Жумагюн тюшнамазгъа азан охумакъ учун бетавуллу Эсенбий Магьамматны чакъыргъанлар. О арив тавушлу, илиякълы, сютдей акъ сакъаллы, арап илмуну теренден уьйренген адам болгъан. Шо намаз чакъыражакъны эшитип, Бетавулну халкъы уллусу-гиччиси булан орамлагъа чыкъгъан. Бу уллу агьвалатдан сююнюп, эргишилер гёзьяшларын сибире, къатын-къыз буса йылай болгъан деп айталар.
Арадан эки-уьч гюн гетгенде, Эсенбий Магьамматны коммунист партияны Буйнакск район комитетине чакъырып, жумамежитге имам болмагъа таклиф этген. Чагъы уллу экени саялы, ол рази болмагъан, тек кимни салмагъа герекни айтгъан. О да Гьайбулла деген адам болгъан. Ол Къазанышда 40 йыл къадилик ишни юрютген. Ону уланы Абукъагьир гьажи де юртдагъы жумамежитни имамы болуп ишлейгенли кёп йыллар бола.
Эсенбий Магьаммат Къазанышда о вакъти бек абурлу адамланы бириси болгъан. Ол, 10 йыл гимралы устаздан дарс алып, тавлулар булан къатнагъаны саялы, тап-таза авар тилни де билген. Бир-бир аврувланы сав этип болагъаны учун, Къазанышда тюгюл, хоншу юртлардан да ону танып геле болгъан. Чыны сукарагъа арпадан этген шакъы булан арапча язгъан язывланы чайып, ичиртип, адатларын да этип ол сав этгенлер кёп. Олай аврувлар кёбюсю жин къатышгъан деп айтылагъан неврология аврувлар болгъан буса ярай. Гьатта оланы бирлерин шо авруву гелгенде байлап сакълай болгъан.
Ондан къайры да, Магьаммат агъав шо отузунчу йылларда гьасирет болуп гелген яшлагъа арап илмуну да уьйретген, гебин къыйма сююп гелгенлени муратларын да кютген, тазият бар абзарда оьлюге къуран охума да тавакаллыкъ этген, авруйгъанланы савлугъун къайтаргъан. Тек ол шо ишни яшыртгъын юрюте болгъан. Неге тюгюл, сюргюнлени вакътисинде Сибирге гетме сюймей болгъандыр.
Ону Сибирге йиберме деп чи биревлер гьаракат этген, кёбюсю коммунистлер ону адамгъа рагьмулугъун, юрек тазалыгъын англап, кансаралда ахшам «тутмагъа» тузакъ онгарса да, гечелетип гелип: «Вёре тангала гелгенлеге къуллукъ этме, тутма сюе…», – деп билдиргенлер болгъан. Артда да Бетавул колхозну ёлбашчысы Камав, чет ердеги бир къотангъа махичи этип йиберип, гёз арадан тайдыргъан. Шоллукъда, тутулмай да къутулгъан.
Эсенбий Магьамматны гимралы устазы оьзюню орнуна устаз этип къойма сюйгенде, бир нече керен 10 гюнге терен къуюгъа салып тергеген. Къарангылыкъгъа чыдамлыгъы етишмейген саялы, ол устазлыкъны алмагъан.
Бир гюн ол тюш гёрген. Тюшюнде хыйлы йыллар алда гечинген устазы уьч гюнден гёрюшербиз деп айтгъан. Етмиш йылдан бираз оьтген чагъы болса да, савлугъуна бир керен де кант этмеген адам, эртен тургъанда, яшларын да чакъырып, тюшюн англатгъан. Уланлары огъар: «Яхари, Абим, сен чи оьзюнг айта эдинг тюшлеге инанмагъыз деп. Неге олай ойлашасан?» – дегенде ол: «Сизин тюшлеригиз башгъа, оланы шайтанлар гёрсете, меники башгъа», – деп жавап берген. Оьзю таныйгъан тийишли адамлар булан ёлугъуп, савболлашып, уьчюнчю гюн намаздан сонг шо намаз этеген еринде гечинген.
Эсенбий Магьамматдан къалгъан уьч уланны уллусу Абдурагьман 41-нчи йыл дав башлангъанда, давгъа гетип, уьюне къайтмагъан. Экинчиси Гьажи – Уллу Ватан давну ортакъчысы. Давдан сонггъу йылларда ол да, иниси Сапиюлла да 45 йылланы узагъында юртда муаллимлик касбуну юрютген.
Динге берилген адамны эки де уланы охуп шо касбуну юрютгенине не себеп болгъан? Себеби де шу. Атасы савунда уланларына: «Охуп билим алыгъыз, заманыгъыз нечик талап эте буса, шо билимге уьйренигиз, бола туруп, огъар оьзгелени де уьйретигиз», – деп айта болгъан.
Гьажи Магьамматовну педагогика стажы аслу гьалда Тёбен Къазаныш юртдагъы школада оьтген. Ол Оьр Къазаныш школаны директору болуп да ишлеген. Давдан сонггъу йылларда, асгер къуллукъну давам этип, уьягьлюсю Умукюсюм булан эки йыл Польшада тургъан. Капитан чинде ата юртуна къайтып, муаллимлик касбуну давам этген.
Гьажини ва Умукюсюмню беш де авлети оьр охув ожакъланы битдирген. Экевю бина къурувчулар, уьчевю атасыны ёлун тутуп, педагогика тармакъда чалыша.
Уллу къызы Айзанат атасы йимик математика дарсланы юрюте. Школаны директору болуп да ишледи.
Ондан сонггъу уланы Магьаммат Магьачкъала шагьарда педагогика институтну физика-математика факультетин битдирген. Оьзюню оьмюрюнде Тёбен Къазаныш орта школада муаллим болуп ишлей. Уьягьлюсю Рабият да шо школада орус тилден ва адабиятдан дарс бере. Рабиятны касбусуна берилгенлиги ва гьакъ юрекден яшланы сююп ишлейгени юртлулагъа тезден белгили. «Яхшы муаллим» деген ат огъар халкъдан гелген. Рабият да ана янындан бу тухумгъа гире. Анасыны анасы – Гьажини ва Сапиюлланы уллу къызардашы. Рабиятны оьзюню къызардашы да муаллим касбуну юрюте. Гиевю де – Буйнакск шагьарда 4 номерли школаны директору. Муаллим династияны башы Гьажи Магьамматовну къызы Мадинат да – математик, Тёбен Къазаныш школада математика дарсланы юрюте.
Гьажи ва Сапиюлла Магьамматовланы 5 авлетин, авлетлерини авлетлерин де санаса, оланы педагогика стажы 300 йылдан да оьте. Олар Тёбен Къазанышда биринчи муаллим династия санала. Сапиюлланы уланы Имамутдин юртдагъы 2 номерли школаны директору болуп 20 йылдан да кёп ишледи.
Яшланы охутуп, билимли ва тарбиялы этмек – гертиден де, бек агьамиятлы ва жамият учун тарыкълы къуллукъ. Ону агьамиятлыгъы 40–50 йыллар алда дагъы да артыкъ болгъанны эсли адамлар яхшы биле. О вакъти муаллимлени абуру яшланы охутагъаны булан тамамланып къалмагъан. Олар жамият арада да билимли ва англавлу адамлар экени саялы, халкъны яшавун яхшылашдырмакъ учун, маданият даражасын оьсдюрмек учун да кёп иш юрютген. Шо вакътилерден берли халкъ арада оланы касбусуна тамурлангъан гьюрмет олагъа гьали де абур-сый булан янашмагъа кёмек эте.
Набиюлла Магьамматов.
Суратда: династияны башы Гьажи Магьамматов ва ону иниси Сапиюлла.
Арадан эки-уьч гюн гетгенде, Эсенбий Магьамматны коммунист партияны Буйнакск район комитетине чакъырып, жумамежитге имам болмагъа таклиф этген. Чагъы уллу экени саялы, ол рази болмагъан, тек кимни салмагъа герекни айтгъан. О да Гьайбулла деген адам болгъан. Ол Къазанышда 40 йыл къадилик ишни юрютген. Ону уланы Абукъагьир гьажи де юртдагъы жумамежитни имамы болуп ишлейгенли кёп йыллар бола.
Эсенбий Магьаммат Къазанышда о вакъти бек абурлу адамланы бириси болгъан. Ол, 10 йыл гимралы устаздан дарс алып, тавлулар булан къатнагъаны саялы, тап-таза авар тилни де билген. Бир-бир аврувланы сав этип болагъаны учун, Къазанышда тюгюл, хоншу юртлардан да ону танып геле болгъан. Чыны сукарагъа арпадан этген шакъы булан арапча язгъан язывланы чайып, ичиртип, адатларын да этип ол сав этгенлер кёп. Олай аврувлар кёбюсю жин къатышгъан деп айтылагъан неврология аврувлар болгъан буса ярай. Гьатта оланы бирлерин шо авруву гелгенде байлап сакълай болгъан.
Ондан къайры да, Магьаммат агъав шо отузунчу йылларда гьасирет болуп гелген яшлагъа арап илмуну да уьйретген, гебин къыйма сююп гелгенлени муратларын да кютген, тазият бар абзарда оьлюге къуран охума да тавакаллыкъ этген, авруйгъанланы савлугъун къайтаргъан. Тек ол шо ишни яшыртгъын юрюте болгъан. Неге тюгюл, сюргюнлени вакътисинде Сибирге гетме сюймей болгъандыр.
Ону Сибирге йиберме деп чи биревлер гьаракат этген, кёбюсю коммунистлер ону адамгъа рагьмулугъун, юрек тазалыгъын англап, кансаралда ахшам «тутмагъа» тузакъ онгарса да, гечелетип гелип: «Вёре тангала гелгенлеге къуллукъ этме, тутма сюе…», – деп билдиргенлер болгъан. Артда да Бетавул колхозну ёлбашчысы Камав, чет ердеги бир къотангъа махичи этип йиберип, гёз арадан тайдыргъан. Шоллукъда, тутулмай да къутулгъан.
Эсенбий Магьамматны гимралы устазы оьзюню орнуна устаз этип къойма сюйгенде, бир нече керен 10 гюнге терен къуюгъа салып тергеген. Къарангылыкъгъа чыдамлыгъы етишмейген саялы, ол устазлыкъны алмагъан.
Бир гюн ол тюш гёрген. Тюшюнде хыйлы йыллар алда гечинген устазы уьч гюнден гёрюшербиз деп айтгъан. Етмиш йылдан бираз оьтген чагъы болса да, савлугъуна бир керен де кант этмеген адам, эртен тургъанда, яшларын да чакъырып, тюшюн англатгъан. Уланлары огъар: «Яхари, Абим, сен чи оьзюнг айта эдинг тюшлеге инанмагъыз деп. Неге олай ойлашасан?» – дегенде ол: «Сизин тюшлеригиз башгъа, оланы шайтанлар гёрсете, меники башгъа», – деп жавап берген. Оьзю таныйгъан тийишли адамлар булан ёлугъуп, савболлашып, уьчюнчю гюн намаздан сонг шо намаз этеген еринде гечинген.
Эсенбий Магьамматдан къалгъан уьч уланны уллусу Абдурагьман 41-нчи йыл дав башлангъанда, давгъа гетип, уьюне къайтмагъан. Экинчиси Гьажи – Уллу Ватан давну ортакъчысы. Давдан сонггъу йылларда ол да, иниси Сапиюлла да 45 йылланы узагъында юртда муаллимлик касбуну юрютген.
Динге берилген адамны эки де уланы охуп шо касбуну юрютгенине не себеп болгъан? Себеби де шу. Атасы савунда уланларына: «Охуп билим алыгъыз, заманыгъыз нечик талап эте буса, шо билимге уьйренигиз, бола туруп, огъар оьзгелени де уьйретигиз», – деп айта болгъан.
Гьажи Магьамматовну педагогика стажы аслу гьалда Тёбен Къазаныш юртдагъы школада оьтген. Ол Оьр Къазаныш школаны директору болуп да ишлеген. Давдан сонггъу йылларда, асгер къуллукъну давам этип, уьягьлюсю Умукюсюм булан эки йыл Польшада тургъан. Капитан чинде ата юртуна къайтып, муаллимлик касбуну давам этген.
Гьажини ва Умукюсюмню беш де авлети оьр охув ожакъланы битдирген. Экевю бина къурувчулар, уьчевю атасыны ёлун тутуп, педагогика тармакъда чалыша.
Уллу къызы Айзанат атасы йимик математика дарсланы юрюте. Школаны директору болуп да ишледи.
Ондан сонггъу уланы Магьаммат Магьачкъала шагьарда педагогика институтну физика-математика факультетин битдирген. Оьзюню оьмюрюнде Тёбен Къазаныш орта школада муаллим болуп ишлей. Уьягьлюсю Рабият да шо школада орус тилден ва адабиятдан дарс бере. Рабиятны касбусуна берилгенлиги ва гьакъ юрекден яшланы сююп ишлейгени юртлулагъа тезден белгили. «Яхшы муаллим» деген ат огъар халкъдан гелген. Рабият да ана янындан бу тухумгъа гире. Анасыны анасы – Гьажини ва Сапиюлланы уллу къызардашы. Рабиятны оьзюню къызардашы да муаллим касбуну юрюте. Гиевю де – Буйнакск шагьарда 4 номерли школаны директору. Муаллим династияны башы Гьажи Магьамматовну къызы Мадинат да – математик, Тёбен Къазаныш школада математика дарсланы юрюте.
Гьажи ва Сапиюлла Магьамматовланы 5 авлетин, авлетлерини авлетлерин де санаса, оланы педагогика стажы 300 йылдан да оьте. Олар Тёбен Къазанышда биринчи муаллим династия санала. Сапиюлланы уланы Имамутдин юртдагъы 2 номерли школаны директору болуп 20 йылдан да кёп ишледи.
Яшланы охутуп, билимли ва тарбиялы этмек – гертиден де, бек агьамиятлы ва жамият учун тарыкълы къуллукъ. Ону агьамиятлыгъы 40–50 йыллар алда дагъы да артыкъ болгъанны эсли адамлар яхшы биле. О вакъти муаллимлени абуру яшланы охутагъаны булан тамамланып къалмагъан. Олар жамият арада да билимли ва англавлу адамлар экени саялы, халкъны яшавун яхшылашдырмакъ учун, маданият даражасын оьсдюрмек учун да кёп иш юрютген. Шо вакътилерден берли халкъ арада оланы касбусуна тамурлангъан гьюрмет олагъа гьали де абур-сый булан янашмагъа кёмек эте.
Набиюлла Магьамматов.
Суратда: династияны башы Гьажи Магьамматов ва ону иниси Сапиюлла.
