Юрт ерлерде яшайгъанлар учун топуракъланы агьамияты айрокъда уллу ва йыл сайын арта. Юртлулар минг йылланы узагъында бар топуракъларын тюз къоллап яшав сюрюп гелген халкъ. Совет гьукумат къурулгъан йылларда уьлкебизде артеллер, сонг оланы кюрчюсюнде колхозлар яратылды. Узакъ къалмай оланы кюрчюсюнде совхозлар къурулду. Юртлулар оланы гючюне инанды. Кёплени яшаву къолайлашды. Юрт ерде къурулгъан предприятиелер аслу гьалда юртлуланы яшав шартларын, къуллукъларын кютювде гёрмекли кюйде кёмеклешди.
Тек биревлер совхозланы МУП-лагъа ва оланы сонг ГУП-лагъа айландырдылар. Гьали буса ДР-ни топуракъ ва мюлк министерлиги барыда ГУП-ланы осалларындан башлап гьисапдан тайдырмагъа умут эте. Министерликни касбучуларыны айтывуна гёре, ГУП-лар акционер жамиятлагъа айланмагъа тарыкъ. Шо гьакъда сёз он йылланы узагъында юрюлюп тура. Тек юртлулар республика министерликни шо планларына туврадан къаршы. Неге тюгюл, олар ата-бабаларындан тюшген топуракъларындан айрылмагъа сюймей. Шо гьакъда юртланы жамиятлары бир нече гезик жыйынлар оьтгерген. Министерликлени ёлбашчыларын чакъырып оьзлени рази тюгюллюгюн билдирген.
ДР-ни топуракъ ва мюлк министерлиги гёз алгъа тутгъан плангъа гёре, Къаягент районда бар 8 ГУП-ну 3-чюсю бу йылны май айыны 24-нден тутуп, ихтиярлары дазулангъан жамиятлагъа айландырылгъан (ООО). Министерликни ёлбашчылары бу йылны ахырына къалгъан ГУП-ланы да ООО-лагъа айландырмагъа хыялы бар. Булай болгъанда, республика министерлиги законсуз къурулгъан ГУП-ланы топуракъларын, производство биналаны, юртлулагъа сорама да сорамай, ООО-дан таба мадарлы инвесторлагъа бермеге бола. Масъаланы шулай чечиливюне юртлулар рази тюгюл. Жаваплы масъаланы чечивде, эки де якъ бетге-бет туруп, теренден ойлашып тюз абатлар алмагъа герек. Айтагъаным, ДР-ни топуракъ ва мюлк министерлигини ёлбашчылары хозяйстволаны ёлбашчылары да булан бирге юртлулагъа алгъан гьар абатын тындырыкълы англатмагъа гереклер.
Белгили болгъаны йимик, ООО-лагъа айландырылгъан 3 ГУП-да топуракълар алып юзюм ва оьзге емиш бавлар орнатып загьмат тёгегенлени санаву 300-ден артыкъ адамгъа етише. Агьлюлерин сакъламакъ муратда оланы гьариси башлагъан ишине, азындан, 1-2 миллион манат акъча маялар харжлагъан. Юртлу загьматчыланы кёплерини бавлары таза, олагъа даим къуллукъ этиле. Шо муратлар булан биз бир – нече далапчылар булан ёлукъдукъ. Ибрагьим Расулов шоланы бириси:
– Гьисапдан тайдырылгъан эсги бавланы толу тазалап, сонг плантаж да гётерип, янгы юзюм бав орнатгъаныбыз 10 йылдан артыкъ бола. Гектар ярым ердеги юзюмлюкге, азындан, 2-3 миллион акъча харжлангъан. Харжларыбыз гьали де къайтарылмагъан. Умутлар булан къаравуллап яшайбыз, – дей Ибрагьим.
Юзюм борла къуллукъну кёп сюе. Тюшюмю къайтарыла. Сонг ишлер сугъарывдан ва сыдыра араларын сюрювден башлана. Борла бутав, ремонт этив, культивация, байлав юрюле, ону артындан чёп отлагъа гербицидлер урула. Бугюнлерде юзюм бавларда аслу гьалда дарман себив, яшыл байлав оьтгериле. Къысгъача айтгъанда, иш кёп. Механизаторлагъа, ишчилеге ял алмагъа чола ёкъ.
Ибрагьимни айтывуна гёре, юзюм бавланы ишлетмеге йыл сайын къыйын бола. Механизаторланы, ишчилени загьматы абурлу буса да, юзюм бавлагъа 8-9 гезик дарман урула. Дарманланы багьалары да йыл сайын гётериле. Шогъар да къарамайлы, далапчылар гьар гюн эртен танг булан бавларына чыгъалар ва сав гюнню узагъында гьаракат этип загьмат тёгелер. Олар барысы да шолай гьаракатны натижасында бай тюшюм алмагъа, емишин сатып яда чагъыр заводлагъа йиберип, агьлюлери, авлетлери учун акъча маялар къазанмагъа умут этелер. Оланы ишине соравсуз–соргъусуз четимликлер тувдурма тюшмей. Далапчы юзюмчюлер ойда.
Магьамматрасул ИБРАГЬИМОВ,
Къаягент район.
