Б.А.Ибрагьимова
Август айны 12-синде, оьмюрюню 87-нчи йылында айтылгъан пагьму, ДАССР-ни ва РСФСР-ни халкъ артисткасы Бурлият Акашимовна Ибрагьимова гечинген.
Б.А.Ибрагьимова 1932-нчи йыл март айны 26-сында Буйнакск районну Тёбен Жюнгютей юртунда тувгъан ва яш чагъындан тутуп Москва шагьарда республиканы ансамбллерини концертлеринде ортакъчылыкъ этген. 1946-1950-нчи йыллар Дагъыстан къурчакъ театрында, А-П.Салаватовну атындагъы Дагъыстан пачалыкъ Къумукъ музыка-драма театрында артистка болуп, 1946-1997-нчи йылларда ДАССР-ни (Дагъыстан Республиканы) Пачалыкъ теле-радиосуну йыраву болуп ишлеген.
Б.А.Ибрагьимова оьзюню гьар йырын эсде къалагъан кюйде таъсирли етишдирип билген, гьар даим де яратывчулукъ гюч булан бай болгъан. Ону йырлары юреклеге синге, адамлагъа рагьмулукъну, гьаллаллыкъны сезме уьйрете, Дагъыстан ватанын сюйме таъсир эте. Арив тавушу булангъы Б.А.Ибрагьимова кёп музыка асарлар да яратгъан. Оланы арасында къумукъ халкъ йырлары, Дагъыстан авторланы сарынлары бар. Б.А.Ибрагьимованы пагьмусу, йырлама усталыгъы Дагъыстан халкъларыны сюювюн къазангъан, жагьил артистлеге уьлгю болуп токътай.
Халкъ маданиятына, чебер саниятына аслам къошум этгени саялы огъар «ДАССР-ни халкъ артисткасы», «РСФСР-ни ат къазангъан артисткасы», «РСФСР-ни халкъ артисткасы»,– деген оьр атлар берилген, ДАССР-ни пачалыкъ савгъатын, РСФСР-ни ва ДАССР-ни гьюрметлев грамоталарын, Дагъыстан Республиканы «Ана топуракъгъа бакъгъан сюювю учун»,– деген гьюрметлев белгисин алгъан.
Бурлият Акашимовнаны, тизив ва пагьмулу адамны ярыкъ эсделиги бизин юреклерде гьар даим де яшажакъ.
В.А. Васильев, Х.И. Шихсайитов, А.А. Здунов, В.В. Иванов, С.С. Агьматов, А.Ш. Карибов, К.М. Давдиев, Е.А. Ельникова, М.Г. Магьмутов, Р.Ж. Жафаров, Г.Г. Гьюсейнов, Гь.И. Идрисов, У.А. Омарова, Е.А. Толстикова, З.А. Бутаева, К.А. Изиев.
Къаттыгюн, августну 12-си. Ахшам вакъти. Уьйдемен. Къол телефонну зангырагъанына сесленип, къолгъа алып тынглагъанман: «Бурлият гечинген…»
Оьзюм ала-саладан эшитеген шо къайгъылы хабарны гьакъылым булан англасам да, юрегим булан къабул этмеге болмай, телефондан тынмай магъа сёйлеген адамгъа жавап бермеге тарыгъымны да унутаман. Юрек этимни юлкъуп алып уьзегендей, гьис этип пашман болуп, терен ойгъа батаман. Къайгъы янгызлыкъны билмей, гелме бакъгъанда эгизлеп геле. Къайгъылар къабат-къабат… Къумукъ халкъымны уллу тас этивлеге тарытып, хатирсиз ажжал биз яшайгъан заманны залимлерин, эл сукълангъан, инг пагьмулу бирмен дейген адамларыбызны чёплейгендей арабыздан алып гетип тура. Талчыкъ булан бизин тазиятдан тазиятгъа юрютеген бу не къайгъылы гюнлердир?! Магьаммат Атабаев, Бадрутдин Магьамматов, бугюн де Бурлият Ибрагьимова…
… Йырына тынглагъанланы къурчун къандырып, бу дюньяны агьын-зарын унутдуруп, оьзюню къайгъысыны авуруну айланасында айланагъанланы аяп, бир де айтмаса да, бизин Бурлият биргине-бир уланы Расулну, къызы Изаны чакъсыз яшавдан гетгенини къайгъысын гётермеге болмагъандыр. Оьртен йимик оьрчютеген яраланы тююр чакъы назик къыллы йырдан толгъан ана юрек нечик гётерсин дагъы?! Артындагъы гюн шо гьакъда ичимден оьз-оьзюме пикир эте туруп, РСФСР-ни халкъ артисткасы Бурлият Ибрагьимова яшагъан Агьматхан-Солтанны атындагъы 4 «а» номерли уьйню абзарына нечик етишгенимни билмей де къалдым.
Шо уьйню алдына багъып къайгъырып гелеген халкъны эби булан баву ёкъ. Аллагь берген пагьмусун бюс-бютюнлей халкъына багъышлап яшагъан сююмлю йыравубуз булан савболлашмагъа жыйылгъанланы арасында ону дос-къардашы, ата юрту Жюнгютейден, республиканы кёп тюрлю районларындан, шагьарларындан гелгенлер, гьакимлик къурумланы вакиллери маданиятны ва инчесаниятны гёрмекли чалышывчулары бар.
Янгыз къумукълар учун да тюгюл, бютюн Дагъыстан халкъгъа болуп турагъан уллу тас этивню гётерип болмай, инче гьисли тиштайпалар да, тавну, ташны чартлатардай къыйынлыкълагъа да чул билдирмей чыдайгъан эркин юрекли эренлер де гёзлеринден чубурушуп гелеген гёзьяшларын яшырмай. Олар узакъ йылланы боюнда йыр айтып, сарын айтып, оьзюню къурч тавушу булан халкъыны гёнгюн алгъан, къуванчына къуванч къошгъан Бурлият Ибрагьимова йимик уллу пагьмуну юлдузу оьзю яшавдан гетсе де, бир де сёнмежеги гьакъда биринден-бири алып дегенлей айта. Сагьналаны бийкеси гьисапда къалып, бизин республиканы йыр саниятына мекенли къошум этген, пагьму якъдан ювукъ вакътини ичинде оьзюне тенг гелеген болмажакъ йыравланы да йыраву Бурлият Ибрагьимованы дос-къардашына теренден къайгъырышагъанын билдире.
– Аявлу ёлдашлар, биз бугюн бизин республикада йыр саниятына йимик, бийив саниятны да аякъгъа турувун болдургъан Муратовланы агьлюсюнден чыкъгъан бюлбюл сесли, гюнесувдай таза юрекли, гьайран пагьмулу Бурлият Ибрагьимова булан савболлашабыз, – дей Россияны халкъ артисти, Къумукъ пачылыкъ музыкалы-драма театрыны чебер ёлбашчысы Айгум Айгумов. – Ол бизин республиканы инг гёрмекли адамларыны бириси эди. Ону тухум-тайпасыны вакиллерини гьар къайсыны – Татам Муратовну, Барият Муратованы, атасы Акашим Ибрагьимовну атын эсгерип къойсакъ да, бизин республиканы инчесаниятына этген къуллукъларын сёз булан айтып етишдирмеге де къыйын. Олар барысы да маданиятны, инче саниятны сакълавчулары, оланы оьсдюрювчюлери гьисапда белгили. Биз оьзюн ахыр ёлуна узатагъан Бурлият Акашимовна да яшав боюнда олардан къалышмай чалышып турду. Оьзюню пагьмусуну пасигьлигине де къарамайлы, ол бек саламат адам эди, – дей туруп, ол Дагъыстанны маданият министрини заместители Муслим Телекъавовгъа сёз берди.
– Биз артдагъы вакътилерде гёрмекли адамларыбыздан айырылып турабыз. Бугюн де тенглешдирмеге тенги ёкъ йырав, оьзюню халкъын гьатсыз сюеген адам булан савболлашабыз. Бурлият Акашимовна бизин арабызда ёкъ экенине инанмагъа, ону гьакъында гетген заманда сёйлемеге де кёп къыйын. Ол сюювден толгъан юрегин, зор пагьмусун, бюс-бютюнлей дегенлей, оьз халкъына багъышлап яшады. Халкъ да ондан сююнюп, оьзюне къайтарышын этип турду. Янгыз къумукъча тюгюл, оьзге миллетлени тиллеринде де йыр айтып да, тыш пачалыкъланы сагьналарыны тёрюне чыгъып да, ол оьзюню тенгсиз пагьмусун малим этмеге болду. Къаравун бакъдыргъан, къолу булан тийген гьар нени де гёзеллигине гёзеллик къошула эди, бирден-бир арив, исбайы болуп къала эди. Ол себепчи болгъан гьар не гьаракат да онгуп, тюзелип гетген. Оьзюн таныгъан, къатнамагъа насип болгъан бизин юреклерде ону гьакъындагъы ярыкъ эсделиклер гьар заман да яшажакъ. Сююмлю йыравубузну гьакъында наслудан-наслугъа айтыла къалажагъына да шеклик этмеге тюшмей.
Магьачкъала шагьарны башчысыны заместители Дагьир Абдурагьманов да оьз гезигинде Бурлият Ибрагьимова сагьнагъа гьар гётерилген сайын савлай Дагъыстанны атын данггъа чыгъарып гелгенин билдире.
–– Бурлият Ибрагьимова биз оьзюнден оьктем болуп гелген, гележекде де оьктем болажакъ герти пагьму эди. Барыбыз да билегенибиз йимик, сабий чагъында Сталин огъар алтын сагьат тапшургъан. Шо да пагьмуну учгъунлары онда лап гиччи заманындан берли де билингенине шагьатлыкъ эте. Мен бугюн Магьачкъала шагьарны администрациясыны атындан Бурлият Ибрагьимованы ювукъ къардашларына, ону таныгъан, къатнап тургъанлагъа, иш ёлдашларына, сизге барыгъызгъа да гьакъ юрекден къайгъырышагъанымны билдиремен,– деп тамамлай ол сёйлевюн.
Къаягент районну гьакимбашы Магьаммат-Эмин Гьажиев, Дагъыстанны язывчуларыны союзуну правлениесини председатели Магьаммат Агьматов, Къарабудагъгент районну гьакимбашыны биринчи заместители Агьмат Гьажиев ва Буйнакск районну гьакимбашыны заместители Гьажимурат Нажмутдинов оьзлерден алда сёйлегенлени пикрусун узата. Бурлият Ибрагьимованы атына лайыкълы сёзлер айта туруп, ол оьзтёрече тавушу булан ярым асрудан да къолай вакътини ичинде тынглавчуланы сююндюргени гьакъда эсгере.
Шондан сонг Бурлият Ибрагьимованы ювукъ къардашларыны атындан сёз берилген Шихсайит де оьз гезигинде оьзлени къайгъысына ортакъчы болуп, гелгенлени барысына да разилигин билдире.
Бурлият Ибрагьимова Магьачкъала шагьардагъы къабурлагъа гёмюлдю. Бюлбюл тынды. Тек къумукъ халкъ бар чакъы ону йыр булагъы бир де къурумажакъ, дёнмежек. Сув булакъны ахыры болмайгъан йимик, йыр булакъны да ахыры болмай. Ятгъан еринг ярыкъ болсун! Аллагь рагьмат этсин! Жанынг женнетлени тёрюнде болсун, бизин Бурлият!
Автор: Насрулла Байболатов.
М. ГЬАДИСОВ чыгъаргъан суратлар.
* * *
Къумукъ халкъ бирдагъы бир пагьмулу адамын, бюлбюл сесли Бурлият Ибрагьимованы тас этди. Ону булан бирче йыр дюньябызны савлай асрусу оьте гете деме ярай. Тек, Бурлият Акашимовнаны йырлары энниден сонг да яшажакъ ва гележек наслуланы да сююндюрежек.
РСФСР-ни, Дагъыстанны халкъ артисткасы, Дагъыстанны пачалыкъ савгъатыны лауреаты, республиканы «Анадаш топурагъына сюювю учун» деген Гьюрметлев белгисини еси даим оьз халкъы булан эди. Газетибизни 100 йыллыкъ юбилейин белгилейгенде де, ондан алда болгъан байрамларында да ол гьайлы кюйде ортакъчылыкъ этип, оьзюню йырлары булан къаравчуланы къувандырып турду.
«Ёлдаш» газетни коллективини атындан Бурлият Акашимовнаны дос-къардашына теренден къайгъырышагъаныбызны билдиребиз. Аллагь рагьмат этсин! Жаны женнетде болсун.
«Ёлдаш» газетни редакциясы.
* * *
А.-П. Салаватовну атындагъы Къумукъ музыкалы-драма театрыны коллективи РСФСР-ни халкъ артисткасы Бурлият Акашимовна Ибрагьимова гечингенлиги булан байлавлу болуп дос-къардашына теренден къайгъырышагъанын билдире. Дагъыстанны ва бютюн Россияны абурлу къызы, оьр даражадагъы Аллагь берген пагьмусу булангъы, эркин юрекли гёзел тиштайпа Бурлият Акашимовна Ибрагьимованы эсделиги къумукъ халкъны юрегинде даимге къалажакъ.
Аллагь рагьмат этсин!
А.-П. Салаватовну атындагъы Къумукъ музыкалы-драма театрыны коллективи.
