Халкъланы бирлиги, миллетлени татывлугъу Дагъыстанда не заманда да болгъанны гьакъында биз кёп эшитгенбиз, барны да билебиз, гележекде болажагъына да инанабыз. Бу сёзлер къулакъгъа арив чалынса да, толу маъна бермей деп ойлашагъанлар бар экенине шеклик этме тюшмей. Неге тюгюл, кёп миллетлер яшайгъан ерде, не янындан болса да, миллет арада разисизликлер тувулуна, четимликлер ёлугъа.
Дагъыстан халкъларыны бирлигини гюню къайдан гелген?
Бу байрам бизин республикада 2011-нчи йылдан башлап, гьар йыл оьтгериле. Ишлемейген гюн санала. Байрамны тамурлары теренге гете. 1741-нчи йыл дагъыстанлыланы бирлиги ва татывлугъу айрокъда бек сыкълашгъан деп гьисап этиле. Шо вакъти Иранны асгерини ёлбашчысы Надир-шагь 100 минг адамы да булан Кавказны елемек учун гьужум этме гиришген. Ол асгерин экиге бёлюп, бириси булан Дербентден ва Гьайдакъдан таба Таргъулу шавхалны топуракъларындан оьтюп, Мегьтули ханлыкъны тахшагьары Жюнгютейни елемеге тербене. Экинчисин Шагь-Даг,Могу-даре, Къази-Къумукъ ва Хунзах бойгъа алгъасата. Шону булан ол Дагъыстанны къолгъа алма умут этген.
Шоллукъда, Надир-шагьны асгери алгъа юрюй туруп, Къази-Къумукъну ала, Андалал дазугъа етише. Къаршы туруп дав этме тарыкъ экенин англап, миллетин ахтармайлы, савут тутуп болагъанлар шо ерге жыйылма башлай. Бу болгъан сентябр айны 12-синде. Бириси якъдан къумукълар, къазикъумукълар, лезгилер, даргилер, табасаранлар тербене.
Дав беш гюн юрюле. Дагъыстанны интернационал асгери, шоллукъда, Надир-шагьны къайтып гетмеге борчлу эте.
Бу уьстюнлюк Дагъыстанны халкъларыны арасында бирликни, татывлукъну бирден-бир гючлендиргенинден къайры да, Дагъыстангъа, гюнтувушдан гюнбатышгъа салынгъан кёпюр болуп, стратегия ёл тутмагъа кёмек эте.
Дагъыстан Темиркъазыкъ Кавказны арив ва яшавлукъ этмеге онгайлы еринде ерлешгенден къайры да, халкъларыны къоччакълыгъы булан да белгили. Къоччакълыкъдан къайры, дагъыстанлыларда оьзге тюрлю бек сыйлы хасиятлар да бар. Оланы бириси − рагьмулукъ, гишини гьайын этме белсенгенлик.
Дагъыстанлыланы къоччакълыгъы кёп керенлер сыналса да, Уллу Ватан давну йылларында да белгили болгъан. О гьакъда да кёп айтма бола. Оьзге янындан шону исбатлайгъан бирдагъы далил − бизин республиканы «Лезгинка» деген бийив коллективини савлай дюньягъа аян этген уьстюнлюклери. Бизин уланланы бийивлери оланы къоччакълыгъын гюзгюлерде йимик гёрсете. Бугюнлерде ансамбль къурулгъанлы 60 йыл тамамлана. Ону алдагъы чебер ёлбашчысы Танхо Израйыловгъа СССР-ни халкъ артисти деген ат берилгени де кёп затны англата.
Ансамбль миллетлени арасында дослукъ, татывлукъ да тувдура. Нечик десегиз, англама къыйын тюгюл. Къумукълар, жугьутлар, аварлар, даргилер, лезгилер, лаклар − къайсын-бирин айтарсан, миллетлер бир-бирин англап, бир коллективде бек уллу уьстюнлюклеге етише буса, оланы арасында бирлик, бир-биревню англайгъанлыкъ да оьр даражада бар экенине инанма тюше.
Дагъыстан − бары да миллетлени сыйындырагъан ватан
Дагъыстанда 60-гъа ювукъ тюрлю тиллерде сёйлейген халкълар яшай. Республика − Россияны инг де къыбла боюндагъы субъект. Бизин дазудагъы Азербайжан, Гюржюстан, Мычыгъыш Республика, Ставропол край, Къалмукъ Республика – бары да бир миллетли республикалар. Оланы арасында кёп миллетли республика Дагъыстан, гертиден де, оьзюню гьакъыллы милли политикасы булан айрыча ренкли гёрюне буса да ярай.
Байрам гюн бизин республикада гьар тюрлю байрам чаралардан къайры, халкъ къыдырывлар, фольклор ансамбллени концертлери, милли спорт журалардан ярышлар, ярмакюлер оьтгериле. Билим берив ожакълар о гюн ачыкъ дарслар, тарихи экспозицияланы, суратны, китапланы выставкаларын да оьтгерелер.
Бу байрам гюнню алдында чебер школаларда, яшланы оьзге охув ожакъларында да кагъызгъа, асфальтгъа яшлар этеген суратларда, олар гиччи буса да, бизин республикада халкъланы арасында дослукъ, татывлукъ бар экенни гьис этегени, англайгъаны гёрюне. Шо – бек агьамиятлы англав. Гележекде олар да ата-аналары, ата-бабалары йимик кёп миллетли Дагъыстанда миллетчилик юрютмежегине инандыра.
