Къазанч иш юрютегенлер оьз гьаракатына намуслу кюйде янашма уьйренсе, экономика тармакъ чалт оьсежегине шек ёкъ
Гетген йыл Дагъыстан Республиканы социал—экономика гьалын гётермек учун 2016—2025—нчи йыллагъа гёз алгъа тутулгъан «Темиркъазыкъ— Кавказ федерал округну 2025—нчи йылгъа ерли оьсювю» деген Россия Федерацияны пачалыкъ программасын яшавгъа чыгъара туруп бир нече инвестиция проектлер ишлеме башлады. Оланы арасында «Агро Мир» ва «Югагрохолдинг» жамиятланы теплица комплекслерини къурулушлары, Капиркъумукъ юртну къырыйындагъы гипс ва гипс къошулгъан къурулуш материаллар чыгъарагъан заводну къурулушу айрыча ер тута. Проектлер яшавгъа чыгъарылгъанда, 400 иш ер ачылажакъ. Гьар йыл бюджетге гелеген налог маяланы къадары 180 миллион манат болажакъ. Шу эки аслам санав да хыйлы ишлер этилгенни англата.Оланы дагъы да эсгерме бола.
Бу меселдеги гьасиллер бар экени, озокъда, яхшы. Къайсы тармакъда да олагъа тергев берсенг, экономика оьсюв булан янаша жамият арада бары да янындан алышынывлар болургъа инанма сюесен. Бюджетге топланагъан къошум маялар булан бирче шонча адамгъа иш ерлер де онгарылгъангъа инаныв, халкъны яшаву да аз буса да алгъа барар деген ойланы тувдура.
Мени эсиме гелеген кюйде, экономика оьсювню ёлунда алгъа барма сюеген уьлкеде, гьар ким оьзге ватандашланы да герти юрекден сююп билме тарыкъдыр. Шо болмаса, гертилик де, тюзлюк де, гьалаллыкъ да болмажакъ. Коррупция оьсежек, урушбатчылыкъ оьзюню ишин юрютер, адам арадан татывлукъ, рагьму ва оьзге тюрлю яхшылыкълар гетер.
Къазанч иш юрютмек гьалиги заманда оьзюнге де, халкъгъа да яхшылыкъ этмек деген гьаракатны маънасында яшама герек. Предприятиелер ачып, заводлар, фабриклер, сабанчы—фермер хозяйстволар ва оьзге тюрлю къайдада хайыр гелтиреген идаралар къуруп чалышагъан адамланы барысы да деп айтсам да янгылыш болмажакъ, оьзлени хайыр акъчасын яшырма къаст эте. Шолай янашыв буса бизин уьлкени гьалиги жамият—политика ёлуна къыйышмай. Неге тюгюл, уьлкени ватандашларына пайдалы социал—экономика оьсювню болдурагъан гюч – налогланы жыйылыву. Хайырны яшырагъан адам, шо пышдырыкъны налог берме сюймей эте. О – бек уллу жинаятчылыкъ. Жамият арада коррупцияны тувдурагъан яман къылыкъ. Къазанч иш юрютеген адамны намуссузлугъун гёрсете.
«Экономиканы ачыкъ этив» деген аслу проектни яшавгъа чыгъарыв ишлери гетген 2017—нчи йылны 11 айында 29 миллиард манат акъчаны ортакъ бюджетге салмагъа имканлыкъ гелтирди. Шо буса 101 процент бола.
Гетген йылны 11 айында Дагъыстан Республикада 63,6 минг топуракъ пайлар ва 67,1 минг къурулуш объектлер налог деген къурумну тергевюню тюбюне берилген. Топуракъ пайлардан – 53,6 минги, къурулуш объектлерден – 33, 9 минги санавгъа алынгъан.
Бизде, Дагъыстанда акъча къазанма сюймейген адам ёкъ деп айтса да янгылыш болмажакъ. Пачалыкъ янындан шолайлагъа шагьра ёл ачылгъан. Гьатта олагъа кёмек де этиле. Тек оланы кёбюсю оьзлени хайыр акъчасын яшыра. Олай демек, олар оьзлер яшайгъан пачалыкъны алдата демек де бола.
Бир адам уллу завод къурдуруп, 100—ге ювукъ адамны ишлете. Оланы бирисине де тийишли къайдада алапа гьакълар берилмей. Ишчилер ишлейгени гьисапгъа алынмайгъан саялы, олагъа загьмат книжкалар ачылмай, стаж юрюлмей. Авруса, олар больницада ятгъан гюнлерине ишлейген еринден акъча алма болмай. Инг яманы – тийишли налоглардан къачып юрюй, шону себебинден миллионлар булан гелме герекли харж бюджетге тюшмей. Ондан да яманы, яшыртгъын иш гёреген предприятиелер коррупцияны оьсювюн болдурагъан ёлланы ача. Оланы ёлбашчылары гьар гелген адамны кисесине урушбат акъча тыгъып ёлгъа салмай буса, онча йыллар яшынып иш юрютме де болмас эди.
Гетген йылны 11 айында шолайланы 4249—у аян этилген. 2923—сю налог гьисапгъа алынгъан. Гетген йылны декабр айны 20—сына ерли 53,8 минг адам яшыртгъын иш юрютегени ачылгъан. Олардан 44,9 минги закон булан ишге алынгъан яда гьисапгъа салынгъан.
Экономика тармакъны яшынып юрюйген къайдасы бар туруп, бизин жамиятны ичинде халкъны яшавун яхшылашдырывну пачалыкъ политикасына оьзюне асувлу ёлну тапма нече де къыйын болур.
