Журналист ва шаир Сираждин ТОКЪБОЛАТОВ Хасавюрт районну Яхсай юртунда 1923-нчю йылда тувгъан. Хасавюртда педагогика училищени битдирген. Мунда комсомолну район комитетини биринчи секретары болуп ишлеген. «Дагучпедгизде» къумукъча чыгъарылагъан охутув китапланы редактору, «Дослукъ» альманахны редактору ва къумукъ тилде радио берилишлени редактору болуп чалышгъан.

Уллу Ватан давну ортакъчысы. Йырчы Къазакъны шиъруларыны 1957-нчи йылда биринчи китабын чыгъаргъан. Ол – беш шиъру китапны автору. С.Токъболатов тувгъанлы 100 йыл битегенликге байлавлу болуп ону шиъруларын охувчуланы тергевюне де беребиз.

Сираждин ТОКЪБОЛАТОВ


Мени наслум

Яш наслуну къуванчлыгъы недендир?
Этегинде эркелетген элинде.
Яш наслуну къуванчлыгъы элдендир!
Оьктемлиги – тувуп оьсген ердендир!

Эли-юрту эркелетип эртеден,
Оьсдюрген сонг къучагъында яшлыкъны,
Тавлар тешип тавлар ярып ёл салгъан
Тынлыкълардан алмакъ недир ашлыкъны.

Мен айтагъан девюрню яш наслусу
Яшлыгъында чанг чыгъара ёлунда.
Инбашында – бирисини орагъы,
Бирисини чёкючю бар къолунда.

Гьар-бир ишде арыв да ёкъ, бошав да,
Гюч алгъандай ол атомну гючюнден.
Бизин наслу яш буса да яшавда,
Къарагъанда, сакъал чыкъгъан ичинден.

Къыр къыдырып, къыйыкъ тутуп халкъланы,
Къузгъун къушлар къонса бизин бавлагъа,
Къаядагъы къарчыгъадай къазаплы
Къонма къоймай къаргъаланы тавлагъа.

Тавларыбыз талай тапгъан, танылгъан
Тюзлерибиз тюзлюк тапгъан тюгенмес.
Тувумунда тулпар минген наслубуз
Къылыч урса, болат да ёкъ ол гесмес.

Гемелерден генг денгизлер бойлагъан
Мени наслум яра ерни къатларын.
Къыйынлы гюн къурбан этген жанларын
Ким унутар игитлени атларын.

Аталаны атын тутуп, талпынып,
Загьмат тёгюп къабартса да къолларын.
Ябушувда якълап ярыкъ гюнлени
Жан берсе де, къарлар басмас ёлларын.

Ёлу ону шагьра ёлдай ярыкълы,
Тарихлерде къавдан басмас, гюл битер,
Халкъы учун халбат сырлар чечмеге
Мени наслум Айгъа да сапар этер.

Йыллар

Йылтын отдай учгъун чыгъып йыллардан,
Йыллар гете йылдан-йылгъа тагъылып.
Къурч авазлар геле яшыл къырлардан,
Тав оьзендей тюзлюклеге агъылып.

Эркин элин эллеп энин, узунун,
Яшав яшнай язбаш йимик янгырып,
Танг сызылып жанлангъандай табиат,
Халкъ хозгъала Кремлден зенг уруп.

Гьар эсги йыл эсней гетсе яшавдан,
Янгы йылгъа ёрап уллу яхшылыкъ.
Элге-юртгъа эсде къойса къуванчлыкъ,
Янгы йылгъа ким этежек къаршылыкъ.

Гюн тувгъандай гюнеш чачып яшавгъа
Гюнден-гюнге янгылыкълар ярала.
Оьтген йылны энишинден, оьрюнден
Биз етишген уьстюнлюклер сорала.

Авлакъларда аслам ашлыкъ оьсдюрген
Сабанчыгъа савлукъ тилей савлай эл.
Бузлар гесип полюслагъа ёл салгъан,
Батырланы бетин сыйпай къабу ел.

Асру бою кёклер булан эришип,
Кёпюр салып космослагъа яш къызлар.
Гёзел айны гелин этген гелешип,
Космонавтгъа юм-чум эте юлдузлар.

Эсги йыллар къоллап учгъан къуш йимик,
Излей гете чагъы исси якъланы.
Янгы йылда гече гёрген тюш йимик,
Къувандыра къурч юрекли халкъланы.

Сюемен

Тувуп оьсген Къумукътюзню сюемен,
Мен сюемен берекетли гюзлени.
Гюзлюклери хатабыдай къувлуйгъан
Шогъармыкен сюегеним тюзлени.

Тек буса да магъа Ватан тапшурса,
Тарлан къушдай тав башлагъа учмагъа.
Учурумлу къая болсун – гьазирмен,
Дослар учун къучакъларым ачмагъа.

Эллер башгъа, ёллар айланч, юрек бир,
Эркин элни халкъы буса – дос-къардаш.
Къардашлыкъгъа къонма къоймай къара кир,
Кёп миллетлер гьар не ишде жан къардаш.

Къол алышгъан дос агьлюню яшлары–
Мен халкъымны гележегин гёремен.
Ватаныбыз – эркин элни гесеги–
Къумукътюзден уллу салам беремен.

Ювугъум бар

Ювугъум бар, юрегиме бек ювукъ,
Къыйынлы гюн къайгъым-дертим бёлеген.
Гёнгюм алып, гюнеш йимик иржайып,
Уьйге гелген къонакъ учун оьлеген.

Ювугъум бар, намус тюшсе башына,
Аслам янын ала оьзю уьстюне.
Ювугъум бар, къошулмасам ашына,
Гемеси акъгъан кюсменчидей кюстюне.

Ювугъум бар, сувдан сюзюк сюювю
Оьзю чомарт, чётгъа салмай кепегин.
Ювугъум бар, йырларында гюювю,
Досларына кёп гёрмейген кёмегин.

Ювугъум бар, йыбавланы йыбанчы
Гьар тостуна тогъуз токълу соярдай.
Йырлары бар юреклени къуванчы
Эменлеге гьайкел этип къоярдай.

Тек нетерсен, юрюсе де ювугъум,
Гюз еллеге эзив ачып, тёш берип.
Къаммакъ йимик тамурундан уьзюлген
Еллер ону алып бара теберип.

Гюлюк тайпа къоюп ону къайтыгъыз,
Къурдашымны къутгъарма мен чабайым.
Ел чыгъагъан тешик къайда, айтыгъыз,
Къаркъарамны къаплап шону ябайым.

Ёкъ, охувчум, ойлама чакъ олай деп

Ахшам вакъти, тартып къызыл тастарын,
Гюн де батгъан гёк тавланы артына.
Яшмын яшнай, йыртып кёкню астарын,
Ай да тувмай, о да негер тартына.

Гюмез кёкню гюнгюрт этип ярыгъын,
Къара булут къаплап юртну тёбесин.
Яшмын яшнап, ягъып ярыкъ чырагъын,
Янгур ява булут чечип гёбесин.

Бир тамаша юрек яман къутура:
Чакъ да йылай, гёзьяш тёге себелеп.
Оьрден таба зор авазлар янгыра,
Кёклер ерни турагъандай тёбелеп.

Ташгъын гелип, теберип зор ташланы
Ер тербенип, эки ярып арасын.
Къызгъанмайлы артда къойгъан яшланы,
Янгыртды ол зор юрекни ярасын.

Ёкъ, охувчум, ойлама чакъ олай деп,
Мен гёреген тюшюм тюгюл, тюл эди.
Гюн шавлалар тигилсе де тёбемден,
Анам оьлген магъа чарслы гюн эди.

Жавап бер

Чертлевюк де бише, къызы, бир заман,
Чагъы етсе, чечек ача тереклер.
Черинг тапмай юрюйгенинг не яман.
Бойдакъ кюйде ялкъмаймысан, жавап бер.

Гелин гёрсем, сукъланаман мен гьаман
Сени алып, болма сююп сагъа чер.
Инан, къызы, гьакъ юрекден айтаман,
Жут юрюсек, нечик болур, жавап бер!

Гьар айтгъанда, «чыда дейсен бир азгъа»,
Заман гете, талчыгъаман, баса тер,
Къулакъассакъ къолай къомуз авазгъа,
Сюе бусанг, кёп узатмай жавап бер!

Азиз досум, алам ярып ай тувар,
Ай ярыкъда гезей бизде нече чер.
Яхшылыкъгъа алгъаса деп айтыв бар,
Сюе бусанг, тез бол, къызы, жавап бер!

Къайдасан?

Яшыл кёкде балкъып тувгъан ай йимик,
Гечелерде эсден таймай ойдасан.
Язбаш гелип ялкъа тувгъан тай йимик,
Бир айланып гёрюнмейсен, къайдасан?

Мен тураман сен геле деп телмирип,
Оьзюнг буса йыбавдасан, тойдасан.
Той да битген, тек тартылгъан аягъынг,
Сагъынгъанман, бизге чыкъмай къайдасан?

Гюнгюрт гюнге гюлмеллини яйдыртып,
Биз ёлукъгъан шо баягъы бойдасан.
Мен болмайман сени эсден тайдыртып,
Бир айланып бизге чыкъмай къайдасан?

Гелмесенг де бизин бираз ят гёрюп,
Уьюбюзде уьлюшдесен, пайдасан.
Уясындан уьркген къушдай арт берип,
Бир айланып бизге чыкъмай къайдасан?

Адабият бёлюк.