Оланы бирлери, масала, Вагьит Халитов, Агьмат Алиев, Мавсар Шайыпов гьатта давда да ортакъчылыкъ этди. Этгенде де олай нечик де тюгюл, Халитов «Къоччакълыгъы учун» деген эки медалы, Алиев Макътавлукъну 3-нчю даражалы ордени ва Шайыпов «Къоччакълыгъы учун» деген медалы булан къайтдылар. Амма Шамшит Баракаевни повестка берип йибермей, оьзю гёнгюллю кюйде барма сююп тилесе де:
«Сизин, ёлдаш, бронюгъуз бар, сиз тракторист де дюрсюз, комбайнёр да. Олай механизаторлар буса загьмат фронтгъа да бек тарыкъ, сизин йимиклени къолунда асгерни де, бары да халкъны да рызкъысы. Гьатта солдатланы опурагъы да, савут гючю де сизин йимиклени къолунда», – деп къайтара болгъан. Шамшит Баракаевни шолай дёрт керен къайтаргъан… Сувурулгъан хынжалдай жагь, ягь-намусгъа бай уланны бу зат уллу иш намусуна тие. Ягъадан къарайгъан олай ойламай чы. «Чишлер йимик мыйыкълары да булан, гёрер гёзге шайлы улан, давгъа да бармай, яш-юшну, къатын-къызны арасында айлана», – деп сёйлежеклер деп ойлай болгъан Шамшит.
Тюзю, Шамшит буса давну да, давдан алдагъы авур гьалланы да башындан гечирегени хыйлы бола эди. Язбашдан башлап, эртенлер тавукъ чакъда туруп, ахшамлар геч ишден къайтып, 5 минут гечиксе де такъсырланмагъа болагъан къатты низамда, къышда буса ичи исимейген устаханаларда техникагъа ремонт этип ишлейгени 4–5 йыллар да бола эди. Тек нечакъы талпынса да, Шамшитге давгъа барма ёл ачылмай.
1942-нчи йылны август айыны ахырларына дав Грозныйгъа ювукъ бола. Фашистлер Червлённаядан таба Гюйдюрмесге, ондан таба Магьачкъалагъа, Грозныйгъа, гьатта Орджоникидзеге барагъан ёлгъа чыкъмагъа сюегенни англап, бизинкилер Борагъан юртгъа артиллерия ва сапёр полклар йиберелер. Олар Терик оьзенни онг ягъасында, Червлённаядан башлап, Терик ва Сююнч оьзенлер бир-бирине къошулагъан ерге ерли бекликлер, тегенек теллерден чаллар, ДОТ-лар къуруп, Терикни ягъасын Борагъан юртгъа ерли миналар салып, душман шо бойдан оьтюп болмасдай беклик къурмагъа алгъасай. Шо саялы да къыставуллу кюйде колхозну малын, урлукъ ашлыгъын, техникасын пачалыкъгъа тапшурмагъа алгъасайлар.
Ону булан бирге юртну халкъын юртдан чыгъарып, къоркъунчсуз ерге гёчюрмесе бажарылмай. Оьзлени разилиги булан юртну халкъын Борагъан тавну Сугъабжа деген къолуна гёчюрелер. Онда халкъ оьзлеге турмагъа ерлер гьазирлеп битгенче, шайлы вакъти гете.
Ноябрни ахырларына бизин асгерлер фашистлени Терик бой булан Моздокгъа багъып къувуп башлай. Борагъан тавдагъы халкъыбызгъа юртгъа къайтмагъа ихтияр бериле. Декабрде 16–17 йыллыкъ яшёрюмлерден къурулгъан комсомол къурум да бютюн къуруму булан гёнгюллю кюйде фронтгъа гете. Юртда колхоз янгырып, аякъуьстге минип де битмеген. Гьали чи мени де асгерге йиберер деген умуту булан Шамшит Баракаев 5-нчи керен военкоматгъа бара. Яхшы гёнгю гётерилип турагъан военком: «Ёлдаш Баракаев, бизин асгерлер немис фашистлени Стиалинградны тюбюнде олай гючлю тёбелеген, кёплерин есир этген, сав къалгъанлары, бурлугъуп артына къарама базмай, къоркъуп къачалар. Сиз гьали 2–3 айдан берли ишлмей токътап тургъан техникагъызны болгъан чакъы чалт аякъуьстге салыгъыз! Сен онда инг де сыналгъан механизаторсан. Сени йимик касбучулар энни элибизге давдан да артыкъ топуракъны ишлетмеге тарыкъ болажакъ, дав бузгъан хозяйствону янгыртмагъа тарыкъ. Янгъыртмагъа да янгыртажакъбыз! Гёрерсен, ёлдаш, бир яшав къурарбыз, бир яшав – башгъа пачалыкълар бизге сукъланагъан болажакъ. Сиз савболугъуз! Сизин гьалыгъызны биз кёп арив англайбыз, биз де мунда къутулуп турмайбыз. Дав вакътини законлары гючлю, бизге бир-бирде адилсиз де гёрюне, тек олагъа къаршы турмагъа гьеч де ярамай. Къайт, оьзюнг булан ишлейген яш механизаторланы да къастлы загьматгъа къур», – деп, Шамшитни юртгъа къайтаралар.
1943-нчю йыл язбашгъы чачыв компанияны кёп къыйын шартларда оьтгермеге тюше. Жумалар булан чачмагъа урлукъ излейлер. Гьатта Къараногъай районгъа чыгъалар ва урлукълагъа амал этелер.
1944-нчю, айрокъда 1945-нчи йыл ашлыкъдан ва гьайванчылыкъдан планланы артыкъ этип толтуралар. Шо саялы колхоз районну Гьюрметлев такътасына языла. Инг айтылгъан колхозчуланы районну гёчювчю Къызыл Байрагъыны тюбюнде суратларын алып, районну ва колхозну правлениесини хас мююшлеринде суратларын илип, оланы абурун ва сыйын этелер.
Оланы арасында гьюрметли механизатор Шамшит Баракаевни сураты да болгъан. Ондан къайры да, ону тракторуну уьстюнде гьар гюн де дегенлей алдынлыланы къызыл байрагъы елпиллей болгъан. Социалист ярышларда уьстюн гелген саялы Шамшит Баракаев кёп керенлер грамоталар ва башгъа савгъатлар булан да савгъатлангъан. Олардан къайры да, Ш.Баракаев «1941–1945-нчи Ватан Давну йылларында къайратлы загьмат саялы» деген медаль булан да савгъатлангъан.
Халкъыбызгъа, элибизге булай гьалал, жаны-къаны булан къуллукъ этген намуслу адамларыбызны унутмагъа бир де ярамай. Оланы атларын гьюрметлев китаплагъа язып да, давну ортакъчыларына къурулгъан эсделиклерде атларына ер табып да, сыйлы ва гьюрметли атларын элни уяв эсинде сакъламакъ – жамиятны оьр даражадагъы рагьмулу борчу!
«Сизин, ёлдаш, бронюгъуз бар, сиз тракторист де дюрсюз, комбайнёр да. Олай механизаторлар буса загьмат фронтгъа да бек тарыкъ, сизин йимиклени къолунда асгерни де, бары да халкъны да рызкъысы. Гьатта солдатланы опурагъы да, савут гючю де сизин йимиклени къолунда», – деп къайтара болгъан. Шамшит Баракаевни шолай дёрт керен къайтаргъан… Сувурулгъан хынжалдай жагь, ягь-намусгъа бай уланны бу зат уллу иш намусуна тие. Ягъадан къарайгъан олай ойламай чы. «Чишлер йимик мыйыкълары да булан, гёрер гёзге шайлы улан, давгъа да бармай, яш-юшну, къатын-къызны арасында айлана», – деп сёйлежеклер деп ойлай болгъан Шамшит.
Тюзю, Шамшит буса давну да, давдан алдагъы авур гьалланы да башындан гечирегени хыйлы бола эди. Язбашдан башлап, эртенлер тавукъ чакъда туруп, ахшамлар геч ишден къайтып, 5 минут гечиксе де такъсырланмагъа болагъан къатты низамда, къышда буса ичи исимейген устаханаларда техникагъа ремонт этип ишлейгени 4–5 йыллар да бола эди. Тек нечакъы талпынса да, Шамшитге давгъа барма ёл ачылмай.
1942-нчи йылны август айыны ахырларына дав Грозныйгъа ювукъ бола. Фашистлер Червлённаядан таба Гюйдюрмесге, ондан таба Магьачкъалагъа, Грозныйгъа, гьатта Орджоникидзеге барагъан ёлгъа чыкъмагъа сюегенни англап, бизинкилер Борагъан юртгъа артиллерия ва сапёр полклар йиберелер. Олар Терик оьзенни онг ягъасында, Червлённаядан башлап, Терик ва Сююнч оьзенлер бир-бирине къошулагъан ерге ерли бекликлер, тегенек теллерден чаллар, ДОТ-лар къуруп, Терикни ягъасын Борагъан юртгъа ерли миналар салып, душман шо бойдан оьтюп болмасдай беклик къурмагъа алгъасай. Шо саялы да къыставуллу кюйде колхозну малын, урлукъ ашлыгъын, техникасын пачалыкъгъа тапшурмагъа алгъасайлар.
Ону булан бирге юртну халкъын юртдан чыгъарып, къоркъунчсуз ерге гёчюрмесе бажарылмай. Оьзлени разилиги булан юртну халкъын Борагъан тавну Сугъабжа деген къолуна гёчюрелер. Онда халкъ оьзлеге турмагъа ерлер гьазирлеп битгенче, шайлы вакъти гете.
Ноябрни ахырларына бизин асгерлер фашистлени Терик бой булан Моздокгъа багъып къувуп башлай. Борагъан тавдагъы халкъыбызгъа юртгъа къайтмагъа ихтияр бериле. Декабрде 16–17 йыллыкъ яшёрюмлерден къурулгъан комсомол къурум да бютюн къуруму булан гёнгюллю кюйде фронтгъа гете. Юртда колхоз янгырып, аякъуьстге минип де битмеген. Гьали чи мени де асгерге йиберер деген умуту булан Шамшит Баракаев 5-нчи керен военкоматгъа бара. Яхшы гёнгю гётерилип турагъан военком: «Ёлдаш Баракаев, бизин асгерлер немис фашистлени Стиалинградны тюбюнде олай гючлю тёбелеген, кёплерин есир этген, сав къалгъанлары, бурлугъуп артына къарама базмай, къоркъуп къачалар. Сиз гьали 2–3 айдан берли ишлмей токътап тургъан техникагъызны болгъан чакъы чалт аякъуьстге салыгъыз! Сен онда инг де сыналгъан механизаторсан. Сени йимик касбучулар энни элибизге давдан да артыкъ топуракъны ишлетмеге тарыкъ болажакъ, дав бузгъан хозяйствону янгыртмагъа тарыкъ. Янгъыртмагъа да янгыртажакъбыз! Гёрерсен, ёлдаш, бир яшав къурарбыз, бир яшав – башгъа пачалыкълар бизге сукъланагъан болажакъ. Сиз савболугъуз! Сизин гьалыгъызны биз кёп арив англайбыз, биз де мунда къутулуп турмайбыз. Дав вакътини законлары гючлю, бизге бир-бирде адилсиз де гёрюне, тек олагъа къаршы турмагъа гьеч де ярамай. Къайт, оьзюнг булан ишлейген яш механизаторланы да къастлы загьматгъа къур», – деп, Шамшитни юртгъа къайтаралар.
1943-нчю йыл язбашгъы чачыв компанияны кёп къыйын шартларда оьтгермеге тюше. Жумалар булан чачмагъа урлукъ излейлер. Гьатта Къараногъай районгъа чыгъалар ва урлукълагъа амал этелер.
1944-нчю, айрокъда 1945-нчи йыл ашлыкъдан ва гьайванчылыкъдан планланы артыкъ этип толтуралар. Шо саялы колхоз районну Гьюрметлев такътасына языла. Инг айтылгъан колхозчуланы районну гёчювчю Къызыл Байрагъыны тюбюнде суратларын алып, районну ва колхозну правлениесини хас мююшлеринде суратларын илип, оланы абурун ва сыйын этелер.
Оланы арасында гьюрметли механизатор Шамшит Баракаевни сураты да болгъан. Ондан къайры да, ону тракторуну уьстюнде гьар гюн де дегенлей алдынлыланы къызыл байрагъы елпиллей болгъан. Социалист ярышларда уьстюн гелген саялы Шамшит Баракаев кёп керенлер грамоталар ва башгъа савгъатлар булан да савгъатлангъан. Олардан къайры да, Ш.Баракаев «1941–1945-нчи Ватан Давну йылларында къайратлы загьмат саялы» деген медаль булан да савгъатлангъан.
Халкъыбызгъа, элибизге булай гьалал, жаны-къаны булан къуллукъ этген намуслу адамларыбызны унутмагъа бир де ярамай. Оланы атларын гьюрметлев китаплагъа язып да, давну ортакъчыларына къурулгъан эсделиклерде атларына ер табып да, сыйлы ва гьюрметли атларын элни уяв эсинде сакъламакъ – жамиятны оьр даражадагъы рагьмулу борчу!
Абас Мамаев.
Мычыгъыш Республика, Борагъан.
