Гьар адамны бир къысматы бола. Биревлер 90 йыллар яшап, авлетлерини ва оланы яшларын да гёрюп, шолай оьмюр берген учун Аллагьгъа уллу тилевлер этип гете. Биревлер буса, къанатлары чиркиген гюмелекдей гююп, умутлары увалып, хыялларын сув алып дегенлей гетелер. Биз оьзюню гьакъында айтма сюеген Камил Абакаров 40 йыл тюгюл яшамагъан, Уллу Ватан давну отунда гююп, шонча сюеген агьлюсюн ва авлетлерин гёрме гьасирет болуп гетген.

 «Кагъызымны отну ярыгъына язаман»…

 Камил Залибекович Абакаров 1903-нчю йылда Темирханшура округну Халимбекавул юртунда тувгъан. Ерли школада башлапгъы билимлени алгъан. Совет гьакимлик гелген сонг юртда 17 йыл ревкомну секретары болгъан.

1922-нчи йылда муаллимлер гьазирлейген курсланы битген ва юртда дарслар берип ишлеген. Арадан 9 йыл гетип, 1931-нчи йылда Дагъыс­тан пачалыкъ педагогика институт ачыла. Камил шонда тюше, битгенде, 1934-1941-нчи йыллар ол Солтан Янгыюртдагъы, сонг Буйнакск шагьардагъы 4 номерли школаланы директору болуп ишлей.

Ону адабиятгъа, язывгъа бакъгъан сюювю муаллимлик касбусундан кем болмагъан. Шо йылларда язгъанлары «Коммунистическое просвещение» деген журналда чыгъып тургъан. 1929-нчу йылда ону «Авамлыкъны къурбаны» деген китабы чыгъа, арадан аз да гетмей, «Халкъ Игити» деген повести де охувчуланы тергевюн тарта. Гьар якъдан да англаву бар Камил Абакаров башлапгъы класланы охувчулары учун хрестоматия да чыгъара.

Сонггъу йылларда Камил Абакаров «Къазават», «Магьачкъала», «Эки ярлы» деген уллу асарлар ярата. Бажарывлу ёлбашчыны Буйнакск шагьарны билим берив бёлюгюню заведующийи этип чыгъарма къарап турагъан заманда, Уллу Ватан дав башлана.

1941-нчи йыл сентябр айны башында агьлюсюн ва 4 гиччи яшын да къоюп, Камил Абакаров гёнг­юл­лю кюйде давгъа гете.

Камил Абакаровну хас курслардан сонг янгы къурулгъан 344-нчю атышывчу дивизияны 1152-нчи полкуна топну командири этип белгилей.

Дивизия 1941-нчи йыл ноябрни ахырында Чебоксары шагьарны боюнда эшелонлагъа юклене, Ногинскиде савутлана ва Люберцы шагьарны боюна йибериле. 1942-нчи йылны башында Калуга областны Извеково-Воронино юртларына ювукъда биринчи давгъа тюше. Шолагъа курсланы битген яш командирлер де къошула.

Январ айны ахырына дивизия Давыдов райондан Мочаловогъа чыгъа, сонг Юхнов шагьарны айланып, Черново-Вышнее юртну боюнда немислеге къатты къаршылыкъ билдире, тек къуршавгъа тюше. Янгыз бир гюн дав этип дивизия 35 офицерин тас эте.

Артда о толумлашдырыла ва шо бойну сакълап, немислени алгъа барывуна къаршы туруп, 1 йыл дав эте. Шо давларда кёп адам оьле, топну командири сержант Камил Абакаров ва дав ёлдашлары оьзлени борчун намуслу кюйде кютелер.

1943-нчю йылны март айына дивизия Калуга областдан немислени артгъа тартылма борчлу эте.

Камил кагъызлар язып, уью булангъы аралыкъны юрютюп тургъан. Шоларда олар дав этген кюйлер толу кюйде язылгъан.

− Анабыз къартыллайгъан къолу булан башгъа адамны хаты булан язылгъан уьчгюл кагъызны да алды, ону гёзлеринде гёзьяшлар бар эди, − деп эсге ала бир язывларында Камилни уланы Абидин. – Биз буса атабыз булан оьктем эдик. Ону давдан гелген кагъыз­ларын нечесе керенлер охуй эдик. Гьар кагъызы − бир байрам. Олар гьали де бизин юреклени толкъунландырып йибере.

 

Камилни кагъызлары

«Салам барыгъызгъа да! Рос­товдан оьтюп, Харьковгъа ба­гъып барабыз. Бары да зат яхшы, бизин дивизияны гелегенин анг­лап, немислер къачалар».

                  05.09.1941 й.

 

* * *

«Мени командирлер гьазирлейген курслагъа йибере. Командирлер болгъанда биз душманны дагъыдан да бек къувма башларбыз. Шо гюнлени чыдамсыз гёзлейбиз. Гьар гюн уьйренивлердебиз, 4 сагьат тюгюл юхламайбыз. Мени булан Буйнакск шагьардан Огиенко деген улан бар, къатыны школада ишлей. Менден кагъыз гелмесе, огъар сорарсыз. Шу кагъызымны да отну ярыгъына язаман…»

23.04.1942 й.

 

Оьзю ишлеген школаны муаллимлерине язгъан кагъыздан:

«Яшланы коммунист ругьда, большевик къаттылыкъда, мекенлешдирип ва къыйынлыкъгъа чыдамагъа уьйретигиз. Охуйгъан­да алгъан сынав мунда бек тарыкъ бола. Шолай мен яш солдатланы да душмандан уьст болма уьйретемен. Оьзюм де гьар гюн пушкам булан немислени къыраман ва техникасын дагъытаман. Тарбиялы яшлар оьсдюрсегиз, бизин гележегибиз маънасыз болмас.

Нетип турасан, аявлу ва сююмлю къызым Вазипат! Сенден кагъыз алып сююндюм. Бешге охуйгъанынгны билгенде, бек оьк­тем болдум…»

12.11.42 й.

* * *

«Бугюн сизден посылка алдым. Кёп савболугъуз, тек оьзюгюзге гюч бола буса, йибермегиз. Маржан, шулай вакътиде яшланы гийиндирмек, ашатмакъ ва яшатмакъ учун бек къыйын, тек сен шоланы кютесен. Савболгъун… Тезде дав битер, биз сав бусакъ, бары да зат болар…»

26.12.42 й.

* * *

«Гече де, гюн де токътавсуз авур давлар юрюле. Март айны тогъузундан 21-и болгъанча, немислени 50 чакъырымгъа артгъа ташладыкъ ва 34 юртну азат этдик. Гьали бир агъачлыкъдабыз. Пушкама снарядлар тие туруп, 5 ерде тешиги бар. Кёп адамыбыз оьлдю, гьайран иш тюгюлмю, мен сав къалдым. Алгъа чапмагъа деп буйрукъгъа къарагъанбыз».

       21.3.43 й.

* * *

«Бирденден, елни улувуна къошулуп, баргъан сайын ювукъ болагъан танкланы тавушу эшитилди. Олар тюзюлюп бир бой булан гелелер, арты булан пехота да бар. Бу «ташгъынны» токътатма болар гюч ёкъдур, олар къаршы тургъанланы таптап гетер деп эсинге геле, тек совет артиллеристлер бирденден дагъытывчу атышывдан сонг танк­ланы кёбюсю яллама башлады. «Ташгъын» токътады ва артынъерли «акъма» башлады.

Къагьрулу давлардан сонг шып­лыкъ тувду, шондан пайдаланып, сизге кагъыз язаман. Шу кагъыз гёзлеримде гёзьяшлар булан языла: дав башлангъандан берлиги къурдашым Огниенкону тас этдим.

Маржан, яшланы языкъ болма къойма…»

03.04.1943 й.

* * *

«Вазипат, сен атанга неге язмайсан? Охувларынг нечикдир? Биз сени булан ярыш билдирген эдик чи: сен нече яхшы къыйматлар аласан, мен нече фашистни оьлтюремен? Къарарбыз, ким утар… Муаллимлеринге менден салам айт. Сени кёп сюеген атанг».

27.04.43 й.

* * *

«Оьтген заманны ичинде пушкамдан уруп 5 пулемётну ва югю булангъы 7 автомашинни дагъытдым ва 70-ден де артыкъ немисни оьлтюрдюм. Чапгъын этивде яра алгъан эдим, гьали къолай болуп тураман. Немислени къырып битдирип туражакъбыз..».

05.05.43 й.

* * *

«Биз гьали алгъа чабабыз, гьар гьужумубуз Уьстюнлюкню гюнюн ювукълашдыра. Гьалиге яхшыман, тек гележекде не боларны билмеймен.

Абидин! Атанг конвертни уьс­тюндеги йимик пушка булан немислени къырып тура.

Тюнегюн-бугюн къыргъынлы давлар юрюлдю. Гьар гюн немислени 10-15 чакъырым артгъа ташлайбыз. Тюнегюн 3 къурдашымны тас этдим. Оьзюм атышып немислени «тигр» танкын яллатдым. Бек къыйын дав юрюлдю, тек биз утдукъ. Шолай вакъти бары да арыгъанынг тайып къала. Маржан! Кагъызлар яза туругъуз, яшланы языкъ этме…»

Август айны башы, 1943 й.

 

Камилни 1943-нчю йыл 19-нчу августда язгъан кагъызы ахырынчы болуп къала…

 

* * *

Маржан, биз гьали къагьрулу давлагъа гьазир болабыз. Биз немислени дагъытарбыз ва топурагъыбызны душманлардан та­залап, уьстюнлюк булан уьйге къайтарбыз.

Маржан, яшланы абургъа лайыкъ­лы болардай тарбияла. Ва­зипатны ва Абидинни охувдан айырма.

Уланым Магьаммат! Сен яшланы уллусусан, мени сагъа умутларым уллу.. Вазипат ва Абидин! Сиз мени гиччилеримсиз, охугъуз, сыйлы болугъуз, анагъызгъа абур этигиз.

Маржан, Магьаммат, Нажабат, Вазипат, Абидин мени тапшурувларымны инкар этмегиз, гёнгюнден билигиз. Мен шу кагъызны блиндажда суратларыгъызны алдыма да салып язаман. 5 керен къыргъа чыгъып, постлардагъыланы тергеп тураман. Олар мени буйрукъларымны сёзсюз кюте. Сиз де шолай болма герексиз.

Къайнар саламлар булан атагъыз Камил.

19.08.43 й.

Шу ону васият кагъызы йимик болгъан: арадан 2 жума гетип, Маржанны атына башгъа хат булангъы уьчмююш кагъыз геле. Ол къартыллай туруп ача..

 

«344-нчю атышывчу дивизияны 1152-нчи полкундагъы топну командири, сержант Камил Залибекович Абакаровну агьлюсю!

Мен Камил булан бирге 2 йылдан да артыкъ дав этдим, агъа-ини йимик турдукъ. Гьали шо ювукъ адамымны тас этдим. 1943-нчю йыл 31-нчи августдагъы чапгъында Камил Абакаровну башына оьлюр яра тийди, ол къоччакъ улан эди, шолай оьлме де оьлдю.

Биз ону абурлап, Калуга областны Спас-Деменский районну Лазинки деген юртуну янындагъы къардаш къабурларда гёмдюк».

 

Къолунда яшлар да булан къалгъан Маржангъа бек къыйын бола, тек ругьдан тюшмей. Авлетлери де атасыны васиятына амин болуп оьселер. Олар оьсе туруп, агьлюню яшаву къолайлаша. Охуйлар, билимлер алып, тюрлю-тюрлю касбулагъа ес бола. Магьаммат аш заводда экспедитор болуп, Абидин «Луч коммунизма» деген газетни мухбири, Нажабат ва Вазипат муаллимлер болалар.

Гьали оланы яшлары ва торунлары адамлагъа пайдалы болуп яшайлар ва уллатасыны кагъызларын охуп, оланы йыракълардан гелген насигьат йимик къабул этелер.