• 2023-нчю йыл – Педагогну ва насигьатчыны йылы

Ишине оьр къыймат берилген

Мен гьисап этеген кюйде, муаллимлик – Аллагьны пурманы булан берилеген бир пагьму. Бары да касбуланы арасында да о биринчи ерни тута. Неге тюгюл, терен билим алмай туруп, адамгъа бир тюрлю саниятны да юрютмеге бажарылмай. Гьар кимни билимлеге ес болув даражасы да инг алда муаллимни гьаракатындан гьасил бола.

Шо гьакъда эсгерип, гьали узакъ йылланы боюнда Люксембургдагъы Агротехнология лицейни директоруну охутув ва тарбиялав ишлеге къарайгъан заместители болуп ишлеген, оьмюрюню аслам пайын яшлар булан байлагъан пагьмулу ва бажарывлу муаллим Багъыдат Мусаевна Адикованы къас­тын малим этмеге сюебиз. Ол 1950-нчи йылда Бабаюрт районну Люксембург юртунда тувгъан. Ата юртундагъы школаны битдирип, эсгерилген охув ожакъда пионервожатый болуп ишлемеге башлагъан.­

Шондан сонг Хасавюрт шагьарда Зайналабит Батырмурзаевни атындагъы педагогика училищени башлапгъы класлагъа дарс береген муаллимлени гьазирлейген бёлюгюне охума тюшген. Шо училищени лап яхшы къыйматлагъа тамамлап чыкъса да, огъар оьзю алгъан билимлер азлыкъ этген. 1976-нчы йылда ишден айрылмагъан кюйде Дагъыстан пачалыкъ педагогика институтну химия-биология факультетине охума тюшген.
Оьзю иш башлагъан биринчи гюнлеринден тутуп, Багъыдат Мусаевна билимли, бажарывлу муаллим гьисапда гёрсетген. Кёп йылланы узагъында клас ёлбашчысы гьисапда яшланы юреклерине ёл табып, оланы гьюрметин ва сюювюн къазангъан.

Ол 15 йылны узагъында Бабаюрт районну охув ожакъларында химия ва биология дарсланы юрютеген муаллимлерини методика бирлешивюню ёлбашчысы болуп да чалышгъан. Ону дарсларындан яш муаллимлер кёп пайдалы маълуматлар алгъан. Ону алдында билим алагъан уланлар да, къызлар да район, олай да республика оьлчевде юрюлеген олимпиадаларда гьар йылда дегенлей биринчи ерлеге лайыкълы болуп тургъан. Шо да шексиз кюйде муаллимни билимини теренлигин ва касбусун сюегенлигин исбатлай.

– Мен кёп яш заманымдан берли муаллим болуп ишлеме сюе эдим. Гьакъыкъатда касбума 50 йылгъа ювукъ оьмюрюмню бердим, – деп эсгере Багъыдат Адикова. Методика бирлешивюн юрютген йылларыны гьакъында булай хабарлай.

– Шо йылларда бизин бирлешив районда лап да яхшылардан санала эди. Биз школаланы арасында олимпиадалар оьтгере эдик. Бир-биревню дарсларына кёп баргъанбыз. Ачыкъ дарсланы ва класдан тышдагъы ишлени де мердешге гийирип юрютгенбиз. Алдын райондан тышда ёлугъувлар, сынав алышдырывлар юрюлген буса, шулар барысы да бизин бирлешив этген ишлер экенин айтмагъа тюше.
Гечесин-гюнюн бир этип, муаллим касбусундан шолай сююнеген, яшлар булангъы ёлугъувун гьар гюнлюк уллу насипге санайгъан Багъыдат Мусаевна дарсларына да яратывчу кюйде янашгъан. Ол охувчу яшлар булан чакъда-чакъда табиатгъа сапар чыгъып, айланабыздагъы тереклени, оьсюмлюк­лени, жан-жаныварны гьакъында кёп къужурлу хабарлар айтгъан. Оланы нечик аяма, асырама ва къоруп сакълама герекни гьакъында да хабарлагъан. Дарсларын оьтгерегенде оланы къужурлу этме къасткъылгъан. Яшланы тергевюн тартагъан ёлланы излеген. Эркин кюйде асувлу къайдаланы, материалланы къоллагъан, тюрлю-тюрлю сынав ишлер булан дарсны вакътисинде охувчулар алгъан билимлени беклешдирген.
Химия, биология илмуда аслу ерни тутма башлагъанда, муаллим оьзюню алдына кёп уллу муратлар салгъан, шоланы уьстюнлю кюйде яшавгъа чыгъармагъа къаст этип ишлей. Масъаланы кютювде тюрлю-тюрлю къайдаланы къоллап, яшланы билимин камиллешдирген. Оьзюню ишинде Багъыдат Мусаевна яхшы охуйгъанлар булан ишлеп къоймай, осал билегенлени де оланы артындан етишдиремен деп, айры-айры ишлер берип, дарслардан сонг къалдырып ишлете эди. Муаллим химия, биология кабинетни бек арив, янгы, гьалиги заманны талапларына жавап береген, къыйы­шагъан кюйде онгаргъан. Лаборатория ишлени де охувчулар къыйын гёрмей кютмеге онгайлыкълар яратып, гьар партаны уьс­тюнде тарыкълы алатлар булан то­лумлашдыргъан.

Б. Адикова ишинде класдан тышда оьтгерилме тюшеген гьаракатланы да унутмайлы, иштагьлы кюйде оьтгерген. Ол юрютеген кружокда охувчу яшлар рефератлар, докладлар язып, лап къыйын масъалаланы чечивню уьстюнде ишлей. «Яш химик» деген тамгазет де гьар ай янгыртыла. Шолайлыкъда, ол охувчуларына химия, биология дарслагъа бакъгъан сюювюн артдырма къаст этген.

Муаллимни ишине багьа берегенлер – охувчулар, оланы ата-анасы, иш ёлдашлары. Багъыдат Мусаевна – ким булан да къыйышып, ким булан да гелишип ишлеген муаллим. Хасият битимине гёре асил къылыкълы муаллим коллективни оьзеги болуп токътагъан. Лицейни муаллимлери гьар къайсы да ону гьакъында: «Бизин Багъыдат Мусаевна йимик завуч районда ёкъ», – деп айта бола эдилер. Оланы шо сёзлерине бир де шеклик этмеге тюшмей. Неге тюгюл, ону йимик ишин англайгъан, къарны-гёнгю булан берилген муаллимлер гьалиги заманда кёп де тюгюл. Сынавлу ёлбашчы, ойлашмай иш этмейген касбучу ва ачыкъ юрекли муаллим.

Багъыдатда герти муаллимде болма герекли бары да хасиятлар: пагьму да, таза юрек де, терен билими де, назикден гьис этив де, арты бир де битмейген жагьлыкъ да бар.
Яшгъа дюньяны ача туруп, муаллим дагъы да яшавну гьар тюрлю гьалларына тюшюнмеге уьйретме де герек. Шолай пагьму берилген Багъыдат Мусаевна яшланы охутувда не оьзюн, не гючюн аямай, не заманын къызгъанмай ишлеген. Элли йылгъа ювукъ вакътини ичинде ол билимли охувчулар чыгъаргъан. Олар къайсы тармакъда ишлесе де, жамиятгъа пайдалы болмакъны къастын болдура. Шо да муаллимни ишини агьамиятлы натижасы болуп токътай.

«Яшлагъа бакъгъан сююв муаллимни герти муаллим эте. Шу хасият бизин ишибизде бек агьамиятлы», – деп айта бола Багъыдат Мусаевна янгы ишлеп башлагъан муаллимлеге. Гертиден де, башлап яшлар муаллимни сюймеге герек, сонг олар оьзлюгюнден ону дарсын да ушата ва гелмеге талпына.
Директорну заместители гьисапда Багъыдат Мусаевна 30 йылдан да къолай ишлеген. Шо ишни де ол уьстюнлю кюйде кютген. Бу ишинде муаллим тергев ишлени, ачыкъ дарсланы оьтгеривню ёругъун онгарып къоймай, оланы оьтгерилеген кююне тийишли тергев де берген. Оьр ва башлапгъы класланы дарсларына юрюй. Гьар дарсдан сонг муаллимге тындырыкълы кюйде дарсыны гьакъында айтып, пайдалы насигьатлар бере. Ону ёлбашчылыгъы булан школаны муаллимлери «Йылны муаллими», «Лап тизив клас ёлбашчысы» деген конкурсларда ортакъчылыкъ этгенлер.
Люксембургдагъы лицейде 5 тюрлю методика бирлешивю иш гёрген. Оланы ёлбашчысы Багъыдат Мусаевна «Йылны школасы» деген конкурсда да ортакъчылыкъ этген. Директорну заместители гьисапда билимлерин камиллешдиреген курсланы Багъыдат Мусаевна Москва шагьарында оьтген. Ону уьстюне не сорав булан барса да, о этип турагъан ишин де къоюп, кёп тындырыкълы кюйде жавап берген.

Яшланы тарбиялав ёлда гёрсетген уьстюнлюклери учун Багъыдат Мусаевна гьар тюрлю дипломлар ва грамоталар булан савгъатлангъан. 1993-нчю йылда «РФ-ни халкъгъа билим беривюню отличниги», 2009-нчу йылда «РФ-ни умуми билим беривюню гьюрметли къуллукъчусу» деген атлар ону ишине оьр къыймат берилгенни гёрсете.

Бир де арасы бёлюнмейген кюй­де лицейде юрюлеген гьаракат Ба­гъыдатгъа яхшы ана ва уллана болма бир де пуршавлукъ этмеген. Кёп йыллар алъякъда яшав ёлдашы да гечинип, огъар уьч яшны оьсдюрме тюшген. Уллу уланы Рустам Рос­товдагъы юристлер гьазирлейген институтну битдирип, Бабаюрт районну билим берив бёлюгюнде ишлей. Гиччи уланы Ималдин ерли лицейде физкультура дарсланы юрюте. Къызы Хамида, школаны оьр къыйматлар булан битдирип, Къызлар шагьарда яшай. Багъыдат Мусаевнаны яшларыны яшлары да он бар. Оьзю оланы сюеген кюйню айтып битдирип болмай.

«Мен бек насиплимен, неге тюгюл мен гьар заманда да бек бажарывлу, пагьмулу ва сыкълашгъан коллектив булан иш гёргенмен», – деп хабарлай бола ол.

Ону ачыкъ юзю, йымышакъ тавушу оьзюне макънатис йимик тартып, айланасындагъылагъа гюч де, къуват да берип, гележекде гьар не ишни де уьстюнлю кюйде кютме кёмек этген. Сынавлу ёлбашчы, ойлашмай иш этмейген, тизив муаллим бугюнлерде лайыкълы ял алывда.
Биз де сынавлу муаллим ва абурлу ана Багъыдат Мусаевна Адиковагъа савлукъ булан узакъ оьмюр, къайгъысыз-къадагъасыз яшав ёрайбыз. Юрегине тутгъан муратларына етишмеге гележекде де огъар Аллагь насип этсин!

Гёзел ГЬАСАНОВА.