Мангушлукъгъа тарыгъанлар болмайыкъ…
Гьар гюнлюк яшавубузда, жамият арада тезги заманлардан берли ата-бабаларыбыз арив гёрюп, кёп керенлер сынап, мекенли токъташгъан сонг тасдыкъ этген, юрютген ва гележек наслулар да узатсын деп айтып, уьлгю гьисапда бизге къоюп гетген адат-къылыкъ, ягь-намус йимик халкъ арада къолланма тюшеген мердешлерибизге айсенилик этип, немкъорай янашагъаныбыз мени де, мени йимик нечесе оьзгелени де оьтесиз бек талчыкъдыра. Адатлагъа аркъа таяп, кёп оьзге халкъланы да сукъланыву гелердей къылыгъыбызны тюз ёрукълагъа таяндырып, ягьыбызны сакълап, намусубузну жыйып, бир-бирибизге ачыкъ, таза юреклер тутуп юрюмесек, бизин гележегибиз не болур, нечик болур деген гьасси ойлар юрекге рагьатлыкъ бермей.
Озокъда, яшавлукъ этеген башгъа тюрлю халкъланы да кемчилиги, нукъсанлыгъы ёкъ тюгюлдюр. Амма шо ягъын тюбюкъарадан ахтарып, тергеп къарасакъ, бизин къумукъларда орунлашгъан, тамур атгъан кемчиликлер бир къадар артыкъ болуп, мунаман деп гёрюнюп къала. Биз бир-биревню кемчилигин эс этме, эршисин гёрме, яманын айтма нече де бек амыракъбыз. Ёлдашыны, хоншусуну уьстюнлюгюнден къуванып, шогъар ошама, дагъы да яхшы болма талпынагъанлар, гьасиретлер буса айтардай кёп де тюгюлдюр. Бизин халкъны ичинде гюнчюлюк йимик зараллы хасият да аз эс этилмей.
Маънасыз бош сёзден-ёммакъдан, умпагьатсыз, къылыкъсыз ишлерден къачып къайда барагъанны, гирегенни билмей къалагъан гезиклер аз тюгюл. Гьар адамны мен шулай болурман, мен шулай этермен, оьзюмню шулай тутарман, шу даражагъа етишме къаст этермен деп, оьзю къурма да къуруп, тайышмагъан кюйде юрютеген, яшавгъа чыгъарма къарайгъан къасты-нюдюрю болмаса гьеч пайда ёкъдур.
Яшавда гьар-бир инсангъа пайдасы-хайыры тиер йимик яхшылыкъ этмек де, маъналы дарс болур йимик уьлгюлю асар яратмакъ да, гюнню ярыгъын ва исивюн сакъламакъ да, гечени къарангысын янгыз умпагьатлы ва зувап ишлер учун къолламакъ да, жагьил улан ва къыз бир-бирине гьасирет-гьашыкъ болуп, сююп, уьйленип асил, эдепли-гьюрметли авлетлер тарбиялап да, олагъа тюз билим берип оьсдюрмек де бютюн барлыкъны есси болгъан Тенгири бизге борч этип салгъан, талап этеген ва къаравуллайгъан сыйлы амаллардан тюгюлмю?.. Ата-бабаларыбыз аркъа-бели булан гётерип, кёп къан-тер тёгюп, ягьын ютуп, юрегинден оьтгерип, бизге аманатлап къойгъан арив гюнлени, адатланы, мердешлени сан этмей, ер-жабаргъа ташлап, таптап юрюйгенлерден болмайыкъ.
Аналар ичирген ал увузлар булан саныбызгъа, къаныбызгъа, жаныбызгъа сингген ана тилибизге не къыйын гелгенни, не гьал салып турагъаныбызны барыбыз да билебиз. Аз да къалмай, кимдир дейген бир кимеселеге айланып, дёнюп, битип къалмасакъ да яхшы эди. Шолай гьалгъа тюшюп, мангушлукъгъа тарып къалмас учун, тишибиз-тырнагъыбызгъа ерли къаршылыкъ этип, эменлени чорларыдай болуп оьз-оьзюбюзню барлыгъыбызны къорума, бирлигибизни, оьрлюгюбюзню сакълама, ери гелсе, нетип де оьр болма къарамасакъ, бизин де ахырыбыз тезленир.
Аты уллу, абуру кёп аталарыбызны айтгъан сёзю антгъа тенг болгъанны бир де унутма ярамас. Ант этдинг бусанг, не яшавгъа чыгъар, не оьзюнгню къурбан эт!
Гьалигилер не къаркъарасын къыйнамай, не башын авуртмай, гьакъылын ишлетмей, пагьмусун-гьюнерин гёрсетмей, арив де, енгил де яшама умут этелер. Енгил юрюйген адамны буса еллер оьзлер сюйген янгъа буруп айландыра, елпиллете.
Халкъыбызны белгили гьакъылбайлары айтып да, язып да къойгъан ёравлар, насигьатлар бизин учун уьлгюлю дарс да, яшавубузну къайдасы да болмаса амал ёкъ: «Биз, герти онг ёлда бусакъ, дюньяларда гьар-бир зат булан оьзюбюзню не оьрде, не де ерде гёрмей, тенг тенгликде гёрме герекбиз!!! Шу яшав законну къабул этмей туруп гьар даим утдура, артда къала юрюжекбиз. Айтгъан кюйде, язгъан кюйде болмай буса, Тенгирилер ёрагъандай, яхшы болагъан кюйде этмек, яратмакъ да бир уллу гьюнердир чи!
Казим КАЗИМОВ.
