Бирдагъы масъала – о да чачывлукъланы зиянлы жанлардан къоруп сакъламакъ. Белгили экени йимик, ашлыкъ чачылгъан авлакълагъа чычкъанлар яйылып, кёп зарал этип къоя. Шолагъа къаршы иш гёре туруп, алданокъ чачыв майданлардан айланып, тергеп къарап, тийишли дарман салмагъа тюше. Бир гектар ерге 3-4 кило «Бактороденцит» деген дарман гете. Дарманны асуву болсун учун, шону чычкъан тешиклеге салмагъа герек бола.
Бизин районда ашлыкъ болдурувчуланы, юрт хозяйство иш булан машгъул болагъан адамланы талчыкъдырагъан бирдагъы масъала – башалман айланагъан гьайванлар чачылгъан авлакълагъа гирип, зарал этегенлик. Гьар йыл шо масъала гётериле, ашлыкъ чачагъанланы бирлери, гьайванланы эбинден гелип болмай, оьзлени участкаларыны эки къырыйын бегетмеге башлагъан. Сюрюлеген ва чачылагъан топуракъларда гьайван-малны отлатмагъа бирдокъда ярамай. Олар топуракъны таптап ярамайгъанын чыгъара. Гьайванланы есилери буса шоланы къаравсуз, башалман къоймагъа уьйренген. Сюрюп, чачып, сонг шо ерлени гьайванлагъа таптатып, къыйыныбызны негьакъ йиберейикми деп айта бола сабанчылар.
Буйнакск районда топуракълар чачыв участкалагъа, отлавлукълагъа ва биченликлеге бёлюнген. Гьайван-малны гьатта бичен чалынагъан ерлеге чыгъарма да ярамай. Бизде буса емиш бавланы ичинде де саякъ айланагъан гьайванланы гёрмеге боласан. Сонг олар айлангъан ерде не бичен болмай, не топуракъны сюрмеге бажарылмай къала. Ону учун, специалистлер токъташдырагъаны йимик, гьатта ашлыгъы орулуп битген ерлеге сама гьайванланы чыгъарма, топуракъны таптатма ярамай.
Алда юртланы бары да топуракълары чачылып, орулуп, бичени чалынып, тийишли кюйде къоллана эди. Ёл ягъаларда, терек араларда сама бичен чалына эди. Гьали юртлагъа ювукъда ерлешген топуракълар да сюрюлмей ва къолланмай. Юрт ягъалардагъы авлакъларда сюйген кюйде гьайван-мал отлай. Шогъар юртланы башчылары да къарамайлар. Адамланы енгип болмайбыз деп кант этелер.
Юртда яшайгъан адам оьзю билмеге герек: топуракъланы къолламай, гьайванлагъа таптатып турса, сонг о ерлени дагьниси тая, сюрмеге къыйын бола. Оьзюнг сюймейген кемчиликни гишиге къаршы этмеге яхшы тюгюл.
Бары да юрт хозяйство топуракълар, сюйсе, отлавлукълар яда буса чачывлукълар болсун, тийишли кюйде къолланма герек. Топуракъ байлыкъны пуч этме закон да изну бермей.
К. САЙПУЛЛАЕВ,
Буйнакск район администрацияны юрт хозяйство бёлюгюню баш агроному.
