Гьар миллетге тарихни къат-къат ва тайгъакъ ёлларындан юрюмеге тюше. Халкъгъа да ва бир-бир адамлагъа да къысмат буюруп, оьзлер де къаравулламагъан кюйде авур сынавланы башындан гечирмесе бажарылмай къала. Шо къайгъылардан, гертиден де, тавакаллы, къоччакъ, чыдамлы адамлар оьтме бола.
Айтма сюегеним, къумукълагъа эки керен мычыгъыш давлар себеп болуп, юрекге авур тиеген къыйынлыкъланы енгме тюшген. Шо къара-къалмагъалланы натижасында, шу аваралары булангъы рагьатсыз дюньяда оьзлени насибин излейген, ярыкъ ва булутсуз гележегине умут этегенлер, отав ачгъан элин къоюп, гьар якъгъа чыгъып гетмесе, яшавну агъусундан къутулмагъан.
1996-нчы йыл. Мычыгъыш Республика. Айлана якъда дав юрюле. Тарихи къумукъ тюздеги топурагъында яшайгъан кёп къумукъ уьягьлюлер яшайгъан еринден тышгъа чыкъма токъташалар. Бу мени макъаламда гьалиги Белоруссия республикасына гёчюп баргъан, онда яшав къургъан къумукъланы гьакъында язма сюе эдим.
Гьар тюрлю тармакъларында ишлемеге оьр даражалы касбучулар етишмейген республикагъа миллетибизни вакиллери сыйынгъанлыгъыны заралы тиймеди. Шонда баргъан къумукъланы арасындан Яратгъаныбызны яхшылыгъындан гёрмекли спортсменлер, врачлар, инженерлер, программистлер, юристлер де чыкъды. Олар учун гертилик, тазалыкъ, абур-сый деген сёзлер бош англавлар тюгюл. Шолай ва оьзге кавказ халкълагъа да хас инсаплы хасиятлары учун белоруслулар къумукъланы кёп сююп, оьзлени жамиятына къабул этдилер.
Къумукълар да къалышмай, белорусланы бир-биревге чыдайгъан, башгъа миллетни культурасына илиякълы янашагъанын эслеп, олагъа гьюрмет этелер. Шо республикада ерлешип, бираз заман оьтген сонг, къумукълар белорусланы юрегине ёл табып, къурдашлыкъны отун якъдылар. Яшлар да охув ожакълагъа юрюме башладылар. Уллулар буса жамиятны арасында лайыкълы ерни тутдулар. Гьасили, олагъа барына да оьзлени пагьмуларын пайдаландырмагъа имканлыкълар болду.
Амма ят жамиятны арасында къумукълар оланы культурасын, тилин ахтарса да, тек оьзлени милли ругьун, оьзтёречелигин тас этмедилер. Неге тюгюл де, олар оьзлени ватаны булангъы аралыкъланы уьзмедилер. Белоруссиядагъы къумукълар сыйлы адатларын, къылыкъларын, тилин сакълама бажардылар. Олар элинде йимик дин булан байлавлу байрамларын белгилейлер, алдагъы кюйде культурасын юрютелер, ана тилинде къатнайлар. Уьстевюне, онда тувуп яшайгъан авлетлери де къумукъ тилинде сёйлейлер.
Белоруссиядагъы къумукълар янгыз халкъыны адатларын сакълайгъанлыкъ булан оьктем болуп къалмайлар. Олар оьзлени ватандашларыны оьр натижалары ва пагьмулары булан, къумукъ жамиятдан оьтюп, белорусланы да оьктемлиги болгъан. Шогъар тай боксдан кёп керенлер Европаны ва дюньяны чемпионатларында уьстюнлюклер къазангъан Мансур ва Мурат Азербиевлер ачыкъ мисал. Сонг дагъы да, Европа чемпионатларда бир нече керенлер оьрлюклеге етишген Гомелдеги Анзор Эсакъаевни атын да уллу гьюрмет булан эсгерме сюемен.
Белоруссиядагъы бизин къумукъ жагьиллер оьзлени гьюнерлерин янгыз спортда гёрсете деп эсигизге гелмесин. Оланы арасында бу пачалыкъны лап айтылынгъан оьр охув ожакъларында охуйгъан кёп къумукъ студентлер бар. Бу ерде мен Минск шагьардагъы Белоруссияны пачалыкъ университетини 3-нчю курсунда инженер-программистге охуйгъан Ислам Мамаевни атын эсгермекни тийишли гёремен.
Сонг дагъы да, Ражап Керимов обществоведениеден оьтгерилген республика ва област олимпиадаларда бир нече тирет савгъатлы ерлеге ес болгъан. Бираз алда ону Москвадагъы Россияны пачалыкъ гуманитар университетине чакъырып, халкъара байлавлукъланы факультетине къабул этдилер.
Мен оьрде атларын тутуп сизин булан таныш этгенлени де ва оьзгелени де гьакъында кёп уллу макъалалар язма бола. Бизин къумукъ жамият пагьмулу, бажарывлу адамлары булан бек бай. Мен къумукъланы гьюнерлерин гётермек, оьсдюрмек учун бек онгайлы шартлар яратгъаны саялы Белорус Республикагъа кёп уллу баракалламны билдиремен. Шо зор, эркин юреклери, чомартлыгъы учун къумукъланы белоруслагъа гьюрмет этегенлигине оланы культурасын, тилин билегенлик исбатлай.
Айтылгъан ингилис язывчусу Бернард Шоу: «Адам да керпич йимик, бишген сайын гючлю ва къатты бола», – деген. Шо бир-эки сёзде терен гьакъыл ва маъна бар. Гертиден де, шу бизин къумукълагъа да оьзлени башындан оьтгерме тюшген къыйынлыкълар оланы къоччакъ ва гючлю этген.
Мен бир-биревню пикрусуна чыдамлы, рагьмулу болуп, къонакъланы сыйындырып бажарагъан асил хасиятлары булан дюньягъа белгили белоруслулар оьзлени шо инсаплы къылыкъларын тас этмежекге инанаман.
Рамазан Керимов,
Истанбул университетни студенти.
Айтма сюегеним, къумукълагъа эки керен мычыгъыш давлар себеп болуп, юрекге авур тиеген къыйынлыкъланы енгме тюшген. Шо къара-къалмагъалланы натижасында, шу аваралары булангъы рагьатсыз дюньяда оьзлени насибин излейген, ярыкъ ва булутсуз гележегине умут этегенлер, отав ачгъан элин къоюп, гьар якъгъа чыгъып гетмесе, яшавну агъусундан къутулмагъан.
1996-нчы йыл. Мычыгъыш Республика. Айлана якъда дав юрюле. Тарихи къумукъ тюздеги топурагъында яшайгъан кёп къумукъ уьягьлюлер яшайгъан еринден тышгъа чыкъма токъташалар. Бу мени макъаламда гьалиги Белоруссия республикасына гёчюп баргъан, онда яшав къургъан къумукъланы гьакъында язма сюе эдим.
Гьар тюрлю тармакъларында ишлемеге оьр даражалы касбучулар етишмейген республикагъа миллетибизни вакиллери сыйынгъанлыгъыны заралы тиймеди. Шонда баргъан къумукъланы арасындан Яратгъаныбызны яхшылыгъындан гёрмекли спортсменлер, врачлар, инженерлер, программистлер, юристлер де чыкъды. Олар учун гертилик, тазалыкъ, абур-сый деген сёзлер бош англавлар тюгюл. Шолай ва оьзге кавказ халкълагъа да хас инсаплы хасиятлары учун белоруслулар къумукъланы кёп сююп, оьзлени жамиятына къабул этдилер.
Къумукълар да къалышмай, белорусланы бир-биревге чыдайгъан, башгъа миллетни культурасына илиякълы янашагъанын эслеп, олагъа гьюрмет этелер. Шо республикада ерлешип, бираз заман оьтген сонг, къумукълар белорусланы юрегине ёл табып, къурдашлыкъны отун якъдылар. Яшлар да охув ожакълагъа юрюме башладылар. Уллулар буса жамиятны арасында лайыкълы ерни тутдулар. Гьасили, олагъа барына да оьзлени пагьмуларын пайдаландырмагъа имканлыкълар болду.
Амма ят жамиятны арасында къумукълар оланы культурасын, тилин ахтарса да, тек оьзлени милли ругьун, оьзтёречелигин тас этмедилер. Неге тюгюл де, олар оьзлени ватаны булангъы аралыкъланы уьзмедилер. Белоруссиядагъы къумукълар сыйлы адатларын, къылыкъларын, тилин сакълама бажардылар. Олар элинде йимик дин булан байлавлу байрамларын белгилейлер, алдагъы кюйде культурасын юрютелер, ана тилинде къатнайлар. Уьстевюне, онда тувуп яшайгъан авлетлери де къумукъ тилинде сёйлейлер.
Белоруссиядагъы къумукълар янгыз халкъыны адатларын сакълайгъанлыкъ булан оьктем болуп къалмайлар. Олар оьзлени ватандашларыны оьр натижалары ва пагьмулары булан, къумукъ жамиятдан оьтюп, белорусланы да оьктемлиги болгъан. Шогъар тай боксдан кёп керенлер Европаны ва дюньяны чемпионатларында уьстюнлюклер къазангъан Мансур ва Мурат Азербиевлер ачыкъ мисал. Сонг дагъы да, Европа чемпионатларда бир нече керенлер оьрлюклеге етишген Гомелдеги Анзор Эсакъаевни атын да уллу гьюрмет булан эсгерме сюемен.
Белоруссиядагъы бизин къумукъ жагьиллер оьзлени гьюнерлерин янгыз спортда гёрсете деп эсигизге гелмесин. Оланы арасында бу пачалыкъны лап айтылынгъан оьр охув ожакъларында охуйгъан кёп къумукъ студентлер бар. Бу ерде мен Минск шагьардагъы Белоруссияны пачалыкъ университетини 3-нчю курсунда инженер-программистге охуйгъан Ислам Мамаевни атын эсгермекни тийишли гёремен.
Сонг дагъы да, Ражап Керимов обществоведениеден оьтгерилген республика ва област олимпиадаларда бир нече тирет савгъатлы ерлеге ес болгъан. Бираз алда ону Москвадагъы Россияны пачалыкъ гуманитар университетине чакъырып, халкъара байлавлукъланы факультетине къабул этдилер.
Мен оьрде атларын тутуп сизин булан таныш этгенлени де ва оьзгелени де гьакъында кёп уллу макъалалар язма бола. Бизин къумукъ жамият пагьмулу, бажарывлу адамлары булан бек бай. Мен къумукъланы гьюнерлерин гётермек, оьсдюрмек учун бек онгайлы шартлар яратгъаны саялы Белорус Республикагъа кёп уллу баракалламны билдиремен. Шо зор, эркин юреклери, чомартлыгъы учун къумукъланы белоруслагъа гьюрмет этегенлигине оланы культурасын, тилин билегенлик исбатлай.
Айтылгъан ингилис язывчусу Бернард Шоу: «Адам да керпич йимик, бишген сайын гючлю ва къатты бола», – деген. Шо бир-эки сёзде терен гьакъыл ва маъна бар. Гертиден де, шу бизин къумукълагъа да оьзлени башындан оьтгерме тюшген къыйынлыкълар оланы къоччакъ ва гючлю этген.
Мен бир-биревню пикрусуна чыдамлы, рагьмулу болуп, къонакъланы сыйындырып бажарагъан асил хасиятлары булан дюньягъа белгили белоруслулар оьзлени шо инсаплы къылыкъларын тас этмежекге инанаман.
Рамазан Керимов,
Истанбул университетни студенти.
