М. МИНАТУЛЛАЕВ къумукъ охувчугъа шаир, прозаик, таржумачы гьисапда белгили. Ол ата юрту Тёбен Къазанышда орта школада охугъан сонг Магьачкъаладагъы ДГУ-ну тыш тиллер уьйретеген факультетин охуп битдирген. Ата юртуна, оьзю охугъан школагъа гелип муаллим болуп ишлеген.

Школа чагъындан тутуп ол адабиятгъа гьашыкъ болуп оьсе. Шиърулары, хабарлары, макъалалары «Ёлдаш» газетде, «Тангчолпан» ва «Къарчыгъа» журналларда чыгъа. Орусчагъа таржума этилип «Дагестанская правда» газетде, «Дагестан» журналда бериле. Авторну яшавдагъы кемчиликлени, нукъсанлыкъланы танкъыт этеген кюлкюлю сатира шиърулары, масаллары, хабарлары охувчуланы айрокъда тергевюн тарта.

М.Минатуллаев – РФ-ни журналистлерини союзуну члени. 1997-нчи йылдан тутуп, Россияны язывчуларыны союзуну члени. Дагъыстан Республиканы ат къазангъан муаллими. Ону «Бёрю ва Къозу», «Гёнгюревлер», «Балкъыйгъан юлдузубуз», «Деврюкген девюрлер» деген атлар булан айрыча китаплары да чыкъгъан.

Гьали шаирибизни 85 йыллыкъ юбилейи булан къутлап, охувчуланы тергевюне шиъруларыны бир бёлюгюн беребиз.

Я. БИЙДУЛЛАЕВ.

 

ГЬЕЙЛЕР, ИНСАНЛАНЫ

БАШЫНДАГЪЫ ГЬАЛ

 

Гьейлер, инсанланы башындагъы гьал,

Хужу, жанкъардашдан артыкъ акъча-мал.

Савунда къалдырып негьакъ хатирин,

Сайки,оьлген сонг «биле хадирин».

 

Гьейлер, инсанланы башындагъы гьал,

Бир гьава сатыла иш, орден, медаль.

Илмуда ва ишде алагъан атлар.

Халкъны байлыгъы, олай кёп затлар.

 

Гьейлер, инсанланы башындагъы гьал.

Яшав – ув кёплеге, тек бирлеге – бал.

Хасмушлар туралар яшавну сюрюп.

Сайки, бек «бажара» илбислер «юрюп».

 

Гьарамгъа къара гюн къобажакъ бир гюн:

Иншаллагь, тангала, не бирисигюн.

Тюзлюк уьстюн гелип, юрек болур ял,

Таяр инсанланы башындан бу гьал.

 

ЧЁП ОТЛАР      

 

Гьабижай чачылгъан уллу тарлавгъа

Къарап ойлашасан: ессиз къалгъанмы?

Ёгъесе, сюрме де, чачма да чачып,

Къуллукъсуз къоймагъа гьайгев болгъанмы?

 

Тарлавда бадырап, къутуруп гетген

Масесги, ажырыкъ, донгузтегенек…

Сарилик авруву бардай саргъайгъан

Гьабижай оьсмейли болгъан хорденек.

 

Берекет бадырар эди, эгер де

Тарлавдан ёкъ этген буса чёплени.

Къуруду берекет бизин элде де,

Къутурма къойгъангъа чёпдей типлени.

 

КЪОЛЛАР

 

Къоллагъа мен къол деп нечик айтайым,

Этмей буса къолдан гелген рагьмуну?

О къолланы, айт чы, несин макътайым,

Тутуп бувма къабул буса пагьмуну.

 

Оьзюнг ойлаш, къол боламы неден де.

«Магь» деп айтмай, даим «бер» деп турагъан.

Йыгъылгъангъа къол узатма герекде,

Гёрмемишлик этип бетин бурагъан.

 

Огь, къоллар бар, мурдар къоллар, аламны

Гьакъ Есини иши булан ойнайгъан.

Сыйлы Аллагьны азиз къулу – адамны

Къойдай союп къанын ичсе тоймайгъан.

 

Къоллар чы бар, воллагь, къоллар сыралы

–Чомарт, гьалал алтын къоллар къатывлу.

Берекетли ва рагьмулу къолларсыз

Болмас бизин яшавубуз татывлу.

 

АЗИРЕЙИЛ, АЛА БУСАНГ…

 

Азирейил, ала бусанг урушбат,

Сагъа сувдай агъар эди бары зат:

Алтын, инжи, бир-бир хали-халчалар,

Доллар йимик сыйлы-сыйлы акъчалар.

Байлар сагъа сюркючлейин ягъылып,

Къуйрукълайын къалар эди тагъылып.

Гьар минутда чабар эди янынга:

Башюстде, айт, не герек деп жанынга!

Къарар эдинг о замангъы барышгъа.

Мал есилер чыкъгъан уллу ярышгъа:

Савгъат этер эди гьайбар къалалар,

Дёрт де яны – бавлар, чечек талалар.

Пачалар чы, этип башыны гьайын,

Къасткъылышып сени къолгъа алмагъа,

Пачалыгъын берер эди савлайын.

 

КЪОЯН ВА ГЮЙРЮЧ

 

Орманда чабып барагъан Къоян

Гюйрюч терекге уруна яман.

Башы авуртуп болгъанда бек гюч,

Къоян сёгюше: – Авлия Гюйрюч!

Чийинг къурунгдан яллайгъан гючлю.

Нетгенмен мунча болмагъа оьчлю?!

– Кимдир авлия, ойлаш бир оьзюнг?

Этинден шорпасы татывлу Къоян.

Урасан башынгны, бар тура гёзюнг,

Авлия экенинг шондан да аян!

 

 

Авлияман деп бирев этмей кант.

Гьакъыллыман деп бары эте ант.

 

ТЮЛКЮ КЪУРДАШЛЫКЪ    

 

Гюнжувакъда, эртен тез, бир орманда

Хабарлайлар Порсукъ да ва Къоян да:

– Достум, Порсукъ, болмайман англамагъа.

Тюлкю залим ёл салгъан Къабанлагъа.

Оьмюрюнде танымайгъан къабагъын,

Болгъан гьатта гёзюн юмуп табагъан.

Тюгюлмеди ол Бёрюню ювугъу,

Ашатагъан тюшген хораз-тавугъун?!

– Къоян, пакъыр, билмеймисен илбисни,

Даим алып айланагъан ийисни?!

Тюлкю гьали Бёрюню лап ташлагъан,

Чалгъылагъа сырлыкъмагъа башлагъан,

Ишден тая, дейлер Бёрю «къурдашы»,

Къабан бола, дейлер, орманны башы…

 

ИТ ВА ЭШЕК

 

– Гьар гюн ишлейсен танг булан туруп,

Есибиз билмей бир хадирингни.

Чёкдюрюп къоя сыртынгны уруп –

Бир де ойламай ол хатирингни,

Ашавунг десенг – даим къаткъылыкъ.

Ятывунг буса – бир эсги аран, –

Деп Ит Эшекге чанча къасткъылып,

– Тек мени буса бек сюе гьайран,

Ушанып тюгюл айтмай атымны.

Башымны сыйпай, сыйпай сыртымны.

Эпсиз ушата хасиятымны.

Чарх берип къоя савлай кююнде,

Турушум даим ону уьюнде! –

Деп Ит макътанып йиберди алай.

Тек Эшек ону пысдырды булай:

– Ачкъарынгъа тайышдырып къорлукъ да,

Бугюн гючлю оькюресен айрокъда.

Барып энни этиклерин яласанг,

Тюшер гьатта соруп къойма къуйрукъ да.

 

ПОРСУКЪ — ФРОНТДА

 

Юрюле къызгъын дав. Фронтда жанлар:

Арсланлар, Порсукълар, Пиллер, Чагъанлар..

Атышыв башланып бюдюреп, къоркъуп,

Гирме тешик тапмай турагъан Порсукъ,

Шарт деп гирип гете бир гиччи инге

–Етти къат ерни тюбюне синге.

…Бираздан токътала орманда давлар.

Уьстюнлюк саялы – уллу йыбавлар!

Ашама, не ичме инде зат ёкъгъа,

Семиз Порсукъ азып болса да юкъкъа,

Гирген тешигинден болмай ол чыгъып,

Талаша, тырнаша эпсиз талчыгъып…

 

Инде яшаса да оьлюмден къоркъуп,

Шо инни ичинде жан берди Порсукъ.

 

САКЪЛАВЧУ КУЛАЙ

Бахчаны сакълама салгъан Кулайны,

Сакълавда оьтгерип бара сав яйны.

Кулай жибинлеге эпсиз къатыла,

Артындан чаба, тутма атыла.

Бахчада айлана чарлакъдай Гамиш,

Кулай буса ону бола гёрмемиш.

 

МУШАЙ ВА ЧАЛГЪЫ

 

Чала гелеген Чалгъыгъа Мушай

Ювукъ болгъанда сёйлене шулай:

– Бу не къадагъа? Бизге не дейсен?

Неге сен бизин къырып тербейсен?

– Ата пешем чи: тоюп болмайман,

Яман кююмню къоюп болмайман.

 

СЕНСИЗ БИЗГЕ ВЁВ ВА ЯШАВ

 

Сав адамны отав уьйдей безейген,

Гюнеш, сенсиз къайда бизге бу яшав.

Шавла берип гюмез кёкде гезейген,

Гюнеш, сенсиз дюньябызгъа вёв ва шав.

 

ЖЕННЕТГЕ ОШАР

 

Нарыстадай гьалал рызкъы ашасакъ,

Сабий яшдай ялгъан айтмай яшасакъ.

Гьар ким къуллукъ этсек асил негетге,

Дуллу-дюнья ошап къалар женнетге.

 

ОЬМЮРЮ УЗАКЪ

 

Йыллар сайын артса тюгюл абуру,

Гьакъ йыр оьлмей, ёкъ гьакъ сёзню къабуру.

Дюр, исбатлай гьар-бир йыры Къазакъны,

Гьакъ сёзлени оьмюрю кёп узакъны.

 

ИНСАНЛАР «АЗДЫ»

 

Яшавму бу – къурдаш ёкъда, дос ёкъда?!

Бар биргине телевизор – «нишанлар».

«Демократлар» баш болгъанлы бу якъда,

Тазза «азып» битди хари, инсанлар.