– Ойнама роль бермейми эди?
– Бу касбуну да юрютюп, сагьнада ойнама болмай эди. Тек бир гезик районгъа гастроллагъа баргъанда, рольну ойнама тарыкъ актриса авруп, сагьнагъа мени чыгъардылар. Ойнама гьасиретлигимден кёп ролланы гёнгюмден биле эдим. Мен ойнагъан кюйню ушатдылар. Шо гюн-бу гюн актриса болуп ишлеймен… Бу йыл ноябрь айда театргъа гелгеним 30 йыл болажакъ. 27 йыл – сагьнада, 3 йыл да – звукорежиссёр…
– Касбу билиминг ёкъму?
– Магъа касбума гёре билим алмагъа гьали болгъанча имканлыкъ болмады. Гюнден-гюн янгы законлар да чыгъа. Олагъа гёре касбу билими болмаса ишлеме ярамай деп де айталар. Мен ДГУ-да ачылгъан маданият факультетни театральный бёлюгюне охума тюшгенмен. Бу йыл биринчи курсну да битдирдим. Гьайымны этгени учун баракалла болсун факультетни деканы Ислам Амашевичге!
– Гьали гелейик яратгъан келпетлеринге. Шонча йыл ишлеп, нече роль ойнагъан экенсен?
– Санап къарамагъанман. Тек уллусу, гиччиси булан юзден де кёп барны билемен.
– Келпет яратма лап къыйын тийген, лап кёп сюеген ролюнг къайсыдыр?
– Лап да кёп сюеген ролюнг къайсыдыр деп, шу соравну кёп берелер. Артисткагъа оьзю яратгъан келпетлер, ойнагъан роллар оьз яшы йимик аявлу бола. Яшланы арасында бирин аз сююп, бирин кёп сююп болмайсан чы?! Тек шоланы арасында къыйын тувгъанлары да бар. Сонг да, мен шо рольну ойнажакъ эдим деп кёп йыллар умут этип туруп, ону ойнама насип болуп къала. Шулай роллар да юрекге бираз ювукъ тиемикен деп эсиме геле. Бек къыйын тийди магъа Дагьир булан Зугьраны гьакъындагъы спектаклни салгъанда Зугьраны ролюн ойнама. Сонг, Аллагь рагьмат этгир, Зубайыл Жанбекович салгъан «Мени къайгъы къажытмас» деген спектаклде Хамиданы ролюн ойнадым. Бек къыйын болду ону келпетин яратма. Неге тюгюл, шо заман болгъанча терс келпетли рольну ойнамагъан эдим. Мунда Хамида къурдаш къызына намарт чыгъа, сюйгенин ондан чыгъарып алма айлана… увакъ-тюек эришивлюклер… Къыйын тийсе де, ойнама болдум, эсде де къалгъан. «Айгъазиде» Гюлкъызны гьакъ юрекден ойнадым. Бек сюемен бу рольну, бек ювукъ гёремен оьзюме. Бу рольну ойнама кимге буса да насип болмай. Бизин милли игитибизни келпети. Нечесе йыллар бу спектакль ойнала геле. Гюлкъызны ролюн белгили, аты айтылгъан артисткалар ойнагъан. Олардан сонг нечик ойнарман деп тартынма да тартынасан ва оьктем де боласан бу роль сагъа тюшгенге.
– Актриса гьисапда биринчи абатларынгны алма кёмек этгенлерден, насигьат бергенлерден кимлени эсгерер эдинг?
– Озокъда, магъа кёп кёмек этгенлер бар. Гьалимат Татамова, Инесса Къурумова, Зумрут Атагишиева, Надежда Мусаева… Олагъа къарап мен оьзюме сынав якъдан не алгъанымны да билемен, къачан алгъанымны да билемен… Шонча да оланы оюнун ушата эдим, мен сюеген, оьзлерден уьлгю алагъан актрисаларым эди. Нечакъы да кёмек де эте эдилер. Оьзлени бай сынавундан насигьатлар берип, сагьнада оьзюнгню нечик тутма герегин, айтылагъан сёзлени къанынг-жанынг булан айтып къаравчугъа етишдиреген кюйлени англата эдилер. Олар бири де унутулмай. Сонг да, Басир Магьамматов, Тотуханым Осаева ва оьзге иш ёлдашларым бир де, мени четим гьалым болса, янгыз къоймагъан, оьзлерден болагъан кёмекни этген. Англата туруп, акъырагъан, къычырагъан заманлары да болгъан. Тек мен бек разимен шулай асил адамлар булан ишлейгениме де, олагъа ёлукъгъаныма да.
– Барият Муратова булан ишледингми?
– Темирболат Бийболатовгъа багъышлангъан спектаклде мен бир нече керен массовкагъа чыкъдым. Муратованы ишлейген кююн гёре эдим, оьзю булан ишлеме тюшмеди. Мен гелгенде, ол уллу да болгъан эди дагъы. Ойнавун бек ушата эдим… Анам да бек сюе эди ону. Ол ойнайгъан спектакллеге даим бизин алып бара эди…
– Миналы къайсы юртлусан?
– Анам дёргелили, атам паравуллу. Юрегим бираз Дёргелиге тарта деп эсиме геле, неге тюгюл де онда кёп керенлер болгъанман…Атам булан яшамагъан саялыдыр дагъы… Паравулда мен театргъа ишге тюшген сонг болгъанман…
– Иш уьстюнде, сагьнада бир-биригизге этеген масхараларыгъыз да бола деп эшитгенмен…
– Актёрланы арасында бизин масхараларыбыз кёп бола. Бир спектаклде Гьюсен Жанбеков уьйде гиеген тапочкалар булан сагьнагъа чыгъып, ойнап, къайтып туфлилерин де гийип, башгъача чыкъма герек эди. Бир гезик ону аякъгийимине яшлар мыхлар къагъып къойгъан эди… Бирдагъы гезик чемоданны ачып акъча гёрсетме герек эди, яшлар керпичлер салып, ол да гётерип болмай не гьалгъа тюшген эди. Масхара этебиз деп, нени де этип къоя эдик. Бир спектаклде бешикдеги яш йылагъанда, мен чыгъып сёйлеме, токътатма герек эдим. Бешикде къурчакъ бола. Йылагъан тавуш эшитилгендокъ, чабып сагьнагъа чыкъдым,бетин ачаман, «яшны» авзуна бириси сигарет салып къойгъан… Кюлкюм тутуп, сёйлеп болмай, бешикге къапланып къалгъанман.
– Бош заманында гьар кимни де машгъул болма сюеген иши бола, хобби дейикми, сен шолай заманда не этесен?
– Не айтайым, мен йырлама, гёнгюрев этме кёп сюемен. Жалав булан йырлайбыз, концертлени юрютебиз, шолай ишни де мен сиз айтагъан, кёп сююп этеген ишге санайман. Тек, йырав деп, оьзюмню йыравгъа санамайман…Тойланы юрютмеге де иштагьым геле. Бир гёргенлер чакъыра юрютмеге. Касбума да къыйыша, адам арада чыгъып сёйлемек, жыйынны юрютмек де сагьнада ишлейгенде йимик бола чы.
– Аналар авлетлерини гьакъында хабарлама кёп сюе…
– Къайсы ана сюймей экен баласын?.. Уьч яшым бар, бир къызым, эки уланым. Къызым уллусу, Алпият, медучилищени экинчи курсун битдирди бу йыл. Уланым Арсен, 16 йыл битген, школаны битдирди бу йыл.
– Къызынг сени ёлунгну тутма сюймейми эди?
– Ол чу сюе эди. Медицинаны да сюе эди, сагьнаны да. Магъа тынглап, училищеге тюшдю. Не билейим, оьзюмню яшавумну гёз алгъа гелтирип айтсам, къатынгишиге мени касбум къыйын касбу. Театргъа барма уланым сюйсе, къойма да къояр эдим, къызыма къыйын болажакъны билип англатдым. Ол да рази болду. Гиччи уланым Абуюсуп да 4-нчю класгъа чыкъгъан.
– Уьлгю алып ишлейген ёлдашларынгны эсгердинг. Къумукъ театрны аркъатаяву болуп ишлейгенлерден кимлени эсгерер эдинг?
– Бирини де хатирин къалдырма сюймеймен, бек пагьмулу , коллектив аркъа таяйгъан адамларыбыз бар. Тотуханым Осаева, Басир ва Зарема Магьамматовлар, Имам, Нариман, жагьиллерден Жалав Бекеев, Магьаммат Къасимов, Пахрутдин Ихивов… Булар яратагъан келпетлеге бек сююп, сююнюп къарайман. Ишлейген кююне кепим геле. Бек пагьмулу Сабият Салимова. Гьариси оьзтёрече пагьмулу, гьарисини бир башгъа татыву бар, балы бар… Бусу бу ерде къыйыша, башгъасы о ерде къыйыша, бу булай келпетни, ол олай келпетни яратып бола деп гьарисине ушанып къарайман… Тюрлю тюслю гёз къамашдырагъан жавгьарлар-пагьмулар. Гьали гелген жагьиллерибиз де бар. Оланы ишлейген кююне къарап, касбусун сюегенине къарап, гележеги баргъа инанаман. Касбусун сюймесе, ишлеп болмай. Озокъда, Аллагь берген пагьму да болма тарыкъ. Нечакъы бу касбуну сюйсенг де, пагьму болмаса пайда ёкъ. Арсен Исаев шолайлардан, гележеги бар, Жамиля Магьамматова бек бажарывлу ва пагьмулу. Касбусун да сююп, гьаракат этип ишлейген жагьиллерибиз баргъа сююнмей болмайсан.
– Не йимик масъалалар талчыкъдыра?
– Мени эсиме геле, режиссёрларыбыз аз, шону гьайын этме герек эди деп. Жагьил режиссёрубуз бир бар – Рабият Осаева. Спектакллер де салып, токъташгъан, мекенлешген режиссёр деп айтма ярай. Дагъы жагьилибиз ёкъ. Жагьиллени яшавгъа къараву башгъа бола. Биз барыбыз да оьктем болагъан пагьмубуз – Ислам Казиев. Осман Ибрагьимов да пагьмулу, тек спектакллени аз сала. Режиссёрланы гьарисини оьз ёлу, ишлейген къайдасы, англаву бар. Тек режиссёрларыбыз аз.
– Гьали къайсы спектаклде ортакъчылыкъ этесен?
– Рабият Осаева салагъан «Таш бике» деген спектаклде Аминатны ролюн ойнайман. Атав Атаевни пьесасы. Алда муну Биймурза Мантаев де салгъан эди. Экинчи гезик салына. Шавхалланы девюрю суратлана.
– Къаравчулар, айрокъда жагьиллер, бир вакъти олтургъан еринде къавгъа этип, ойнама пуршав этеген гезиклер бола эди…
– Гьали жагьиллер алышынгъан. Айгум Айгумовну «Жаза» деген спектаклине жагьиллер, студентлер чакъырылгъан эди. Гьали булар къычырып, сызгъырып башыбызны беззер этер деп тура эдик. Ёкъ, залда шыплыкъ, тергевлю къарав, бек арив къабул этдилер.
– Кёп сююп танглагъан касбунг булан яратывчулукъ оьрлюклеге етишме насип болсун! Тогъузунчу къабатгъа гелгенинг учун да баракалла.
– Сиз де савболугъуз.
Театрны адабият бёлюгюню ёлбашчысы шаир Багьавутдин Гьажиев сююмлю артисткабыз Зугьраны гьакъында булай деди:
– Мен Сайгидат (паспортундагъы аты) Межитованы 1982-нчи йылдан берли таныйман. Ол башлап театрда оьзге къуллукъда ишлей буса да, сагьнагъа гьасиретлигин, артистлени сюегенлигин яшырмай эди. Сонг сагьнагъа чыкъды, аз заманны ичинде оьзюн бажарывлу артистка гьисапда гёрсетме болду. Ол комедия ва драма ролланы бир йимик пагьмулу ойнама бажара, музыканы яхшы англай, арив йырлай, юрегинге тиер йимик чебер кюйде охуй. Макътанып, оьктем болуп айланмай, къумукъ къаравчулар энниден сонг да ону булан кёп керенлер ёлугъажагъына ва къуванажагъына инанаман.
Яраш Бийдуллаев.
