Дагъыстанны китап чыгъартывчулары гьар йыл бир чарада ортакъчылыкъ этелер. Артдагъы йылланы ичинде шолай чаралар 20-дан да артыкъ оьтгерилген.

Адамны тергевюн тартагъан кюйдеги китап чыгъармакъ тынч иш тюгюл, демек, артдагъы вакътиде китапны гёрюнюшюне де яхшы тергев бериле. Китапны чыгъармакъ – бир иш. Шону охувчулагъа етишдирмек де аслу масъала болуп токътай. Шолай аралыкълар китап байрамларда беклеше.

– Бизин шолай ва башгъа халкъара китап байрамларда ортакъчылыкъ этивюбюзню аслу маънасы – адамланы охувгъа гьаваслыгъын артдырмакъ ва шолай да Дагъыстанны гьакъында башгъа ерлерде яшайгъанлар да толу кюйде билсин деген масъалалар салына, − дей бизин булангъы лакъырында «Дагъыстан» деген китап чыгъарыв уьйню ёлбашчысыны борчларын кютеген Умаросман Гьажиев.

− Артдагъы 2 жуманы ичинде сиз 4 китап байрамда ортакъчылыкъ этдигиз, къайсыны гьакъында айрыча айтма сюесиз?

− Шо байрамлар барысы да тергевге тийишли. Шоланы бириси Уфа шагьарда май айны ахырында оьтгерилди. «Китап-байрам» деп ат тагъылгъан шо Халкъара китап ярмакюде уьлкени 200-ден де артыкъ китап чыгъартывчулары, китап тюкенлери ва бырынгъы китапланы есилери ортакъчылыкъ этдилер.
Дагъыстангъа шонда аслам ер берилген эди, биз шонда артдагъы йылларда чыгъарылгъан китаплар булан янаша, белгили шаирибиз Расул Гьамзатовну 100 йыллыгъына багъышлангъан янгы китапланы да ерлешдирдик.

Ярмакюде бизин стендге кёп адам гелди, неге тюгюл де биз шонда адабият конкурслар оьтгердик. Утгъанлагъа Расул Гьамзатовну китапларын ва шолай да Дагъыстандагъы яшлар ял алагъан­ лагерлеге путёвкалар да савгъат этдик. Шолай этсек, яшлар Дагъыстанны гьакъында билимлерин артдыражакъ ва гёр­генлери эсделик агьвалатлар эсинде унутулмас гьыз къояжакъ.

Бирдагъы аслу затны да айтма сюемен, шо ярмакюде «Урал-Батырны элинде йылны китабы» деген милли китапланы конкурсу да юрюле эди. «Россияны халкъларыны тиллериндеги» бёлюкде бизин издательствода чыкъгъан Йырчы Къазакъны гьакъын­дагъы 2 том­лукъ китап 1-нчи ерни, гё­рюнюшюне гёре буса II даражалы дип­лом алды.

 − Ону арты булан Москвада да китап ярмакю оьтгерилди чи…

– Москваны адамлар ял ала­гъан­ Измайлово деп айтылагъан паркында «Мени Дагъыстаным. Бизин Расул» деген чара оьтгериле эди. Шонда да дагъыстанлы китап чыгъартагъанлагъа ер гёрсетилди. Россияны Президентини янында Дагъыстанны даимлик вакиллиги сиптечи болгъан шо чара бек арив оьтдю. Расул Гьамзатовну юбилейине 100 мингден де артыкъ китаплар, китапчалар ва плакатлар чыгъарыла, дагъы да чыгъарылажакъ.

− «Къызыл майдан» деген китап выставкада ортакъчылыкъ этме бажарылдымы?

− Бажарылды. Биз бир чыкъгъаныбыз булан бирге шонда да ортакъчылыкъ этдик. «Къызыл майдан» деген шо Халкъара китап выставкагъа сыр ийиси де тайып битмеген дегенлей Расул Гьамзатовну китапларын алып баргъан эдик. Гёрсетилген хас майданчада шоланы бирлерин малим де этдик.
Гьар заманда да йимик Россия­дагъы китап чыгъартагъанланы ассоциациясы оьтгереген конкурсда бизин китаплар тарихде биринчилей болуп «2022-нчи йылны инг яхшы китаплары» деген конкурсну дипломантлары болду. Савгъат гьисапда этилген китапларыбыз буса Россияны китапларыны гильдиясыны хас дип­ломун къазанды.
Россияны Пачалыкъ Думасында бизге тапшурулгъан милли ишлеге къарайгъан комитетини баракалласы да тюз ёл булан барагъаныбызны гертиледи. Мен де шо комитетни ёлбашчысы Геннадий Семигинге юбилей китапны савгъат этдим.

 – Федерация Советде оьтгерилген «Расул Гьамзатовну гюнлерини» гьакъында не айтма боласыз?

 − Тарихде бир де болмагъаниш деп айтма ярай. Шаирни гьакъында Федерация Советинде къаралгъан деп бир де эшитмегенмен. Халкъ шаирибиз Расул Гьамзатовгъа шолай гьюрмет этив, гертиден де, шо шаир янгыз Дагъыстанныки ва уьлкеники тюгюл, савлай дюньяны шаири экенни гертилей.
Бизин бары да ишлерибизни жамы шонда чыгъарылды деме ярай: бек тарыкълы ва пайдалы ёлугъувлар оьтгерилди. Бизин китап стендлеге кёп адам гелди. Шолар булан къонакъланы Дагъыстанны Башчысы Сергей Меликов таныш этди. Къонакълар янгыз Россиядан тюгюл эди, алдагъы дос республикаланы вакиллери де бар эди. Расулну шоларда да унутмагъанлар, гьали де эсинде.

 – Демек, сизин бары да ишигиз Р. Гьамзатовну юбилейини айланасында оьтгерилген деме ярай…

 − Дурус этип айтсакъ, биз оьзюбюзню ишибизни шону айланасында юрютебиз. Бугюнлерде биз бек тамаша ва янгы проектлени яшавгъа чыгъарабыз. Шону биз кёп сююп ва хошланып этебиз. Магъа Расул Гьамзатовну яратывчулугъу тезден таныш. Гьатта Ленинграддагъы университетде охуйгъандан берли де уллу шаирибизни гьакъында кёп охугъанман, диплом ишим де ону публицистикасына багъышлангъан эди.
Шо заманларда Интернет ёкъ эди чи, шону учун да гьар янгы чыкъгъан китабын бозарып гёзлей эдик.
Пушкинни атындагъы китапханада эсги газетлени япыракъларын айландыра туруп, кёп гюнлер йибергенбиз. Кёп газетни хотгъама тюшдю ва шо заманда мен ону яратывчулугъуна гьашыкъ болдум деме ярай. Гьали де давам этемен…

 – Заманыгъыз етишеми?

 – Бугюнлерде, ону китапларын чыгъарагъанда, магъа шоланы барын да янгыдан охума тюше. Мен алда охугъанларым булан бирге, артда язылгъан асарларын да охуп чыкъдым. Шо буса магъа китап­ланы нечик гезикде ва не къайдада чыгъарма герекге англав бере. Натижада, биз алып тувра алда чыкъгъан кюйде чыгъар­майбыз, темалагъа гёре пайлап, янгы китаплар этип чыгъарабыз. Шоларда гьар адам оьзюне тарыкъ затны тапма болажакъ.
Мисал этип айтайым,­ ону ана тилинде чыгъагъан­ китапланы Россияны илмулар академиясыны Дагъыстанны илму центрыны тил ва адабият институтну коллективи башында Агьмат Муртазалиев де булан этдилер. 10 томлукъ асарлары чыгъагъаны биринчи гезик. Бек уллу илму иш.
Шаирни шиъруларын да бек онгайлы кюйде чыгъаргъанбыз. Оьсюп гелеген яшланы да унутмагъанбыз. Дагъыстанны билим берив министерлигини къасты булан «Мени юрегим тавда» деген аты булангъы яшлар учунгъу китап да чыгъардыкъ. Шондан сонг бизин китапларыбызгъа Петербург экономика халкъара форумда да яхшы багьа берилди.

 − Китаплар чыгъарыла, оланы охуйгъанлар бармы, гьалиги заманда китаплар тарыкъмы?

 – Буссагьатгъы вакътиде тарыкъ. Пачалыкъны янындан адамлагъа китап­ланы аварасыз алып болар йимик имканлыкълар болдурулма гереклиги ачыкъ. Шону учун да кёп тюрлю ишлер этме тюше.
Бизден буса китап къужурлу, арив гёрюнюшлю ва орта багьалы болмакъ талап этиле. Шо ёлда ишлейбиз.

 − Сиз чыгъаргъан китапланы къайдан алма бола?

 − Биз бир-бир маълумат къуралларда этилип турагъан ишлерибиз булан бирге, чыкъгъан китап­ланы гьакъында да язабыз. Шо китапланы бизин китап тюкенден алма бола. Тюкен буса Расул Гьамзатовну орамындагъы Милли китапханабызда ерлешген. Бара-бара китапларыбызны электрон къайдада охума болагъан­ кюйде де этежекбиз.
Китап тюкенлерибиз аз, тенглешдирсек, ахырынчы ердебиз деп айтма герек. Тек китапханаларыбыз бары яхшы, шо имканлыкъны къолламагъа герекбиз. Китаплар янгыз тахшагьарда тюгюл, ерлердеги китапханалагъа да берилме герек. Шо ёлда да ишлейбиз.

 – Тутгъан ёлугъузда уьстюнлюклер ёрайбыз!

 – Савбол!

Лакъырлашывну язгъан

Гебек КЪОНАКЪБИЕВ.