Аврувлар бакъмагъа онгу бар адамлагъа алдын заманларда багъымчы, эмчи, ярачы… деп айтыла болгъан.
Бугюн биз оьзюню гьакъында билгенибизни-эшитгенибизни сизге айтма сюеген бажарывлу эмчи Залимхан Залимханов Халимбекавул юртда 1859-нчу йылда тувгъан. Ону багъымчылыкъ гьюнерлери къумукъ юртлардан оьтюп, эки якълагъа да белгили болгъан деп айталар.
Яшавдан терен англав топлагъан, яхшы сынавлары да бар Залимхан отуз йылындан оьтген чагъында, эсде ёкъдан аврувгъа тарып, бир айгъа ювукъ эсин тас этип ятгъан. Эси къайтып аякъгъа мингенде, ол оьзюн янгыдан анадан тувгъандай, уьстевюне, эки къанат да чыкъгъандай гьис этген. Илмудан терен билими-англаву болмаса да, ол Къуръанны бир де янгылмай гёнгюнден охума башлагъан, оьзюн гёрме гелгенлени гьайран этген. Адамны бетине къарап, ону не къыйыны, не авруву барны ва ону сав этивню себеплерин де айтагъан болгъан.
Муна шо вакътисинден тутуп, Залимхан оьзюню Аллагь берген усталыгъын халкъны савлугъуну гьайын этивге бюс-бютюн багъышлагъан. Ол къолу, буту чыгъып, кёмек излеп гелген гишиге гьазиринде кёмек этме бажаргъан. Бир саны сынып яда уватылып гелген гиши болса чы, янгыз оьзюне хас ва белгили къайдалар булан ону сав этген. Къаныны басыву (давлениеси) гётерилип, башмайына артыкъ гюч болагъанланы да ол къолай этме уьйренген. Шону учун, авруйгъан адамны башыны тюклерин юлюп тайдырып, къантамурларын уста кюйде чертип, къанын чыгъарта ва къаркъарасына шайлы енгиллик гелтире.
Капиркъумукъну Карантайдагъы биченликлеринде тюшашгъа токътагъан ерде бичен чалагъанланы бири, хах болуп, юхлап къала. Бир вакъти ёлдашлары ону авзундан саллангъан йыланны къуйругъун эс этип, къувун-гьарай салгъанлар, эс табып, тезликде Залимхангъа гелтиргенлер. Ол да ерден къуругъан биченлени жыйып, гиччирек от ягъып, оьзю гьазир этген тел гесекни учун къыздыргъан ва шону йыланны къуйругъуна тийдирген. Ол да адамны авзундан гьазиринде чыкъгъан.
– Яхари, яшлар! Арагъызда бир сама папурус тартагъаныгъыз ёкъму эди шо жанны къуйругъун биширме, – деп де уьйретген ол яшланы, аврувну, къусдуруп, ичин тазаламакъ учун ювурт ичирте туруп.
Залимханны юртлулары авлакълардан, биченликлерден, татавул бойлардан айлана, дарман отлар жыя туруп да кёп гёргенлер. Ол къайсы ерде не йимик дарман отлар оьсегенни биле, шо ерлеге санавлар язылгъан чубукъланы чанчып къоя. Бир авруву болуп, эм излеп гелген гишини де палан ерге барып, шу номерли къазыкъ бар ердеги отдан гелтиригиз деп йибере болгъан.
Халимбекавуллулар ва айлана юртлардагъылар багъымчы Залимханны гьаракатчы чалышывун, усталыгъын абурлап ва сыйлап, ол белгилеген дарман оьсюмлюклеге бакъгъан якъда гьеч бир де хыянатлыкъ этмегенлер. Бир саны сынып яда яман уватылып гелген адамгъа да ол гьазир кёмегин болдурма къасткъылгъан. Шо санына тергевлю къарап, сюеклени тюзлеп, акъ макъар къабукълар булан къысып байлап, уьч-дёрт еринден бургъучлар да буруп къоя. Бир гюн къоюп, бир гюн аврувну тергеп, бургъучланы кюйлеп тургъан. Оьзюню эмчилик-багъымчылыкъ пагьмусун ол тегин, гьавайын, зувап учун юрюте болгъан деп айталар.
Бютюн оьмюрюн халкъыны аманлыгъын-савлугъун сакълавгъа багъышлагъан асил къылыкълы, гьалал адам З.Залимханов 1944-нчю йылда 85 йыллыкъ чагъында дюньядан гетген.Ону белгили тухумуну вакиллери буссагьатда да Халимбекавул юртда бар.
Зиявутдин ЖАНАКЪАЕВ,
Казим Казимов..
