедрасына ассистент болуп ишге чакъырылгъан.
Арадан заман гетип, демек, 2010-нчу йылда ол аспирантураны битдирип, къурулушланы авурлугъуну гьисабын чыгъарывну камиллешдиривге багъышлангъан илму ахтарыв ишин давам этген. Къурулушланы шо къайдада юрютюв кёбюсю гьалда космонавтика, самолётлар гемелер къурувда къоллана. 2013-нчю йылда Дагъыстан пачалыкъ техника университетни янында иш гёреген диссертация якълав советинден уьстюнлю кюйде оьтюп, Хайрулла Муселемов илмуланы кандидаты деген алим атгъа лайыкълы болмагъа, якълама бажаргъан.
Ол 39-йыл чагъында гидротехника ва къурулуш конструкцияланы кафедрасыны доцентини къуллугъуна белгиленген. Бугюнлеге ерли ол 40-дан да артыкъ илму ишни язгъан. Шондан къайры да, Москвада янгылыкъ яратагъанланы чалышывуна, олай да гьалиги талаплагъа жавап береген янгы технологияланы малим этеген «Архимед» деген къаравунда уьстюнлю кюйде ортакъчылыгъын болдургъан. Ачыкълашдырып айтгъанда, эсгерилген къаравну барышында ол 2013-нчю йылда бронза, 2015-нчи йылда гюмюш, 2018-нчи йылда буса алтын медаллагъа ес болгъан. 2015-2016-нчы йылларда конкурсну гьасиллерине гёре ол бизин уьлкени яш алимлерини – илмуланы кандидатларыны арасында Россияны Президентини грантына да ес болгъан. Оьзюню илму ва педагогика чалышыву саялы 2019-нчу йылда Х. Муселемов ДР-ни Гьукуматыны гьюрметлев грамотасы булан савгъатлангъан.
Гетген 2023-нчю йылны октябр айында Дон пачалыкъ техника университетинде диссертациясын якълап, Хайрулла Муселемов техника илмуланы доктору деген алим атны алгъан. Шо да ол оьзюню гьар гюнлюк жанлы чалышывунда алгъа багъып талпынып, юрюлеген илму ахтарыв ишин бир мюгьлетге де артгъа салып, туварып къоймай, ишине яратывчулукъ къайдада янашагъанын герти кюйде исбатлай.
Къурувчу да дюр, алим де…
Техника илмуланы кандидаты Абдулла Гьажиев 1986-нчы йылда Къара-будагъгент юртда тувгъан. Ата юртундагъы орта школаны битдирген сонг 2003-нчю йылда ол Дагъыстан пачалыкъ техника университетде охуй ва инженер-къурувчу касбугъа ес бола. 2008-2011-нчи йылларда билим алывун аспирантурада узата
2008-нчи йылны июль айындан тутуп, 2019-нчу йылны май айына ерли А.Гьажиев университетни «Технология ва къурулуш ишлени къурумчулукъ якъдан къурашдырыв» деген кафедрасында дарс беривчю болуп загьмат тёге. Шондан сонггъу бир йыллагъа ювукъ вакътини ичинде Къарабудагъгент район администрацияны архитектура ва къурулуш бёлюгюню ёлбашчысыны заманлыкъгъа борчларын кютген сонг шо бёлюкню ёлбашчысы болуп белгилене.
Шону булан янаша университетдеги ишин де юрюте. Жаваплы къуллукъда ишлейген заманны ичинде А. Гьажиев оьзюню илму ишлери булан илму конференцияларда, гьакълашыв-сынав алышдырыв генгешлерде ортакъчылыкъ эте. Шондан къайры, сынавлу касбучу гьисапда ол алдынгъы «Хазар» стадионну ва шагьарны ичинден бир нече школа идараларыны техника гьалын ахтарывда ортакъчылыгъын болдургъан. Абдулла Гьажиев Москвада янгылыкъ яратагъанланы чалышывуна, олай да гьалиги талаплагъа жавап береген янгы технологияланы малим этеген «Архимед» деген къаравунда алтын медаль да алгъан. 2023-нчю йылны сентябр айында А.Гьажиев техника илмуланы кандидаты деген алим атгъа лайыкълы болмакъ учун диссертациясын уьстюнлю кюйде якълагъан. Оьзюню тереги тер булан сугъарыла гелеген илмуну ёлунда шо да – ол алгъан мекенли абат.
Биз де илму ахтарывгъа аслам къошум этеген Хайрулла Муселемовгъа ва Абдулла Гьажиевге илму ахтарыв ишинде гележекде де уллу уьстюнлюклер ёрайбыз.
Н. БАЙБОЛАТОВ.
