Бизин республиканы юртларында ва шагьарларында иш гёреген къурумлары юрютеген ишни гьакъында газетибизни бетлеринде тийишли кюйде аянлыкъ-баянлыкъ берилип гелген. Шоланы арасындан аманлыкъны болдурагъан ва ихтиярланы якълайгъан къурумларыны къуллукъчуларыны агьамиятлы гьаракаты да гёзден гечирилмей къалмай. Бу гезик де «Ёлдашны» бёлюгюню редактору Къарабудагъгент районну прокурору Рашитхан РАШИТХАНОВ булан ёлугъуп этген лакъырлашыв тюпде охувчуланы тергевюне бериле.
Алгъа салынгъан борчлар
– Рашитхан Къазбекович, прокуратураны алдына салынгъан умуми борчлар булай да англашылмай къалмай. Тек бизин лакъырны башлай туруп, сиз ёлбашчылыкъ этеген район прокуратураны къуллукъчулары кютеген аслу борчланы эсгерип сёйлесегиз умпагьатлы болар деп эсиме геле.
– Бугюнлерде районну прокуратурасыны алдына бир де туварып къоймагъа ярамайгъан масъалалар салынгъаны гьакъда айтмагъа бажарыла. Ватандашланы ихтиярлары къыйыкъсытылмай не къадар сакъланагъанына тергев болдурув шоланы арасында инг агьамиятлыларындан гьисаплана. Шону булан бирге, башгъа ерлерде йимик, районну прокуратурасыны къуллукъчулары да яшланы, бизин уьлкеде ва ондан тышда болуп гетген савутлу пелекетлени ортакъчыларыны, сакъатланы ихтиярларын якълавгъа, жинатчылыкъланы ва урушбатчылыкъны алдын алывгъа, олай да айлана якъны къоруп сакълавгъа байлавлу мекенли иш юрюте. Шондан къайры да, гьар тюрлю даражалы бюджетлеринден бакъдырылагъан акъча маяланы законланы бузмайгъан кюйде харжлавгъа, мал-мюлк якъдан ватандашланы ихтиярларын болдурувда низамны сакълав да бир де гёзден тюшмей.
Ватандашланы ва иш есилени арасында загьмат аралыкъланы тюзевлю болдурувгъа берилеген тергев де бир де осаллашмагъан. Шо гьакъда айта туруп, артдагъы вакътилерде бизин районну идараларында, къурумларында айлыкъ загьмат гьакъны токъташдырылгъан болжаллардан тайышып, гечигип тёленген гезиклер бир де болмагъанын эсгермеге бажарыла.
– Сиз оьрде де эсгерип гетген йимик, районну прокуратурасыны къуллукъчулары жинаятчылыкъны ва урушбатчылыкъны алдын алывгъа аслу тергевюн бакъдыргъан. Оланы шо якъдан алгъандагъы гьаракатыны гьасиллери нечикдир? Гетген йылны натижаларын гёзден гечиргенде, Къарабудагъгент районда жинаятчылыкъ ишлени санаву артагъаны, не де кемийгени гьис этилеми?
– Жинаятчылыкъны ва урушбатчылыкъны алдын алывгъа байлавлу юрютеген гьар гюнлюк гьаракатында районну прокуратурасыны къуллукъчулары ерли муниципал гьакимлик, олай да аманлыкъны болдурагъан къурумларыны вакиллери булан бирге иш гёре. Гетген йылдан эсе жинаятчылыкъ ишлени санаву шайлы кемигени гёрюне. Ачыкълашдырып айтгъанда, гетген 2022-нчи йылда Къарабудагъгент районну юртларында 262 жинаятчылыкъ иш гьисапгъа алынгъан. Шо буса алдагъы йыл булан тенглешдиргенде 112-ге аз болуп токътай. Шоланы да 234-сюню уьстю ачылып, кимлер этгени белгили болгъан.
Шону булан бирге, авур ва айрыча авур жинаятчылыкъланы санаву да кемиген. Демек, гетген йылда гьисапгъа алынгъан шолай 143 жинаятчылыкъ ишлени аслам пайыны да уьстю ачылгъан. Шо да, мен гьисап этеген кюйде, кёбюсю гьалда жинаятчылыкъ ишлени алдын алмакъ учун ватандашланы, олай да ёлбашчы къуллукъларда чалышагъанланы арасында ёрукълу юрюлген англатыв ишни натижасы болуп токътай. Баргъан сайын гьисапгъа алынагъан жинаятчылыкъ ишлени санаву кемийгенге де къарамайлы, бугюнлерде тувулунгъан четим экономика гьалны гёз алгъа тутуп, гетген йылда ич ишлер къурумларыны къуллукъчуларыны ортакъчылыкъ этивю булан районгъа гиреген юртларда бизин касбучуларыбыз асувлу кюйде гьаракат юрюте.
Жинаятчылыкъланы санаву аз бола бара
– Рашитхан Къазбекович, жинаятчылыкъ ишлени гьакъында айтгъанда, не йимик алмашынывлар гьис этиле?
–Жинаятчылыкъ ишлени жамиятгъа къоркъунчлукъ тувдурагъан даражасын гьисапгъа алгъанда, бир тюрлю алмашынывлар да гьис этилмей. Алдын йимик, бугюнлерде де оьзлеге пайда алмакъ учун этилеген жинаятчылыкъ ишлер айрыча кёп гьисапгъа алына. Ёл юрюшню ортакъчылары булан болагъан хатабалагьлар да, олай да яман къаст этивлени натижасындагъы оьлтюрювлер де артгъан. Ачыкълашдырып айтгъанда, ёл юрюшню ортакъчылары булан болгъан 33 хатабалагьда 33 адам оьлген. Шолай да, жинаятчылыкъ ишлени вакътисинде 6 адам оьлтюрюлген.
Гетген йыл районда 6 енгил автомашин урлангъаны белгили болгъан. Умуми кюйде алгъанда, оьтгерилеген уруланы, алдатывну натижасында этилеген, атылагъан савутланы законланы бузувну ёлунда къоллавгъа, наркотиклени ва оьзге гьакъылын тунукълашдырагъан маддаланы сатыв-алывгъа байлавлу жинаятчылыкъ ишлени санаву да аз бола бара.
– Къарабудагъгент районда законлукъну болдурувгъа байлавлу сизин яныгъыздан не йимик гьаракат этилген?
– Артдагъы йылларда Къарабудагъгент районда законлукъну сакълавда ва шону беклешдиривде хыйлы иш этилген. Бизге берилген имканлыкълардан пайдаланып, кёплени ихтиярларын якъламагъа бажарылгъан. Бизин тапшурувлагъа гёре, гетген йылны ичинде законну бузгъан 300-ден де артыкъ адам такъсыргъа тартылгъан. Адамны ва ватандашланы ихтиярларын болдурувда 1200-ден де артыкъ законну гесимлери сакъланмагъан гезиклер малим этилген. Шоланы арасында ерли гьакимлик къурумларыны жаваплы къуллукъчулары тасдыкъ этип къол салгъан документлер де бар.
Прокурорну янындан гёрюлеген чараланы натижасында шолар барысы да законгъа гелишдирилген. Адамланы ихтиярларын якълавгъа байлавлу 138 арза судгъа бакъдырылгъан. Бизин уьлкеде федерал даражада къабул этилген законланы гесимлерин яшавгъа чыгъарывда йиберилген кемчиликлени тайдырывгъа байлавлу ерли гьакимликни гьар тюрлю къурумларына ва бир-бир идараланы ёлбашчыларына 164 гёрсетив йиберилген. Законланы гесимлерин бузувгъа байлавлу прокурор къабул этген къарарлар арагъа салынып ойлашылгъан сонг, ёлбашчы къурумларда чалышагъан 139 адам административ къайдада такъсыргъа тартылгъан. Шондан къайры да, оьтгерилген тергевлени натижасында 12 тюрлю жинаятчылыкъ иш арагъа чыкъгъан ва гьазирленген материаллар ахтарыв юрютеген къурумлагъа бакъдырылгъан, жинаятчылыкъ ишлер ачылгъан.
Законлар бузулма герекмей
– Сизин прокуратураны къуллукъчулары булан къайсы тармакъларда этилеген жинаятчылыкъ ишлер гетген йылда лап да кёп малим этилген?
– Гетген йылда топуракъны къоллавгъа байлавлу къабул этилген законланы гесимлери 35 керен бузулгъаны малим этилген. Сонг да, пачалыкъ ва муниципал къурумларыны чалышывун болдурмакъ учун тарыкълы гьар тюрлю малланы сатып алывда, шоланы къуллукъларын кютювде 48 керен законланы гесимлери бузулгъаны токъташдырылгъан. Шондан къайры да, гьар тюрлю малланы ишлеп чыгъарывда къалагъан къалды-къулдуну къоллавда – 70, иш уьстде ихтиярланы болдурув да –22, билим берив тармакъда – 120, онгача далапчылыкъ булан машгъул болагъанлагъа байлавлу, олай да яшавлукъ-коммунал хозяйствону тармагъында ихтиярланы болдурувда 30 керен законланы гесимлери бузулгъанлыгъы ачыкъ этилген.
Район прокуратураны къуллукъчулары ватандашланы ихтиярларын къайтарывгъа байлавлу тийишли тергев берип геле деп айтмагъа ярай. Демек, шо гьакъдагъы 138 арза судгъа бакъдырылгъан. Шолардан 11-и – гьакъылбалыкъ болмагъан яшланы ихтиярларын якъламакъны талап этилип язылгъан арзалар.
Артдагъы йылларда лап оьр даражада урушбатчылыкъны алдын алывгъа артыкъ агьамият берилип гелегенге прокуратураны къуллукъчулары шо масъалагъа байлавлу ёрукълу кюйде ишин юрюте. Демек, шо тармакъда оланы гьаракаты булан оьтгерилген тергевлени натижасында законланы гесимлери 90 керен бузулгъанлыгъы ачыкъ этилген. Шоланы аслам пайын ерли гьакимлик къурумларыны жаваплы къуллукъчулары ёлгъа йиберген. Шону булан байлавлу болуп, прокурорну гёрсетивлерине гёре, 39 адам низамлыкъ учун такъсыргъа тартылгъан. Къарабудагъгент район судгъа 10 талап этив арза, олай да 15 къаршылыкъ билдирив бакъдырылгъан, административ якъдан такъсыргъа тартывгъа байлавлу ахтарыв иш ачылгъан.
Гетген йылны 12 айыны ичинде бизин прокуратураны къуллукъчулары Къарабудагъгент район жыйыныны депутатлары булан урушбатчылыкъны алдын алывгъа байлавлу къабул этилген законланы гесимлерин яшавгъа чыгъарыву тергелип турду. Шо тергевлени вакътисинде оланы кёплери оьзлени къазанчыны оьлчевю, шону булан бирге, малына, мюлкюне байлавлу маълуматланы дурус бермегени ачыкъ этилген сонг, 19 депутат такъсыргъа тартылды. Оланы бирисини депутатлыкъ ихтиярлары болжалдан алда токътатылды.
– Адамлар прокуратурагъа не йимик масъалалары булан геле?
– Ватандашланы гьар тюрлю арзаларына къарамакъ прокуратураны аслу борчларындан санала. Шолай, гетген йылны боюнда бизин къуллукъчулар адамлардан законланы гесимлерин бузувлары гьакъдагъы 450-ге ювукъ арзасын къабул этген ва шоларда айтылагъан кемчиликлени тайдырмакъ учун мекенли чаралар гёрюлген. Шо гьакъда айта туруп, адамланы бизин къурумгъа бакъгъан якъдагъы инамлыгъы йылдан-йылгъа артагъаны гьис этиле. Халкъны инамлыгъын, аминлигин ишде гертилемек муратда бизин прокуратураны къуллукъчулары адамлардан гелген бир арзаны да тергевсюз къоймай. Ватандашланы ихтиярлары бузулагъан гезиклерде шоланы токъташдырмакъ учун тындырыкълы чаралар гёрюле. Айтагъаным, бизин къуллукъчуланы янындан ватандашланы ихтиярларын якълавгъа тергев бериле.
– Рашитхан Къазбекович, халкъны пайдасына, чинкдеси, ватандашланы ихтиярларын якълавда законлукъну болдурувгъа бакъдырылгъан гьаракатыгъызда сизге дагъы да уьстюнлюклер ёрап, ишлер къыставлу экенге де къарамайлы, лакъырлашывну оьтгермеге заман тапгъаныгъыз учун да сизге баракалла.
– Сиз де савболугъуз.
БИЗИН МАЪЛУМАТ:
Рашитхан РАШИТХАНОВ 1973-нчю йылда Магьачкъала шагьарда тувгъан. 1995-нчи йылда Дагъыстан пачалыкъ университетни юристлер гьазирлейген факультетин битдирген. 1998-нчи йылдан тутуп, Бабаюрт, Хумторкъали районланы, Магьачкъала шагъарны Совет районуну прокуратураларында, олай да Дагъыстанны прокуратурасында жаваплы къуллукъларда ишлеген.
2019-нчу йылны июн айындан тутуп, Россияны Генеральный прокуроруну буйругъу булан Къарабудагъгент районну прокурору этилип белгиленген. Ол – юстицияны старший ойчусу, юрист илмуланы кандидаты, РФ-ни прокуратурасыны гьюрметли къуллукъчусу, Дагъыстанны ат къазангъан юристи, ДР-ни Гьюрметлев грамотасы булан савгъатлангъан.
