Ат туягъын тай басар

Бизин къумукъларда аталары, уллаталары башдан гечирген яшав ёлларына, оланы адат, къылыкъ, тарбия берив мердешлерине амин къалып, олардан уьлгю алып оьмюр сюреген агьлюлер аз тюгюлю бугюнлерде айрыча гёрюнюп тура. Алдагъы гюнлерде Атланавул юртда яшайгъан уллу ва гёрмекли тухумну вакили Гиччихан Сунгуров булан ёлугъуп оьтгерген лакъырыбыз шо оюбузну дуруслугъун мекенли этип токъташдыра.

Мени мурадымны англап, ла­къыр башланып да битгинче, ол оьзюне хас оьзтёрече саламатлыкъ булан: «Бизин гьакъыбызда язар йимик этгенибиз де ёкъ, атабыз къойгъан Гиччихан атым булан гьар заманда да гиччи кюйде тургъанбыз!» – деп баш къачырма къарады. Аталарыны гьакъында сёз чыкъгъанда буса, ол къанатлар чыгъып къалгъандай иштагьланып хабарлама гиришди.
– Оьтген асруда болуп гетген немис-фашистлер булангъы къыргъын давда бизин Сунгуров тухумдан алты адам: Магьамматсайит, Басир, Абдулкъадыр, Сунгур, Абдурагьим, Зиявутдин ортакъчылыкъ этгенлер. Оланы бири ана Ватаныбызны аманлыгъын сакъламакъ учун юрюлген къанлы ябушувларда азиз жанын къурбан этип, къайтмай да къалды. Къалгъан бешевю санларында сызлайгъан яралары да булан, сав-сакъатлар болуп гелгенлер. Санлары дав салгъан яралардан толса да, олар гьеч бюдюремеген, менлигин тас этмеген, ана Ватанын якълап, сакълап болгъанына оьктемлигин сёндюрмей оьмюр сюргенлер.

Атабыз Зиявутдин Сунгуров, о замангъы Муслимавул юртда 1915-нчи йылда тувгъан, Сталинни атындагъы колхозда овощлар оьсдюрюв булан машгъул бригадада арбачы болуп ишлеген. 1938-нчи йыл Къызыл Армияны сыдраларына чакъырыла, сержантны чининде къуллукъ эте. Болжалы битип, янгы агьлюсюне къайтып турагъанда, Уллу Ватан дав башланып, гене де фронтгъа гете. Смоленск фронтда гвардиячы атышыв дивизияны 131-нчи полкунда бёлюкню командири болуп душмангъа къаршы ябушувларда ортакъчылыкъ эте. 1942-нчи йылны январ айыны 17-нчи гюнюнде Смоленск шагьарны боюнда юрюлген къыргъында гюлле тийип, авур яралана, уьч айлар госпиталларда ятып, 2-нчи группалы сакъат гьисапда уьюне къайтма борчлу бола, – деп хабарлай Гиччихан. – Атам Ватан давну 1 даражалы ордени, «Дав Макътавлугъу учун», «Уллу Ватан давда фашист Германиядан уьст болгъаны учун», «Загьмат Макътавлугъу» деген ва кёп санавда юбилей медаллар булан савгъатлангъан.

Зиявутдинни бажарывлу иш юрютегенин гёз алгъа тутуп, ону колхозда къойчуланы одаманы этип белгилегенлер. Агьлюсю, Сталинавул колхозну алдынлы звеночусу, гьабижай оьсдюрювню герти устасы гьисапда ВДНХ-ны эки керен ортакъчысы болгъан Патимат булан бирге олар уьч уланны ва эки къызны тарбиялап, билим берип аякъгъа миндиргенлер.

Исамутдин – бу агьлюде тувуп оьсген 5 авлетни уллусу. Ону уланы Абидин асгер къуллугъун кютюп къайтгъандан берли, полицияда, сонггъа таба Росгвардияны сыдраларында чалыша. Украина бойда болуп турагъан дав гьаракатны биринчи гюнлеринден тутуп, ол Запорожск областда ёлдашлары булан бирге къуллукъ эте. Тапшурувланы оьр даражада, намусу булан кютегенин, оьзюн айрыча къайратлы тутагъанын гьисапгъа алып, Россия Федерацияны Президентини къарары булан Абидин Сунгуров «Къоччакълыгъы учун» деген медальгъа лайыкълы болгъан.

Зиявутдин ва Патимат Сунгу­ровланы агьлюсюнде тувуп оьс­ген Гиччиханны да оьзтёрече яшав ёлу, къысматы бар. Ол 1975-нчи йыл Атланавул школаны битдирип, Дагъыстан пачалыкъ педагогика институтда билим алывун узата. Асгер къуллугъун Украина бойда артиллерияны бёлюклеринде кюте, лейтенант чини булан къайта. Атланавул юрт Советни секретары болуп 6 йыл ишлей, Буйнакск шагьарда­гъы юрт хозяйство техникумну бухгалтерлер, сонг буса Дагъыс-тан халкъ хозяйство институтну экономистлер гьазирлейген факультетлерин заочно охуп битдире, районну налог идарасында бёлюкню ёлбашчысы болуп 25 йыл чалыша. Буссагьатгъы вакътиде ол Буйнакскидеги экономика ва далапчылыкъ коллежде яшёрюмлеге дарс берив булан машгъул.

Чинкдеси, Гиччиханны ва Буйнакскидеги яшлар поликлиникада участ-ковый медсестра болуп ишлейген агьлюсю Равгьанны тийишли тарбия, билим берип оьсдюрген уланлары булан оьктем болма толу гьакъы бар. Олар аталарыны насигьатларына къулакъасып, къылыгъын­ сакълап, гиччиге-уллугъа эдеп, гьюрмет этип, намуслу болуп торайгъанлар.

Уланланы уллусу, уллатасыны аты къоюлгъан Зиявутдин 1996-нчы йылны 6-нчы февралында тувгъан, юрт школаны, юрт хозяйство техникумну ва Белгородда университетни юристлер гьазирлейген факультетин оьр къыйматлар булан битдирген. Владивостокда асгер къуллугъун кютюп къайтгъан. Дыгъар байлап асгерде къуллукъ этегени де уьч йыл бола. Артдагъы бир йылын ол Украина бойда асгер борч­ларын кюте туруп оьтгере.

Уланланы экинчиси Аселдер 1997-нчи йыл тувгъан, юрт школаны ва юрт хозяйство коллежни охуп битдирип, асгерде зенит установкаланы механик-гьайдавчусу гьисапда къуллукъ этип къайтгъан. Уьч ай алда ол ата-анасына Украина бойдагъы асгер бёлюклерде гёнгюллю кюйде къуллукъ этме сюегенин билдирген ва гьали Луганскиде асгер борчун кюте.

Бизин элде, юртда, агьлюлерде Ватангъа къыйын гелген, намус тюшген гюнлерде, «гьайт!» дегенде, «вайт!» деп айтып чыкъма гьазир турагъан уланлар, къызлар оьсе туруп, гележегибиз парахат ва насипли болажагъына инамлыкъ да арта.