Ленинни ордени 1930-нчу йылда токъташдырылгъан. 1941-нчи йыл болгъанча шо орден булан 6500 адам савгъатлангъан, Совет Союз бузулгъанча шо санав 43 мингден де оьтген. 11 керен Ленинни ордени булан Совет Союзну маршалы Дмитрий Устинов савгъатлангъан.
Уллу Ватан давну йылларында уьлкени инг де оьр савгъаты булан савгъатлангъанланы арасында къумукъ уланлар да бар.
Абусайит ИСАЕВ 1909-нчу йылда Темирханшура округну (гьали Буйнакск район) Дёргели юртунда сабанчыны агьлюсюнде тувгъан. Атасыз къалгъан уьйню уллусу Абусайит яшлайын загьматгъа къуршала. Буйнакск шагьардагъы интернатда охуй, битгенде Магьачкъаладагъы зооветеринар техникумгъа тюше. 1929–1932-нчи йылларда ветеринар институтда охуй ва Дагъыстанда юрт хозяйство наркоматда гьайван доктор болуп ишлей.
Арадан 2 йыл гетип ол Ленинградгъа гёче ва шондагъы медицина институтгъа тюше. Охуп битгенде асгерге чакъырыла ва врач болуп гьава-десант бригадада къуллукъ эте. Парашют спортну устасы болгъан Абусайит асгер яшавгъа тез гьаллаша.
Бир керен парашют булан атылагъанда ёлдашыныки ачылмай, парашют атылывдан спортну устасы Абусейит ону къагъып тута ва экевю де сав-саламат тюшелер. Шондан сонг къумукъ уланны абуру дагъы да бек арта.
Финлер булангъы давну ортакъчысы 2-нчи ранглы асгер врач Абусайит Исаев яралыланы бакъмакъ ва оьлюмден къутгъармакъ учун гечесин-гюнюн бир этип чалыша. Ол къуллукъ этеген 201-нчи гьава-десант бригада Украинагъа йибериле, давну алдында буса Латвиягъа гёчюрюле.
Уллу Ватан дав башлана. 3-нчю ранглы врач Исаев давну башлапгъы йылларында багъып ва операция этип юзлер булан адамланы къолай этген.
Шолай бир гезик госпитальны янында мина атыла ва операция этип турагъан Абусейитни яралай. Ол шогъар да къарамай, операциясын давам эте. Бирни тюгюл, авур деп гьисапланагъан 7 адамны оьлюмден къутгъара, тек къаны агъып оьзю де гечине. Абусайитни игитлиги гьакъда саратовлу шаир Н. Соколов «Сайитни еллери» деген поэма, А. Тихонов буса «Тав эллени уланы» деген очерк язгъанлар.
Шо ва башгъа игитликлери учун ол оьлгенден сонг Ленинни ордени булан савгъатлангъан. Смоленск областны Угранск районунда оьзю операция этип тургъан Всходы деген юртда гёмюлген.
Ватандаш ва Уллу Ватан давну йылларында оьзюню къоччакълыгъы булан эл арада танывлу болгъан халимбекавуллу Биякъай НАЖУБАЕВ яшлайын къатарбаш улан болгъан. Ол 1919-1920-нчы йылларда Кавказ атлы корпусуна къошулуп, Деникинни асгерлерине къаршы ябушгъан. 1920-нчы йылда Царицыногъа ювукъда юрюлген шолай ябушувланы бирисинде ону аягъына яра тие. Къолай болгъанда, Б. Нажубаевни Буйнакскидеги военкоматгъа ишге чакъыралар. 19 йыллыкъ чагъында ол комсомолгъа да къабул этиле, сонг ону Краснодар шагьаргъа Темиркъазыкъ Кавказ кавалерия школагъа охума бакъдыра.
1930-нчу йылда бу школаны Биякъай уьстюнлю кюйде тамамлай ва Магьачкъаладагъы кавалерия полкну взводуну командири этилип алына. 1931-нчи йылда партияны тапшурувуна гёре Гатчина шагьаргъа лётчик-наблюдателлени 4 айлыкъ курсларына геле. Шондан сонг ону авиаотрядгъа къабул эте. Шолайлыкъда, Б. Нажубаевни Къара денгиз флотну Дав-Гьава гючлерини авиациясындагъы асгер къуллугъу башлана.
Уллу Ватан давну йылларында ол авиабазалагъа ёлбашчылыкъ этип тургъан 45-нчи, сонг 4-нчю истребительный авиадивизияны командирини заместителини борчларын кютген.
Ол ёлбашчылыкъ этген 45-нчи авиабазаны самолётлары 9 минг керен дав тапшурувларда ортакъчылыкъ этген. Давну башлапгъы эки де йылында шо авиабаза оьзю ерлешген ерлени 7 керен алышдыргъан.
Базаны сакълавчулары немислени кёп самолётун яллатгъан. Биякъай Нажубаев оьзю де нечесе керен яралангъан.
Ватанны герти якълавчусу, къоччакъ полковник Биякъай Нажубаев яшавуну 31 йылын асгер къуллукъгъа багъышлагъан. Ол Ленинни, 2 Къызыл Байракъ, 2 Къызыл Юлдуз, Ватан давну 2-нчи даражалы орденлери ва кёп санавдагъы медаллары булан савгъатлангъан.
Отставкагъа чыкъгъанда агьлюсю булан алимлер бола ва Кисловодскидеги университетде дарс берип ишлейлер.
Биякъай Нажубаев 1977-нчи йылны октябр айында гечинген. Шулай къоччакъ уланлар Ватанына гьалал къуллукъ эте ва оланы игитлиги яшёрюмлеге уьлгю бола.
Магьаммат-Загьир БАЙМУРЗАЕВ 1914-нчю йылда Хумторкъали юртда тувгъан. Яшлайын ата-анасы оьлюп, ону иниси де булан Буйнакск шагьарда яшайгъан атасыны къызардашы Написат Маликова сакълагъан.
Мунда Магьаммат-Загьир школаны, сонг техникумда бухгалтер-экономист курсланы бите. Буйнакск аманат касда ишлейген жагьилни 1938-нчи йылда асгерге чакъыра. Украинагъа тюшген Магьаммат-Загьир гиччи командирлер гьазирлейген курсланы битдире ва сержант чинде пулемёт бёлюкню командири бола. Бёлюгю булан ол финдер булангъы давда ортакъчылыкъ эте ва «За отвагу» деген медаль булан савгъатлана.
Старшина чинде уьйге къайтгъан Магьаммат-Загьир Баймурзаев дав башланып экинчи гюн Буйнакскидеги асгер-пехота училищеге тюше. Къысгъа курслардан сонг Дагъыстанда топланагъан 91-нчи атышывчу дивизияны 613-нчю атышывчу полкуну пулемёт взводуну командири болуп салына.
Ол къуллукъ этеген дивизияны Сталинградны боюна сала. Шо шагьарны алмакъ учун не гючлер барны билмек учун, дивизияны командирини орунбасары полковник Л. Покровскийге душман елеген ерлерде терен разведка этмек тапшурула. Оьзюню 200 адам къуршалгъан отрядына ол лейтенант М-З. Баймурзаевни ва ону 10 пулемётчигин де ала.
Тапшурувну кютюп къайтып гелеген отряд немислени уллу асгерине къаршы бола. Покровский М-З.Баймурзаевни чакъыра ва топлангъан маълуматланы дивизиягъа етишдирмекни буюра.
1942-нчи йылны август айыны 24-ю. Булар Уманцево юртну янына етишгенде немислени уллу отрядына къаршы бола ва давгъа къуршала. Ол маълуматланы башгъасына тапшуруп, оьзю оланы къорума къала. Шоссагьат гранаталар ташлап, 3 машиндеги немислени атылта. Немислер оьзлеге къаршы уллу асгер бар деп гьисап эте ва миномётлар булан атыша. Ахырынчы тынышына ерли дав этген къоччакъ уланлар шо ерде жан берелер. Башында командири де булангъы 4 солдат шо ерде немислени 75 адамын оьлтюрген ва 3 машинин яллатгъан. Шо игитлиги учун къумукъ улан, лейтенант Магьаммат-Загьир Баймурзаев оьлгенден сонг Ватанны инг де оьр савгъаты гьисапланагъан Ленинни ордени булан савгъатлангъан. Игитлер шо юртну боюндагъы къардаш къабурларда гёмюлген. Магьаммат-Загьир Баймурзаевни аты Буйнакск шагьарны бир орамына ва Къоркъмаскъаладагъы янгы школагъа да къоюлгъан.
Халкъ арада «Днепрни игити» деп белгили Рашитхан ДАВУТОВ 1908-нчи йылда Эндирейде тувгъан. Юртдагъы школаны, сонг Буйнакскидеги педагогика техникумну битдире. Тюрлю-тюрлю ерлерде муаллим, комсомолну райкомуну секретары, Хасавюрт районну билим берив бёлюгюню заведующийи болуп ишлей. Давну алдындагъы йылларда Рашитханны Хасавюртдагъы педучилищени директору этип сала.
Давгъа гёнгюллю кюйде гетген Рашитханны командир курсларда бираз да охутуп, 1020-нчы атышывчу полкну замполити этип йибере.
Шо полк Тула бойлардагъы къыргъын давларда ортакъчылыкъ эте. Рашитхан булан дав этген И.Тихонов булай яза: «Студенец деген ерни немислер уллу беклик этген ва шону алмакъ учун бизин батальонну салды. Солдатланы ругьландырып, алгъа биринчи политрук Рашитхан Давутов чапды. Бизин батальон алдан, биревюлери артындан айланып, немислени беклигин араладыкъ. Шо давда немислени 5 «фердинандын» яллатдыкъ, эки уллу пушкасын, кёп санавдагъы пулемёт-автоматын алдыкъ, ингдеси, 280 немисни оьлтюрюп, 65-евюн есир этдик. Шонда гёрсетген игитлиги учун кёп адам савгъатланды, политругубузгъа буса Къызыл Юлдуз орден берилди».
Яраланып къолай болгъан Рашитхан оьзюню къоччакълыгъын Днепрни оьтегенде де гёрсете. Ону гьакъында Дагъыстанны халкъ шаири А-В.Сулейманов:
«Гьайт уланлар, алдыбызда – Днепр,
Ону зем-зем сувларындан
ичейик»,– деп язгъан.
Рашитханны ахырынчы кагъызы оьлме 2 гюн къалгъанда, 1943-нчю йыл 23-нчю октябрде язылгъан. Ол Ватан давну II даражалы ордени булан савгъатлангъанны ва подполковник чинге гёрсетилгенни билдире.
Рашитхан Днепрни алывда гёрсетген къоччакълыгъы учун, оьлгенден сонг Ленинни орденине гёрсетилген болгъан, тек берилмей къалгъан.
Днепрни ариги янына чыкъмакъ учунгъу давда 417 323 адам оьлген ва 1 269 841 адам яралангъан, шоланы арасында бюдюремей, биринчилерден болуп Днепргъа тюшген ва солдатларына ругь берген эндирейли Рашитхан Давутов болгъаны юртлуларын чы нечик де, савлай къумукъ халкъны да оьктем эте.
