Зайира Абдурагьмановна Алиева  Буйнакск шагьарда Абдурагьман ва Бажим Исмайыловланы  агьлюсюнде тувгъан. Ол Буйнакск шагьардагъы 4 номерли школада охуй ва оьр къыйматлар булан школаны тамамлай. Школаны битдирип, Дагъыстан пачалыкъ педагогика институтну биохимия факультетине охумагъа тюше. Эсгерилген факультетни де къызыл дипломгъа тамамлай.

 

ДГПУ-ну о замангъы ректору, профессор Шейх Ибрагьимович  Исмайылов огъар  охувун илму ёлда узатмагъа, шолай да институтда чалышмагъа таклиф эте. Тек Зайира башлап  муаллим  болуп  чалышмакъны тюз гёре. Институтну битдирип къолуна диплом алгъан яш муаллим Оьр Къазанышдагъы школагъа бакъдырыла. Бир  йыл  биологиядан эсгерилген школада дарс бере.

Зайира Абдурагьмановна булан лакъыр эте туруп, касбу сайлавуна ким таъсир этгенни сорайман:

– Школада охуйгъанда мен математика, химия, биология дарсланы кёп сюе эдим. Биология-география  факультетни танглагъанымны билген математика дарсдан муаллимим Патимат Ибрагьимовна оьзюню касбусун тангламагъаныма тамаша да  болду, балики, хатири де къалгъандыр. Школада охуй туруп, охувчулар ва студентлер учун чыгъарылагъан «Квант» деген илму физика-математика журналдагъы гьисап тапшурувланы оьзбашыма чече  эдим. Айтагъаным, математиканы сайлагъан бусам да гьёкюнмес эдим.  Къайсы муаллимни де охувчусу оьзюню ёлун танглагъанда  сююнегенни гьали англайман.

Зайира  Абдурагьмановна Оьр Къазанышдагъы орта школада бир  йыл муаллим болуп ишлей туруп, Тёбенкъазанышлы Изамутдин Алиев булан агьлю къура.  Татывлу агьлюде эки улан тува.  Яшлар оьсген сонг жагьил агьлю касбу ёлун Магьачкъалада  узатмагъа токъташа. Изамутдин  «Газпромгъа» ишге тюше.   Зайира Абдурагьмановна  буса оьзю кёп сююп охугъан институтгъа бара. Институтда чалышывун кафедрада ассистент болуп  башлай. Бир вакътини ичинде аспирантурада охуй.  Арадан 5 йыл оьтюп,  кандидатлыкъ диссертациясын якълай, биология илмуланы кандидаты ва бирдагъы бир йылдан сонг доцент бола.

2000-нчи йылдан бугюнлеге ерли Дагъыстан пачалыкъ педагогика университетде дарс бере. Ол эсгерилген оьр охув ожакъда географияны ва  дарс беривню  методикасыны кафедрасында чалыша.

Зайира Абдурагьмановна булан лакъыр эте туруп, бугюнлерде эсгерилген факультетге студентлер охума гелеми, ерлер бармы деп сорайман.

– Гертиси алда йимик бюджет ерлер кёп тюгюл,  бир курсгъа 25 студент алына. Заочно охуйгъанлар буса  кёп бар.  Факультетде охумагъа сюеген студентлер нечакъы да бар. Бу  йыл биологияны, георафияны ва химияны факультетине Оьр Къазанышда мен дарс берген охувчумну къызы охума  тюшгенни билгенде бек тамаша да болдум, мен шо класны ёлбашчысы да дюр эдим. Гертиси, студентлени уьстюнлюклери бек сююндюре. Бизин факультетни  охуп битдиргенлер  эки тюрлю касбучуну дипломун ала. Айтагъа­ным, биология, химия, география дарслардан муаллим, шолай да биохимия ахтарывлар оьтгереген лабораторияларда, медицина къурумларда ишлемеге ихтияр бериле.

– Сизин илму ишигиз къайсы темагъа багъышлангъан?

– Мен кандидатлыкъ диссертациямны язагъанда илму ёлбашчым Шейх Ибрагьимович Исмайылов эди.  Тема буса агъачлыкъларда болагъан малярияны яягъан сюйрюжибинлени биологиясына ва экологиясына  багъыш­лангъан эди. Бир де ахтарылмагъан ва агьамиятлы тема эди.  Биз Азербайжан булангъы дазуда малярия къаравулланмагъан­ кюйде къабунмагъа болагъан къоркъунчлу бойда яшайбыз. Кёп ахтарывлар этип язылгъан илму иш. Мени илму  ёлумда, иш ёлумда кёп кёмек этген, уьлгю болгъан Шейх Ибрагьимович Исмайыловну атын, уллу  гьюрмет булан эсгеремен.

Зайира Абдурагьмановна – бугюнлеге ерли  кёп санавда  илму ишлени автору. Ол язгъан 63 илму макъалалар гьар тюрлю  илму изданиелерде басмадан чыкъгъан.  2 монографияны язгъан ва 9 илму макъаласы  чыкъгъан. Ол 14 охутув пособиени автору да дюр,  оланы экиси Германияда да чыгъа­рылгъан.

Илму ёлда Зайира Алиева гьаракатчы кюйде оьзю чалышагъандан къайры, студентлеге,  яш илму ахтарывчулагъа да кёмек эте. «Гележекге абат» деген илму проект­ни ва  биология дарсдан ЕГЭ-ни эксперти де дюр. Шолай да, ону гьаракаты булан бир-нече илму конференциялар оьтгерилген.

«Дагъыстан» деген пачалыкъ табиат къорукъ булан байлавлу оьтгереген чараланы гьазирлевде ва оьтгеривде де ортакъчылыкъ эте. Гьатта «Газпром» бирлешив  оьтгерген аслам проектни ортакъчысы да дюр.

Зайира Абдурагьмановна  бугюнлерде  янгыз ДГПУ-да тюгюл,  Магьачкъа-ладагъы  милли инновация коллежде де чалыша. Ол – эсгерилген коллежни методика советини ёлбашчысы ва дарс беривчюсю.  Лакъырыбызны барышында оьсюмлюк-лени кёп сюе­генин де эсгерди:

– Балики, мен оьсюмлюклер оьс­дюрювчю де болуп болар эдим. Уьйде оьсдюреген оьсюмлюклер булан доланаман, олардан леззет аламан. Уьйде, ишде кёп оьсюмлюклерим бар. Уьйде оланы сугъарагъанда  чечеклерим булан лакъыр этемен. Гьазир чечеклени тюгюл, оланы кёбюсюн къаравсуз къалгъан, ташлангъан, дёнген, сёнген оьсюмлюклерден оьсдюргенмен. Гьали буса олар мени сююндюре, бирлери уллу тереклер болуп  оьсген, башгъалары чечек ача. Оьзюмню ишимни, студентлени нечакъы да кёп сюемен, тек гьалиги агьвалатланы вакътисинде бир-бирде гёнгюм тайып, таяжакъман ишден деп айтагъан кююм бола.  Яшларым да мен чечеклеге этеген къуллукъну, олагъа бакъгъан сюювюмню гёрюп: «Ана, ишсиз къалмассан, мен чечеклер сатагъан будка алажакъман, – дей. Уьягьлюм Изамутдин де: «Мен юртда теплица къуражакъман, онда оьсдюрер оьсюмлюклени», – деп масхара этелер.

Изамутдин ва Зайира Алиевлени эки уланы бар. Уллу уланы Абдурашит бугюнлерде хас асгер гьаракатда Ватаныны алдында борчун кюте. Биз ону булан ёлугъуп­ «Ёлдаш» газетде макъала да чыгъаргъан эдик. Абдурашитге Къоччакълыкъны эки ордени де  берилген.  Бугюнлеге ерли де ону кёп санавда асгер уьс­тюнлюклери  бар.  Огъар майорну чини берилген ва батальонну командирини къуллугъунда. Зайира Абдурагьмановна Абдурашитни аты чыкъгъанда, тарланды, шонча заманны узагъын­да дав агьвалатлар бар ерден уланын  къаравуллап турмагъа ана юрекге тынчмы дагъы?

Гиччи  уланы Элдар буса кёп сююп гьайван докторну касбусун сайлагъан. Ветеринар клиникада  уьстюнлю кюйде чалыша.

Уланларыны гьакъында айта туруп, Зайира Абдурагьмановна оьзю ва уьягьлюсю Изамутдин яшларын, гьар заманда да оьзлер сайлагъан, тюз гёрген ишлени этмеге, оьзбашына ойлашмагъа  имканлыкъ бергенин эсгерди.

Зайира Абдурагьмановна оьзю де эсгерген кюйде,  Дагъыстан Пачалыкъ педагогика университет  булан яшаву байлангъанлы  бу йыл 40 йыл бите. Огъар ишинде устюнлюклер, савлукъ, насип ингдеси сабурлукъ ёрайбыз.  Эсен-аман, сав-саламат, уьстюнлюк булан Абдурашит де уьюне  къайтып, ата-анасын, агьлюсюн, дос-къардашын сююндюрежегине шеклик ёкъ.

 

Патимат БЕКЕЕВА.