Биринчиси, мисал учун, биревлер шикалатны кёп ашаса, бетине, къаркъарасына къызыл, увакъ чыгъывлар чыгъа дей. Шо, озокъда, дурус пикру тюгюл. Бетине чыгъагъан увакъ чыгъывланы да, шикалатны да бир аралыгъы ёкъну алимлер токъташдыргъан. Тек гьар кимни къаркъарасы ашамлыкъны бир йимик къабул этмей. Къоз, май, бишлакъ, шикалат ашагъанда бетигизге увакъ чыгъывлар чыгъагъанны эслесегиз, шо тайпа продукталаны аз къоллама тюше.
Экинчиси, ачылгъан консерва банканы узакъ сакълама ярамай. Тыш пачалыкъларда чыкъгъан ашамлыкъгъа байлавлу бир-бир пикрулар да гелишмей. Тезде оларда консерва банкалар этеген хаммалгъа къоргъашын къошула болгъан. Гьали буса адамгъа заралсыз темир къоллана. Натижада, ичиндеги ашамлыгъы битмеген консерва банка холодильникде буса, савлукъ учун заралы ёкъ. Озокъда, ону айлар булан сакълама ярамас.
Уьчюнчюсю, майонез тез бузула деп ойлашабыз. Майонез бузулмай, огъар къошулгъан продукталар бузулма бола. Себеби – ону тюз гьазирлемегенликде. Майонезни салкъын ерде яда холодильникде сакълама тюше. Кёбюсю гезиклерде огъар къошулгъан май эсгилене.
Сонг да, диета учун къоллангъан ашамлыкълар адамны аздыра дей. Шо тюз тюгюл. Диета учун къолланагъан ашамлыкълар аслу гьалда шекер авруву барлар учун чыгъарыла. Оларда майны къадары башгъа ашамлыкъдан кёп болуп да бола. Шекерни орнуна шо тайпа ашамлыкъгъа сорбит деген таълилик къошула. О шекер авруву барлагъа шекерни орнунда къолламагъа гёрсетиле. Тек сорбит де къаркъарагъа шекер йимик югъунчлу.
Къызыл чита гёзлени иттилигин сакълай демек де тюз тюгюл. Гёз аврувланы авадан яны наслудан- наслугъа бериле гелегени белгили. Бу ерде гёзлени иттилиги гьакъда айтыла. Эсгерилген аврувлагъа къызыл чита кёмек этме болмай.
Сютлю ашлар ашкъазандагъы язваны (яра) сав эте деген ойну да кёп гезиклер эшитме тюшген. Шо, биз сюйсек де, тюз болуп чыкъмады. Акъкъатыкъ, терсине, аврувну кислотностун гётерип, ашкъазанны аврутма бола. Язвасы бар адамгъа чакъ-чакъда ашама гёрсетиле. Огъар туршулу затлар, мисал учун, памидор, олай да согъан, самурсакъ зараллы.
Масала, башгъа тюгюл, къайсы буса да этни бек къызартма сюегенлер де бола. Шону ашкъазан учун да зияны артыкъ. 150–160 градус иссиликде къызартса таманлыкъ эте.
Бир гезик бир къатын, пайдалы деп, янсав басгъан ашамлыкъны тазалап ашай. Шо бирдокъда къыйышмай. Янсавну бир тайпасы (плесень) ашамлыкъны теренине сингеген агъу чыгъара. О буса адамны ошгъувун гелтирме бола. Янсав басгъан ашны, овощланы, емишлени, этни, крупаны, къозну къолламакъ зараллы. Бишлакъны уьстюнден бир сантиметр болар чакъысын гесип тайдырып къоллама ярай. Жемни уьстю бузулса, шону 2–2,5 сантиметр чакъысын алып ташлап, къалгъанын пайдаландырма ярай.
Тюрлю-тюрлю майлар къаркъарагъа зараллы деп ойлаша бусагъыз, гьабас этесиз. Гьар гюнлюк ашда май болма тюше. Тек оланы гьатдан оздуруп къолламакъ зараллы. Этден, сютден алынагъан майдан эсе зайтун май, урлукъ май савлукъ учун пайдалы.
Сонг да, бавур савлукъ учун пайдалы, онда витаминлер, минерал тузлар кёп экени белгили. Тек онда холестерин де кёп экенни унутмагъыз. Шо артыкъ болса, къаркъарагъызгъа заралы тиегенни билме тарыкъсыз.
Эгер, холодильникге ашны иссилей салса, шо ону ичиндеги ашамлыкъланы да буза деп кёп айтабыз. Шо да дурус тюгюл. Гьали чыгъагъан янгы холодильниклер исси ашамлыкълардан гьасил болмай. Ашны сувума къоюп салса, онда бир тайпа бактериялар чалт яйылма бола.
Кёплер гьазир-гьазир ашайгъанлыкъны къаркъарасыны савлугъуна зиян гелтирме бола деп гьисап этелер. Шо да дурус болуп чыкъмады. Алимлер токъташдырагъан кюйде, сиз нечик, не заман ашайгъандан эсе, нени ашайгъаныгъызгъа маъна берме тарыкъ. Мисал учун, эртенгиси болсун, тюш аш болсун – шоланы арасында заман-заман емишлер ашама да ярай, ювурт ичмеге де боласыз.
Биз кёбюсю гезиклер исси этилген ашны ашамакъ пайдалы деп ойлашабыз. Бу ерде де хата болабыз. Бир-бир бактериялар чыгъарагъан агъу ашны иситген булан оьлмей. Олар оьлсе де, агъусу таймай.
Эгер ашамлыкъ тюсюн, татывун тас этмесе, ону нече гюнден де къоллама ярай деп айтагъанлар да бола. Шо да тюз англав тюгюл. Бир-бир бактериялар ашамлыкъны уьст гёрюнюшюн бузмай да агъулама бола. Шо саялы шекли затны ашамай къойса яхшы.
Тёнгекни, такътаны уьстюнде этни туврап гесеклер этмекни гери урагъанлар да бола. Сайки, такътада микроблар кёп бола дейлер. Ахтарывлар гёрсетеген кюйде буса, такътадан этилгени къалыкъдан этилгенинден пайдалы.
