Шонда арагъа салынып ойлашылгъан ва гётерилген масъалалагъа байлавлу болуп тёбенде «Ёлдашны» охувчуларыны тергевюне бизин тезги танышыбыз, ёлдашыбыз далапчылыкъны оьсдюрювню Дагъыстан республика центрыны генеральный директору Вагьап Бийболатович Вагьабов баянлыкъ бере.
– Вагьап Бийболатович, ерлерде ишге байлавлу болуп сапар чыгъагъан гезиклерибизде далапчылыкъ булан машгъул болагъан тайпаланы арасында, гьасили, журналистлер, гьакимлик ва пачалыкъ къурумлар, депутатлар увакъ ва орта бизнесни ортакъчыларыны ихтиярларын осал якълай деген пикруланы аян эте. Муна шо саялы да бизин республикабызда орта класны амалгъа геливю осал гьис этиле. Озокъда, шогъар сиз де рази болмажакъсыз, оьзюм де. Шолай айтды-къуйтдулар негер кюрчюлене?
– Республикабызны оьзге маълумат къуралларын айтмай къояман, янгыз бизин жамиятны ва комитетни сиптечилиги булан о гьакъда, айтагъаным, кредитлени, субсидияланы, мал-матагьны, топуракъланы къоллав къайдаларына байлавлу баянлыкъларда англатывлар береген газетибиз чыгъарыла. «Бизнес Дагестана» деп РГВК-да бир сагьатлыкъ берилишибиз пайдаландырыла, «Ёлдашда» да макъалалар печат этилип чыгъарыла. Шолайлыкъда, уьстде эсгерилген масъалагъа байлавлу болуп эркин кюйде англатывлар бериле. Гьакимият ва пачалыкъ къурумлар якъламай десе де, гьакъыкъатгъа къыйышмай. Лайыкълылар материал ва ругь якъдан иштагьландырыла. Бизнес проектлени тизме кёмеклешеген хас бизнес-инкубатор ачылгъан. Озокъда, гьаман-гьаман гьалива бармас пирлеге, барса да, тюшмей къалыр бирлеге…
– Предпринимателлени артда болгъан слётунда кимлер ортакъчылыкъ этди?
– Слёт-ёлугъувда да Дагъыстанны Гьукуматыны Председателини эки де заместители – Александр Ермошкин ва Абусупьян Хархаров, комитетни башчысы Арсен Магьмутов, министерликлени ва шолай да, ерли муниципалитетлени, яшёрюмлени къурумларыны вакиллери, белгили сынав топлагъан предпринимателлер ортакъчылыгъын болдурду.
Оьтгерилген чараланы ача туруп, оьзюню сёйлевюнде ДР-ни Гьукуматыны янында къурулгъан увакъ ва орта далапчылыкъ булан машгъул болагъан предпринимателлени масъалаларына къарайгъан комитетни башчысы Арсен Магьмутов арт вакътилерде бизин республикабызны башчылары далапчылыкъны оьсдюрювге байлавлу этеген ишине гёре разилигин билдирип англатыв берди.
Озокъда, бизин пачалыгъыбыз бир жамиятдан башгъасына гёчеген базар аралыкълар оьмюр сюреген девюрде далапчы тайпаланы кёплери къыйыкъсытыла эди. Шо саялы бирлери, тюпден таба ялгъан кагъызлар гьазирлеп, законсуз пачалыкъ кредитлени алып байынды, «оьгейлер» кёмекден магьрюм къалды. Булай пакарсызлыкъны вакътисинде биревлер гюнагьсыз айыпланып туснакъ этилген гезиклер де болду. Бу йыл июль айда шолай предпринимателлени амнистия этмек деген пикруну Россияны Президенти Владимир Путинни таклифине гёре РФ-ни Пачалыкъ Думасыны депутататлары да якълады. Белгили болгъаны йимик, гьалиге ерли шолай къыйыкъсытывлагъа тарыгъан 800-ден къолай предприниматель Россияда эркин этилген. Олайлар Дагъыстанда да бармы дей бусагъыз, сизге ДР-ни прокуратурасындан маълумат алма тарыкъ болажакъ.
– Яхшы. О башгъа масъала. Бугюн биз слётну ортакъчыларыны арасында арагъа салынып ойлашылгъан масъалаланы гьакъында охувчуларыбызгъа баянлыкъ бермеге сюебиз. Шонда алгъа салынгъан аслу мурат не эди?
– Увакъ ва орта далапчылыкъны къурулушуну кюрчюлерин белгилеп, «Дорожный картасын» токъташдырып ва шону булан далапчылыкъны ачыкъгъа чыгъармакъ эди.
– Дагъы не гьакъда айтылды?
– Бу йылны октябр айында гёз алгъа тутулгъан кююнде Магьачкъалада Экономика форумну оьлчевлеринде Стратегия сессия болажакъ. Шонда увакъ ва орта далапчылыкъны якълавну ва оьсдюрювню масъаласына дагъы да айрыча къаралажакъ.
Экономиканы яшыртгъын тармагъына бойсынгъан далапчыланы ачыкъгъа чыгъарып, бюджет гелимлеге къошулагъан налогланы артдырыв бугюнню аслу масъаласы гьакъда айтылды.
– О гьакъда ким ва не айтды?
– Абусупьян Хархаров далапчылыкъ булан машгъул болма муштарлыланы оьз, пачалыкъ ва жамият пайдаларын якълап, сыйлы, макътавлу мердешлерибизге бойсынып, гьюрмет этип чалышма чакъырды. Ачыкълыкъны, гьакълашывну ва кёмеклешивню шартларында Дагъыстанда 2016-нчы йылгъа ерли 100 мингге ювукъ ишчи ерлени болдурма тарыгъы гьакъда да эсгерилди. Шо буса увакъ ва орта бизнесни ортакъчыларыны, якълавчуларыны оьсювюн де гьисапгъа алып айтылгъаны англашыла.
– ППП-ни (приоритетние президентские программы) гьакъында не ёравлар тувулунду?
– ППП-ни «Обеление экономики» деген программасы оьсювню кюрчюсю болагъаны гьакъда ДР-ни Гьукуматыны Председателини заместители Александр Ермошкин ачыкъ кюйде эсгермей болмады. Неге тюгюл, шо гьалиге ерли гьакимликни ва далапчылыкъны арасында толу байлавлукъ, инамлыкъ ёкълугъун ташдыра ва шону болдурмакъ учун къурулгъаны англашыла. Демек, далапчылыкъны ва гьакимликни арасында жамият оьлчевюндеги дыгъарлашывну болдурма тюше. Шо буса тынч масъала тюгюл. Далапчылыкъ учун Дагъыстанда «Дорожный картаны» къурулуву да шону яшавгъа чыгъармакъ учундур.
Мен ойлашагъан кюйде, шонда белгиленген ёлланы асувлу кюйде къоллама бажарсакъ, Дагъыстан яшавлукъ-экономика масъалаланы чечивде Россиядагъы артда къалагъан регионларыны сыдырасында къалмажакъ.
– Дагъыстанда далапчылыкъны кодекси къурулгъанмы?
– Мен уьстде де эсгерген кюйде, гертиден де, далапчылыкъ Дагъыстанны оьсювюню кюрчюсю болма тарыкъ. Шо гьакъда ДР-ни башчысы да айта. Озокъда, бизин республикабызда шолай кодекс бар буса да, тек экспертлер, мисал учун, Ватандаш гьаракатыны школасыны ректору Олег Риттер де айтагъан кюйде, Дагъыстан Россияны далапчылыкъ Кодексини янгыртывуну сиптечиси болма тарыкъ.
– Вагьап Бийболатович, асил негетлени яшавгъа чыгъарывда сизин жамият къурумгъа, бары да дагъыстанлылагъа уьстюнлюклер ёрайбыз.
– Савбол.
Баянлыкъны язып гьазирлеген Къ. Къараев.
