Мычыгъыш Республиканы тахшагьары Грозныйда  биринчилей  болуп бу жуманы  башлапгъы гюнлеринде Кавказ  инвестиция форуму  оьтгерилди. Ачыкълашдырып айтгъанда, итнигюн, июль айны 15-нде  оьзюню ишин башлагъан шо агьамиятлы агьвалат уьч гюн узатылды. Демек, арбагюн  июль айны 17-синде тамамланды. Эсгерилен форум  Россияны экономикасын оьсдюрювге къарайгъан министрлигини якълаву булан  «Росконгресс» деген фондну сиптечилигине гёре юрюлдю.    

Россияны Гьукуматыны Председатели Михаил Мишустин булан бирге,  министрликлерини, ведомстволарыны ёлбашчылары,  гьакимлик  къурумларыны жаваплы къуллукъчуларындан  къайры да, белгили  далапчылар, жамият ва политика чалышывчулар оьтгерилген форумда оьзлени ортакъчылыгъын болдурду. Темиркъазыкъ Кавказны  ёлбашчылары,  оланы  арасында Дагъыстанны Башчысы Сергей Меликов да форумну  оьлчевюнде  юрюлеген гьаракатларда айрыча жагьлыкъ гёрсетдилер. Далапчылагъа оьзлени акъча маяларын къуршамагъа онгайлы шартлар болдуруп, Темиркъазыкъ Кавказ федерал округгъа гиреген республикаланы экономикасын ва яшавлукъ агьамияты булангъы тармакъларын оьсдюрмеге  имканлыкълар яратмакъ алдына салынгъан аслу борчлардан  гьисапланагъан­  шо форумда умуми кюйде алгъанда 50 тыш  пачалыкъдан ва уьлкени оьзге  регионларындан гелген 4 мингден де артыкъ адам орткъчылыкъ этди.

Форум ачылгъан биринчи гюн Россияны Гьукуматыны ёлбашчысыны заместители Александр Новакны, ВТБ-ни правлениесини председатели Андрей Костинни, «Дом.РФ»-ни генеральный директору Виталий Муткону  ва оьзгелерини ортакъчылыкъ этивю булан генгеш болду. Шондан къайры да, Темиркъазыкъ Кавказ бойда туризм,  юрт хозяйство, промышленност,  энергетика, банк, олай да эконо-миканы оьсювюне болушлукъ этмеге болагъан­оьзге тармакълагъа байлавлу масъалалар арагъа салынып ойлашылгъан гьаракатлар да форумну ортакъчыларыны тергевюн тартды.

Форумну  биринчи гюнюнде Россияны  гьукуматыны ёлбашчысыны заместители Александр Новак, Мычыгъыш  Республика­ны Гьукуматыны  ёлбашчысы Магьаммат Давудов булан Дагъыс­танны атындан гьазирлеген выставкагъа гелип къарагъан. Дагъыстанны Башчысы Сергей Меликов Ахты къаланы ярашдырывгъа ва янгыртывгъа байлавлу проектни олагъа малим этген. Ону сёзлерине гёре, шо архитектура эсделикни артгъа салынмайгъан кюйде янгыртса, Дагъыс­танны къыбла  бою туристлер иштагьлы кюйде гелеген ерлени бирисине айланажакъ.

Шондан къайры да, бизин рес­публиканы ёлбашчысы Каспий денгизни ягъасында турист проектни  яшавгъа чыгъарывну барышы гьакъда да айрыча айтгъан.

Шо гьакъда айта туруп, Кавказ инвестиция форумну барышында инг  башлап Дагъыстанны туризмге ва чебер саниятчылыкъгъа къарайгъан министрлигини ва  Кавказ.РФ, олай да «Кавказ курортлар 1» деген акционер жамиятыны арасындагъы  разилешивге къол салынгъаны гьакъда эсгерме тюше. Ачыкълашдырып айтгъанда, Каспий денгизни ягъасында 2028-нчи йылгъа бир вакътини ичинде 220 адамны бирче къабул этмеге болагъан «беш юлдузну» талапларына жавап береген къонакъюй къурмагъа гёз алгъа тутулгъан. Шо проектни яшавгъа чыгъармакъ учун да далапчылар 5 миллиард манатгъа  ювукъ акъча харжлажакъ деп гёз алгъа тутула.

Эсгериген разилешивге къоллар салынгъан сонг, Александр Новак шону агьамиятлыгъы гьакъда айта туруп, жыйылгъанланы гьакъ юрекден къутлагъан.  Ол билдиргени йимик, шо проект Россияны Президенти оьзюню Чакъырыв кагъызында да эсгерген «Беш денгиз» деген программаны оьлчевюнде яшавгъа чыгъарылажакъ. Шону  булан бирге, ол  эсгерилген  проект яшавгъа чыгъарылса, Темиркъазыкъ Кавказ бойгъа, Каспий денгиз бойлагъа гелеген туристлени санаву шайлы артажагъына инанагъаны гьакъда да билдирген.

Оьзюню гезигинде Сергей Меликов да  Каспий денгизни  ягъасында  онгайлыкълар болдурувгъа байлавлу проект «Беш денгиз» деген программа янгыз Темиркъазыкъ Кавказ учун тюгюл, Бютюнроссияны  оьлчевюнде бек агьамиятлы ерни тутагъа­ны гьакъда айтгъан.

Шондан къайры да, оьтгерилген форумну барышында хыйлы-хыйлы разилешивлеге ва дыгъарлагъа къоллар  салынгъан. Шоланы арасында Дагъыстанны ва Къабарты-Балкъар Республиканы арасында сатыв-алыв- экономика, илму-техника, маданият, олай да оьзге тармакъларда бирге иш гёрювню гьакъындагъы разилешив де бар.  Шолай  разилешив  Темиркъазыкъ Осетия – Алания  Республика булан да байлангъан. Оьрде  эсгерилген разилешивлени гесимлерине гёре бизин республикалар  транспорт, промышленност, юрт хозяйство, сатыв-алыв, халкъны  къуллукъларын кютювге балавлу, олай да архитектура, къурулуш,  шагьарларда онгайлыкълар болдурув тармакъларда къатнавну  бек­лешдирмеге, шону булан бирче иш гёрювню жанландырмагъа гёз алгъа тута. Дагъыстан ва Къабарты-Балкъар Республикасы савлукъ сакълав  тармакъда медицина идараларда чалышагъан­ касбучуланы сынавун  алышдырывгъа айрыча тергев бережек. Ватандашланы  медицина къуллукъларын кютювню даражасын  камиллешдиривню ёллары да мекенлешдирилежек.

Дагъыстанны  Башчысы Сергей Меликовну «Мегафон» деген компанияны ёлбашчыларыны бириси Владимир Скурихин ва  «Газпром межрегионгазны» генеральный директору Сергей Густов, олай да  оьзге  компанияланы ёлбашчылары булан оьтгерген ёлугъувлары да шолай пайдалы  болуп чыкъды.

Умуми кюйде алгъанда буса Кавказ инвестиция форумну вакътисинде   100 миллиард манатгъа ювукъ  дыгъарлар байлангъан, илму-сынав конференциялар, пикру алышдырывлар, кёп санавдагъы ёлугъувлар оьтгерилген.

 

Насрулла БАЙБОЛАТОВ.