Оьзюню гиришив сёзюнде Х. Шихсайитов ДР-ни Башчысы Рамазан Абдулатиповну атындан форумну ортакъчыларына разилигин билдирди. Ону ишинде Кавказ атлы дивизияны офицерлери гьисапда Биринчи дюнья давда къоччакъ кюйде ябушгъанланы варислери-тарихчилер Гьажи-Мурат Доного ва Мурат Атаев ортакъчылыкъ этегенин айрыча эсгерди.
– Георгийни хачы булан савгъатлангъан оьр къуллукълардагъы офицерлер, оланы варислери барысы да бир йимик игитлиги, олай да бизин ватаныбыз – Россиягъа бакъгъан гьатсыз сюювю учун оьзлерден сонггъу наслуланы разилигин къазанмагъа бажаргъан. Муна шулай адамланы ва савлай уьлкени къысматлары бир — бирине таъсир этмеге бола. Оланы уллаталары бир-бирин таныгъан буса да, Биринчи дюнья давну майданларында бирге ябушув юрютген болма да ярай. Арадан юз йыл оьтюп, оланы варислери айтылгъан Кавказ атлы дивизия къурулмагъа башлангъан бизин Дагъыстан топурагъында ёлугъагъаны да маъналы, сырлы бир аламат болуп токътай, – деди Х. Шихсайитов.
Шондан сонг Дагъыстанны парламентини ёлбашчысы 100 йыл алъякъда Европаны уьлкелеринде кёп санавдагъы адамлар къырылгъан, дюнья къурулушун алышдыргъан, адамланы оюнда терен гьыз къоюп гетген дав башлангъанын жыйылгъанланы эсине салды.
Ол оьзюню сёйлевюнде дагъы да Кавказ атлы полкуну ва Биринчи дюнья давуну тарихин торайып гелеген яш наслуну вакиллери билмеге тюшегени гьакъда да айтды.
– Юз йыл алъякъда йимик жагьил адамлар берген антына аминликни сакълавну ва Ватанына къуллукъ этивню ругьун сезмеге, огъар тюшюнмеге тарыкъ. Кавказ атлы полкуну гьакъында айтылагъан фильмлени, китапланы, оьзге чебер асарланы оланы арасында генг кюйде яймагъа тарыкъ. Шо Россиягъа игит кюйде къуллукъ этивню, берген антына аминликни ва асгерлик къоччакълыкъны уьлгюсю болуп токътай. Чинкдеси, Кавказ атлы полку миллетлени арасындагъы татывлукъну ва гьар тюрлю динлени юрютеген адамланы бир — бирине гьюрмет этивню уьлгюсюдюр,– деп тамамлады сёйлевюн Х. Шихсайитов.
Шондан сонг Россияны Жамият палатасыны маданиятгъа, инчесаниятгъа, яратывчулукъ ва маданият-тарихи варисликге къарайгъан комиссиясыны ёлбашчысыны заместители Михаил Лермонтов чыгъып сёйледи.
– Михаил Юрьевич Лермонтов Россиягъа оьктем, шону булан бирге тюзлюкню якълайгъан ва къоркъув билмейген кавказлы адамны англамагъа кёмек этди. Лермонтовну яратывчулугъунда Кавказ давну вакътисинде арагъа чыкъгъан бир-бирине къаршы гелеген пикруланы гёрмеге болабыз, – деди ол. Уллу орус шаир М. Лермонтов тувгъанлы 200 йыл битегенликни гьюрметине ол Х. Шихсайитовгъа Лермонтовланы тухумуну медалын тапшурду.
Россияны илмулар академиясыны Дагъыстан илму центрыны председателини заместители, тарихи илмуланы доктору, профессор М. Гьажиевни, тарихни, археологияны ва этнографияны Дагъыстан институтуну къуллукъчулары Э. Далгьатны, олай да М. Абдулаеваны, Мычыгъыш Республиканы илмулар академиясыны гуманитар ахтарывланы институтуну директору, профессор С. Магьамматовну сёйлевлери жыйылгъанланы айрыча тергевюн тартды.
Дагъыстан Республиканы Башчысыны ойчусу Деньга Халитов оьзюню сёйлевюнде эсгергени йимик, Россия учун къыйынлы гюнлер гелгенде Биринчи дюнья давну вакътисинде топлангъан бай сынавну Дагъыстанны, умуми кюйде алгъанда, савлай уьлкени оьлчевюнде агьамиятлыгъы гьакъда айтмакъ оьтгерилген чараны аслу мурады болуп токътагъан. Форумну къурумчулары оьзлени алдына салгъан шо муратгъа етишди деп айтмагъа ярай.
Н. БАЙБОЛАТОВ.
