Пятница, 18.05.2018г. - "ЁЛДАШ".

Артдагъы 50 йылны ичинде биринчилей

Бугюнлерде тез алышынып турагъан бизин девюрню аламатлары гьисапгъа алынып, школада билим беривде яшланы алдына уллу талаплар салына. Айтагъаным, охувчулагъа янгыз муаллим дарсны вакътисинде берген тапшурувланы кютюп къоймакъ азлыкъ эте. Гьар дарсны бек яхшы билегенден къайры да, янгыз оьзюню гьар гюнлюк гьаракатына илму гёзден янашып, къаныгъывлу кюйде къаст этеген охувчу, бир тюрлю оьрлюклеге ес болуп, оьзюню алгъа барывун болдура. «Башдагъы билим кёкдеги ай йимик», – деп халкъ арада айтыла гелегени де негьакъ тюгюл чю дагъы.

Шо гьакъда пикир этгенде, охувчу яшланы арасында ювукъда математикадан оьтгерилген Бютюнроссия олимпиаданы барышында Абдулкъадир Бучаев етген уллу уьстюнлюк сююндюрдю. Ол бизин уьлкени инг уллу шагьарларындан да, гиччи юртларындан да гелген инг билимли яшланы арасында юрюлген тогъатартывланы бары да тиретлеринден оьтюп, биринчи ерге лайыкълы болгъаны да шону герти кюйде исбатлай. Шондан къайры да, илмуну тереги тер булан сугъарылагъанын яш чагъындан тутуп яхшы англагъан, алдына салгъан мурадына етмей тынчаймай­гъан Абдулкъадирни билим алывдагъы мекенли абатлары, бир де къопдурувсуз айтгъанда, оьзюню тенглилерине, бары да оьрюм чагъындагъы яшлагъа уьлгю болуп токътай. Дос-къардашын, къурдашларын ругьландыра, оланы сююнчюне ёл ача.

Магьачкъала шагьарда иш гёреген кёп тармакълы Республика лицейини 10-нчу класында билим алагъан Абдулкъадирни атын айтгъандокъ да, ол Дагъыстан пачалыкъ халкъ хозяйство университетини президенти Гьамит Бучаевни торайы, уланыны уланы экенин, озокъда, сиз билгенсиздир. Дейгеним, ол билим алывну сыйлылыгъын яхшы англайгъан агьлюде тувуп оьсген. Ат туягъын тай басар дегенлей, илму ахтарывгъа гьакъ юрекден берилген, гьатта бютюн яшавун багъышлап яшайгъан, къумукъ халкъны арасында кёпден берли абур-сый къазангъан уллатасыны да огъар таъсири тиймей къалмагъандыр. 

Тек, нечик алай да, Абдулкъадир Бучаев Россияны Президентини сиптечилиги булан Екатеринбург шагьарда мердешли кюйде оьтгерилеген оьрюм чагъындагъы яшлагъа оьзлени билимини сан янын, гьакъылын, бажарывлугъун гёрсетмеге имканлыкъ берилеген шо олимпиадада алдынлыкъны бирден-эки алып къойма­гъан. Нечик де, ол оьзюню муаллими Казим Жапарович Ашурбеков юрютеген гьар дарсны терен билим береген, англавун генглешдиреген агьвалат гьисапда къабул этип, математиканы уьйренивге бешинчи класда охуйгъандан берли тергев этип гелген. Шондан къайры да, Абдулкъадир гьар йыл Сочи шагьардагъы «Сириус», олай да Москвадагъы «Педагогика усталыкъны центры» деген федерал билим берив центр­ларда юрюлеген жыйымларда ортакъчылыкъ этегени гьакъда айрыча айтмагъа тюше.

Шону булан бирге Дагъыс­тан пачалыкъ халкъ хозяйство университетинде пагьмулу яшланы арагъа чыгъарывгъа байлавлу иш юрютеген республика центрында билимлерини сан янын камиллешдире. «Сириус-Альтаир», «Надежда» деген центрларда математикадан билимлерин артдыра.

Шолайлыкъда, ол лап къыйын тиеген математикадан охувчу яшлар учун оьтгерилеген сынавларда берилеген масъалаланы ва мисалланы артыкъ авурсынмай, кёп ойлашмай чечеген даражасына етишген. Дагъыстан пачалыкъ халкъ хозяйство университетинде пагьмулу яшланы арагъа чыгъа­рывгъа байлавлу иш юрютеген республика центры математикадан Бютюнроссия олимпиаданы респуб­лика тиретини вакътисинде шонда ортакъчылыкъ этген 35 минг 594 охувчу яшны арасында алдынлыкъ алып, ол шону гертиледи. Сонг да, Бютюнроссия олимпиаданы финал тиретинде де 350 яшны арасында биринчи болуп, янгыз оьзюню билимлерини теренлигин исбатлап къоймады, олай да рес­публика оьлчевюнде оьтгерилген сынавлар оьзлени гьасиллерине гьеч ким шеклик этмеге болмай­гъан даражада юрюлгенин исбатлады деп айтмагъа ярай.

Артдагъы 50 йылны ичинде бизин республиканы охув ожакъларында билим алагъан яшлар оьр даражада оьтгерилеген федерал оьлчевдеги олимпиадада алдынлыкъгъа биринчилей лайыкълы болагъанын гёз алгъа гелтиргенде, Абдулкъадирни уьстюнлюгюню маънасы шайлы артагъаны англашыла. Шо себеп гьисапгъа алынып, Дагъыстанны Башчысыны борч­ларын заманлыкъгъа кютеген Владимир Васильевни къарары булан Абдулкъадир Бучаев ва ону гьалиги муаллими Александр Николаевич Семёнов юзер минг манат булан савгъатлангъан. Алдагъы гюнлерде Абдулкъадирге билим алывда етишген оьрлюклери учун янгы ачылгъан Солтанмутну атындагъы фонду да багьалы савгъат тапшурду.

Абдулкъадир Бучаевни газетни редакциясыны бары да къуллукъчуларыны ва охувчуларыны атындан Бютюнроссия олимпиадада етишген гёрмекли оьрлюгю булан биз де къутлайбыз. Ол гележекде де янгыз дос-къардашын тюгюл, савлай къумукъ халкъ къуванмагъа, ону атын данггъа чыгъармагъа болар йимик оьрлюклеге етишежегине инанабыз.